Konstitusiyada nələrin dəyişdirilməsi təklif olunur?

Azərbaycan Konstitusiyasına dəyişikliklər haqda Referendum Aktı 29 bənddən ibarətdir və insan hüquqları, hakimiyyət institutlarının fəaliyyətinə dair maddələrdə dəyişiklikləri nəzərdə tutur.   Layihə prezidentin  səlahiyyətini genişləndirir, onun özünə birinci vitse-prezident, vitse-prezidentlər təyin etməsinə, parlamenti buraxmasına imkan yaradır.

Layihə iyulun 18-də rəy verilmək üçün Konstitusiya Məhkəməsinə göndərilib.

Bəzi düzəlişlər texniki xarakter  daşıyır.

Digər düzəlişlər insan hüquqlarına aiddir Konstitusiya ilə təsbit edilmiş hüquq və azadlıqları detallaşdırır.

Belə ki, 24-cü maddənin 1-ci hissəsi aşağıdakı redaksiyada verilir: “İnsan ləyaqəti qorunur və ona hörmətlə yanaşılır”. Eyni zamanda həmin maddənin 3-cü hissəsinə əlavə edilir: “Hüquqlardan sui-istifadəyə yol verilmir”.

25-ci maddəyə yeni VI hissə əlavə edilir: “Fiziki və əqli qüsuru olan şəxslər onların məhdud imkanları ilə əlaqədar həyata keçirilməsi çətin olan hüquq və azadlıqlar istisna olmaqla, bütün hüquqlara malikdir və bu Konstitusiyada nəzərdə tutulan öhdəlikləri daşıyırlar”.

29-cu maddəyə yeni V  və  VI hissələr əlavə edilib: “Özəl mülkiyyət sosial öhdəliklər yaradır” və “Torpağa özəl mülkiyyət hüququ sosial ədalətlilik və torpaqdan effektiv istifadə məqsədilə məhdudlaşdırıla bilər”. Müşahidəçilər ehtiyat edirlər ki, bu norma praktikada vətəndaşlardan torpaqların ekspropriasiyası üçün hüquqi şərait yarada bilər.

32-ci maddəyə üç yeni norma əlavə edilib. Bunlardan birinə görə, qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, üçüncü şəxs haqda məlumat almaq üçün elektron daşıyıcılar və kağızla informasiya resurslarına müdaxiləyə yol verilmir.

Şəxsi həyat, o cümlədən əqidə, dini və etnik mənsubiyyət haqda məlumatların (məlumatın aid olduğu şəxsin razılığı istisna olmaqla), həmçinin anonim xarakterli və qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallarla bağlı statistik məlumatların açıqlanması informasiya texnologiyalarından istifadəyə yol verilmir. 

46-cı maddəyə edilən düzəlişdən sonra toplaşma azadlığı “ictimai asayişin və ictimai əxlaqın pozulmaması” şərti ilə təmin edilir.

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşının heç bir halda ölkə vətəndaşlığından məhrum edilə bilməməsi barədə norma 53-cü maddədən götürülür. Yeni redaksiyada təklif olunur göstərilsin ki, vətəndaş qanunla nəzərdə tutulmuş vətəndaşlığı itirmə halları istisna olmaqla digər hallarda vətəndaşlıqdan məhrum edilə bilməz.

Parlament deputatı seçilmək üçün yaş həddi (25 yaş müəyyən edilmişdi) ləğv edilir. Bundan sonra seçki hüququna malik, yəni, 18 yaşına çatmış hər kəs seçilmək hüququ qazanır.

Düzəlişlərə əsasən bundan sonra deputat qanunla müəyyən edilmiş etik normaları pozduqda hüquqlardan məhrum oluna bilər.

Xatırladaq ki, həmçinin sənəd Azərbaycan Respublikası prezidentinin birinci vitse-prezidenti və vitse-prezidentləri vəzifələrinin yaradılmasını nəzərdə tutur. Onlar Azərbaycan prezidenti tərəfindən vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilirlər.

Bundan sonra prezident dövlət başçısı səlahiyyətlərini icra edə bilməyəndə onun səlahiyyətlərini birinci vitse-prezident icra edir. Konstitusiyanın indiki redaksiyasında prezdentin səlahiyyətləri baş nazirə keçir.

Fərq ondadır ki, baş nazir parlament tərəfindən təsdiq edilir, birinci vitse-prezidenti dövlət başçısı heç bir razılıq olmadan təyin edir.

Bundan əlavə, prezidentin səlahiyyət müddətinin 5 ildən 7 ilə qədər uzadılması təklif edilir. Prezidentə növbədənkənar dövlət başçısı seçkisini elan etmək səlahiyyəti verilir.

Həmçinin prezident vəzifəsinə namizədin hazırda 35 yaş olan  minimal yaş həddinin aradan qaldırılması təklif edilir.

Konstitusiyaya parlamentin buraxılması imkanını nəzərdə tutan dəyişilik təklif edilir.

Hazırda Konstitusiya bunu nəzərdə tutmur.

Layihəyə əsasən parlamentin buraxılması aşağıdakı hallarda mümkündür: əgər Milli Məclis bir il ərzində iki dəfə Nazirlər Kabinetinə etimadsızlıq göstərsə, yaxud prezident təqdim edəndən sonra iki dəfə Konstitusiya Məhkəməsinin, Ali Məhkəmənin, Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin bu orqanların fəaliyyətini həyata keçirmək üçün zəruri olan sayda üzvlərini təsdiq etməsə və s. prezident parlamenti buraxır.

Konstitusiya Məhkəməsi müsbət rəy versə sənəd referenduma çıxarılacaq.—06D--