Mişel Forst: «Hüquq müdafiəçiləri xəyanətkar deyil, onlar ədalət tərəfdarlarıdır»

Bakı/22.09.16/Turan: Azərbaycanda insan hüquqlarının müdafiəsilə məşğul olan şəxsləri xəyanətkar kimi yox, qəhrəman kimi qəbul etmək lazımdır. Bu adamlar Azərbaycanda azad və ədalətli cəmiyyətin qurulması üçün çalışırlar. BMT insan hüquqları üzrə xüsusi məruzəçisi Mişel Forstun Azərbaycana səfərinin yekunlarına dair məlumatında deyilir.

 Sentyabrın 22-də keçirilən mətbuat konfransında o, Azərbaycan hakimiyyətini hüquq müdafiəçilərinin və vətəndaş cəmiyyətinin digər nümayəndələrinin təqib olunmasına son qoyulmasına, fəalların və jurnalistlərin həbsdən azad edilməsinə, QHT-lərin fəaliyyətinə məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasına, onların bank hesablarının açılmasına, ictimai birlik rəhbərlərinin və üzvlərinin ölkədən çıxışına məhdudiyyətin aradan qaldırılmasına çağırıb.

Forstun sözlərinə görə, son üç ildə Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti  respublika müstəqillik qazandığı vaxtdan bəri ən ağır duruma düşüb.

Bu dövrdə ən azı 20 jurnalist və bloger öz tənqidi fikirlərinə görə təqib və sanksiyalarla üzləşib.

O həmçinin QHT-lərin fəaliyyətinə məhdudiyyətlərin  qoyulduğunu qeyd edib.

Belə ki, 2014-cü ilin dekabrında vətəndaş cəmiyyətinə qarşı geniş cinayət işi kontekstində “Azadlıq” radiosunun fəaliyyəti dayandırılıb. O zaman “Meydan”TV-nin ofisi də məcburən  bağlanıb.

İki ay öncə isə Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhdi işıqlandırdığına görə ANS telekanalının yayımı dayandırılıb.

Bundan əlavə, “Zerkalo” və “Xural” qəzetlərinin nəşri dayandırılıb.

Forst “Azadlıq” qəzetinin problemlərindən də danışıb. Nəşrin xüsusi şərhçisi Seymur Həzi 2014-cü ilin avqustunda uydurma ittihamla həbs olunub. Forst koloniyada S.Həzi ilə görüşüb. Sonra Forst “Azadlıq” qəzetinin maliyyə direktoru Faiq Əmirovun həbsini qeyd edib. Həbsdən sonra qəzetin bank hesabı dondurulub.

O, diqqəti jurnalist Xədicə İsmayılovanın 7,5 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilməsinə yönəldib. Sonradan o azad edilsə də beş il ərzində ölkəni tərk edə bilməz.

Media Hüququ İnstitutu və Reportyorların Azadlığı və Təhlükəsizliyi İnstitutunun fəaliyyəti dayandırılıb.

Forst informasiyanın əldə edilməsindəki məhdudiyyətləri də göstərib.

  2013-cü ildə qanunvericiliyə edilən düzəlişlərə əsasən kommersiya hüquqi şəxslərin təsisçilərinin açıqlanması qadağan olunub ki, bu da QHT və media tərəfindən korrupsiya əleyhinə araşdırmaların aparılmasını çətinləşdirib.

  Forstun sözlərinə görə, rəsmi şəxslər bu məhdudiyyətləri şirkət sahiblərinin  şantaja məruz qalması ilə izah ediblər.  Lakin BMT eksperti hesab edir ki, hakimiyyətin dəlillərini inandırıcı hesab etmir, çünki qanunvericilik şantajdan müdafiəyə zəmanət verir.

İnternetə geniş çıxış imkanlarının olmasına və sosial medianın sayının artmasına baxmayaraq, tənqidi fikirlər cəzalandırılır.

Belə ki, AXCP sədrinin müavini Fuad Qəhrəmanlı vətəndaşları öz hüquqlarını müdafiəyə çağırdığı üçün “hökumət əleyhinə çağırışlara və dinlərarası ədavətin qızışdırılmasına” görə  həbs edilib.

Bloger Mehman Hüseynov 2012-ci ilədək açılmış cinayət işinə görə ölkəni tərk edə bilməz.

Forst toplaşma azadlığının məhdudlaşdırıldığını bildirib. O, hakimiyyətə 45 nəfərin siyahısını təqdim edib. Onlar müxalifətin 17 sentyabr mitinqi ilə əlaqədar həbs olunublar.

“Mən bu siyahıya aydınlıq gətirilməsini səbirsizliklə gözləyirəm”, - Forst vurğulayıb.

Forst son illər qanunvericiliyə edilən düzəlişlərin  nəticəsində vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətinin iflic vəziyyətinə düşməsindən danışıb.

Qanun qeydə alınmayan QHT-lərin fəaliyyətini qadağan etməsə də onlar bank hesabları aça, hüquqi status ala, yerli və xarici maliyyələşmə əldə edə bilmir.

Xarici QHT-lərin fəaliyyəti üçün böyük əngəllər yaradılıb. Onlar məhdud müddətə hökumətlə saziş bağlamalı və “Azərbaycan xalqının milli və mənəvi dəyərlərinə hörmət” barədə öhdəlik götürməlidirlər.

Xarici donorlar qrantların verilməsi üzrə fəaliyyətə görə hökumətdən icazə almalıdır. Bundan əlavə, qrantlar qeydiyyata alınmalıdır.

Son vaxtlar QHT-lərin bir çoxu cinayət işləri, vergi yoxlamaları, böyük cərimələrə məruz qalıb, QHT rəhbərlərinin ölkədən çıxışına məhdudiyyət qoyulub.

Forst jurnalistləri və fəalları müdafiə edən vəkillərə təzyiq məsələsinə də toxunub.

Son illər ən azı 4 vəkil – Xalid Bağırov, Müzəffər Baxışov, Əlaif Həsənov və Aslan İsmayılov Vəkillər Kollegiyasından xaric edilib.

Forst sözügedən problemlərin həllinə yardım məqsədilə Azərbaycanın hökumət qurumlarından ibarət idarələrarası komissiyanın yaradılmasını və ora vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin daxil edilməsini təklif edib. Onun fikrincə, belə dialoq Azərbaycanın marağında olmalıdır.

BMT eksperti daha geniş hesabat hazırlayacaq və 2017-ci ilin martında BMT İnsan Hüquqları Şurasına təqdim edəcək.

O, sözügedən problemlərin həllinə texniki yardım göstərilməsi üçün Azərbaycan hökumətilə əməkdaşlığa hazır olduğunu bildirib.

Sentyabrın 14-dən 22-dək Azərbaycana səfəri zamanı Forst Prezident Administrasiyası, güc strukturları, XİN, Ədliyyə, Rabitə, Vergilər nazirliklərinin, vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləri ilə görüşüb.—06D--