Miyatoviç Bakı və Yerevanı münaqişədən zərərçəkənlərin hüquqlarını müdafiə etməyə çağırıb

Ermənistan və Azərbaycan hakimiyyəti sülh danışıqlarında diqqəti insan hüquqlarının qorunmasına yönəltməli və münaqişədən zərər çəkmiş bütün şəxslər üçün etibarlı hüquqi təminatları yaratmalıdır, - Avropa Şurasının insan hüquqları üzrə komissarı Dunya Miyatoviç bildirib.

Yanvarın 12-də o 16-23 oktyabr 2023-cü il tarixlərində Qarabağ bölgəsi də daxil olmaqla, Ermənistan və Azərbaycana səfərinin nəticələrinə dair müşahidələrini dərc edib.

Onilliklər ərzində ilk dəfə Qarabağ bölgəsinə bu cür hüquq-müdafiə missiyası səfər edib, Avropa Şurasının mətbuat xidmətinin məlumatında deyilir. 

Səfər sentyabrın sonunda cəmi bir neçə gün ərzində Ermənistana qaçan 101 000-dən çox Qarabağ ermənisinin kütləvi yerdəyişməsilə bağlı olub. Bu, sentyabrın 19-20-də Azərbaycanın hərbi əməliyyatlarından və sonradan onun region üzərində tam nəzarəti bərpa etməsindən sonra baş verib.

Komissar Ermənistanda hakimiyyət tərəfindən ayrılmış sığınacaqlarda məskunlaşan Qarabağ ermənilərilə söhbət edib. Xankəndidə (Qarabağ erməniləri tərəfindən Stepanakert adlanır, qeyd-Myatoviç) sakinlərin gedişindən sonra komissar boş küçələrin, tərk edilmiş binaların və mülki əhalinin mövcudluğundan demək olar ki, əlamətin tam olmamasının şahidi olub.

Eşitdiklərinə və görə bildiklərinə əsaslanaraq komissar belə qənaətə gəlib ki, "2023-cü il sentyabrın sonunda Qarabağ erməniləri hər hansı bir tərəfdən təhlükəsizliyə  və ya müdafiəyə etibarlı zəmanət olmadan tərk edilmiş vəziyyətə düşüblər və "öz evlərindən çıxmaq onlar üçün yeganə ağıllı qərar olub".

Qarabağ bölgəsindən gələn və bütün ehtiyacı olanlara ilk əsas yardımın göstərilməsilə bağlı  Ermənistan hakimiyyətinin səylərini alqışlayan komissar vurğulayıb ki, onlara, xüsusilə həssas qruplara mənsub olanlara yaxın, orta və uzunmüddətli perspektivlərdə bütün lazımi dəstəyə çıxış təmin edilməlidir.

"Avropa Şurasına üzv dövlətlər köçkünlərin və onları qəbul edən əhalinin humanitar ehtiyaclarının tam ödənilməsini təmin etmək üçün maliyyə dəstəyinin verilməsinə diqqət yetirməyə davam etməlidirlər",-Miyatoviç əlavə edib.

O vurğulayıb ki, bu yaxınlarda Ermənistana köçən Qarabağ ermənilərinə, hətta əksəriyyət üçün bu, hipotetik görünsə belə, təhlükəsiz və ləyaqətlə qayıtmaq imkanı verilməlidir.

Geri qayıtmaq imkanı, xüsusən vətəndaşlıq və hüquqi statusla bağlı məsələlərdə çevik həllərin axtarışı yoluyla təmin edilməlidir, komissar qeyd edib. "Mümkün qayıdışı gözləyərkən Qarabağ ermənilərinin müvəqqəti olaraq öz evlərinə və ya adi yaşayış yerlərinə daxil olması, həmçinin yaxınlarının dəfn olunduğu qəbiristanlıqları ziyarət etməsi üçün təhlükəsizlik zəmanətlərinin müəyyən edilməsi vasitəsilə operativ yollar tapmaq lazımdır.

Azərbaycan hakimiyyəti Qarabağ ermənilərinin tərk etdiyi əmlakın talançılıq, oğurluq və ya ələ keçirilməsindən qorunmasını təmin etməlidir. Qarabağ bölgəsində qalan az sayda etnik erməni  bütün insan hüquqlarından, o cümlədən hərəkət azadlığının təmin edilməsindən istifadə etməlidir", - Miyatoviç bildirib.

Məcburi köçkünlərin Qarabağ regionuna qayıtmasına kömək etmək üçün Azərbaycan hökumətinin atdığı addımları alqışlayan komissar ümidvar olduğunu bildirib ki, bunu istəyənlərin hamısı ən qısa zamanda təhlükəsiz şəkildə və ləyaqətlə qayıda biləcək.

Komissar qeyd edib ki, uzun müddət davam edən münaqişə nəticəsində köçkün düşmüş adamların hamısı istər ölkə daxilində, istərsə də xaricdə yerləşməsindən asılı olmayaraq, könüllü və təhlükəsiz şəraitdə, ləyaqətlə öz evlərinə və ya adi yaşayış yerlərinə qayıtmaq hüququna malik olmalıdır.

Münaqişə ilə əlaqədar beynəlxalq humanitar hüququn və insan hüquqlarının ciddi pozulması barədə bəyanatlar səmərəli olmalı, operativ şəkildə araşdırılmalı, müəyyən edilməli və günahkarlar məsuliyyətə cəlb edilməlidir, Miyatoviç deyib.

Keçmişin problemlərinin həllinə və Qarabağ regionunda münaqişə kontekstində törədilmiş ciddi insan hüquqları pozuntularının aradan qaldırılmasına kompleks yanaşma tətbiq edilməlidir.

Komissarın qeydlərində yer alan digər insan hüquqları məsələləri aşağıdakılardır: adamları minalardan və müharibənin partlayıcı qalıqlarından qorumaq zərurəti; münaqişə ilə əlaqədar saxlanılan şəxslərin vəziyyəti, o cümlədən onların saxlanma şəraiti və ailələrilə ünsiyyətin səviyyəsi; bütün regionda itkin düşmüş adamların taleyinin aydınlaşdırılmasının və onların ailələrinə cavabların verilməsinin vacibliyi.

Sonda komissar hər iki ölkə hakimiyyətini nifrətin qızışdırılmasına qarşı mübarizəyə, qarşılıqlı anlaşma və etimadı təşviq etməyə, o cümlədən vətəndaş cəmiyyətini insan hüquqlarına uyğun olaraq xatirənin əbədiləşdirilməsi və barışıq proseslərinin aparılmasına cəlb etməyə çağırıb.