Dövlətin yağış suyunun tətbiqi proqramı yeni bazar açacaq

İl ərzində hökumətə su ehtiyatlarından səmərəli istifadə üzrə fəaliyyət planı təqdim ediləcək. Məqsəd su mənbələrini hövzə prinsipinə əsasən idarə etmək, çay ehtiyatlarının idarə edilməsi planlarını hazırlamaq və dövlət səviyyəsində həyata keçirməkdir.

"Hökumətdə baxıldıqdan sonra plan Prezidentə təqdim ediləcək. Qurumların rəyləri öyrənilir", deyə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin su ehtiyatlarının idarə edilməsi şöbəsinin müdiri Mütəllim Əbdülhəsənov bildirib.
"Azərsu" ASC yağış sularının texniki məqsədlər üçün toplanması və istifadəsi üçün ayrıca bir qurumun yaradılmasını müzakirə edir”, deyə bu qurumda məlumat veriblər.

Hökumət Azərbaycan prezidentinin tapşırıqlarının icrasına başlamağa qərar verib. Prezident keçən il hökumət iclasında su ilə əlaqəli Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Fövqəladə Hallar Nazirliyi yanında Su Ehtiyatları Dövlət Agentliyi, “Azərsu”, Dövlət Meliorasiya Komitəsi kimi bir neçə dövlət strukturu olsa da, heç kimin su balansını hesablamamasından hiddətlənmişdi. Ancaq hökumətin Azərbaycanın nə qədər şirin suya sahib olması və istehlak etməsi barədə məlumatları yox idi. Yalnız Akademiyanın Coğrafiya İnstitutu təqribən hesablayıb ki, Azərbaycanda bütün şirin suyun ümumi axını 30 kub kilometrdir (30 milyard kubmetr) və bu həcmin çox hissəsi itir.

Orta hesabla bir nəfər mənzildə 150-200 litr sudan istifadə edir (bağçanı suvarmaq və maşını yumaq nəzərə alınmır (10 milyonluq Azərbaycanda 1,5-2 milyon kubmetr). Bu həcmin əksəriyyəti texniki, ucuz su ilə əvəz edilə bilər, çünki içməli su yalnız içmək və yemək bişirmək (gündəlik normanın 5%-i), şəxsi gigiyena (30%) və qab yuyulmasında (20%) vacibdir. Paltar yumaq (gündəlik su istehlakının 15%-i), kanalizasiya sistemi (30%) və digər ev ehtiyacları üçün içməli su əvəzinə ev ehtiyacları üçün daha uyğun yağış suyundan istifadə etmək olar.

İnkişaf etmiş ölkələrdə yağış suyu yığımı özəl və ictimai binalar səviyyəsində baş verir. Konteynerə toplanan yağış suyu bitkiləri suvarmaq, maşınları yuymaq üçün, təmizləndikdən və süzgəcdən sonra qida üçün istifadə olunur. Bazar boru kəmərləri, plastik qablar, nasoslar və filtrlərdən ibarət müxtəlif daxili yağış suyu toplama, saxlama və təmizləmə sistemləri təklif edir.

Azərbaycanda hələ də bağçanı suvarmaq üçün damdan yağış sularını metal çəlləklərə yığmaqdan o yana getməyiblər. Bakıdakı bütün maşın yuma məntəqələri, bağlar və bağçalar suvarma üçün içməli sudan istifadə edir. Paytaxtda sənaye suyu üçün su kəməri yoxdur.
Azərbaycanda hökumət şəhər yağış suyu yığım sistemlərinin inşasını öz üzərinə götürsə, demoqrafik və iqtisadi xüsusiyyətlərə əsaslanaraq Türkiyənin təcrübəsinə diqqət yetirmək daha doğru olardı. Bu ölkə günəş enerjisindən və küləkdən qənaətli istifadə texnologiyalarının yayılması baxımından Azərbaycanı qabaqlayır. Yağış sularına dair fərmanlarsa, demək olar ki, eyni vaxtda qəbul edilir.

26 yanvar 2021-ci ildə Türkiyə Ekologiya və Şəhərsalma Nazirliyi binaların yağış suyu yığım sistemləri ilə məcburi təchiz edilməsinə dair sərəncam verib. "Artan quraqlıq təhlükəsini nəzərə alaraq, iki min kvadratmetrdən çox sahələrdə tikilən bütün binaların damlarında yağış suyu toplama sistemləri yaratmaq və yeraltı anbarları təchiz etmək lazımdır", - deyə sərəncamda bildirilir. 

İstanbul Texniki Universitetinin ətraf mühit texnologiyası üzrə professoru Aişe Gül Tanık bildirib ki, "hava limanları, ticarət mərkəzləri, müəssisələr, xəstəxanalar və məktəblər adi yaşayış binasından daha çox dam örtüyünə sahib olduqları üçün su yığmaq üçün ən uyğun binalardır".

Ekspertin fikrincə, toplanan yağış suyu suvarma, təmizlik və tualetlərdə axıtma üçün istifadə edilə bilər. Yağış suyu anbarı tikilməsinin xərclərinin təxminən iki ilə çıxaracağı təxmin edilir.

Türkiyə təcrübəsini Azərbaycana tətbiq edərkən ölkəmizdə geniş yayılmış yağış suyu toplama sisteminin pulunu çıxarması Türkiyədən bir az fərqlənəcək. Yağış suyunun ən böyük həcmi əhalisinin daha çox olduğu ölkənin ən böyük şəhərlərində istifadə olunur. İstanbul və Bakının iqlim xüsusiyyətlərini müqayisə edək. İstanbulda il ərzində ən yağışlı ay mart (14.3 gün) olur. Avqust ayında yalnız 3.8 yağışlı gün var (minimum). Bakıda ən çox yağışlı ay noyabrdır (11,1 gün). Yağışlı günlərin ən az olduğu ay avqust ayıdır (2.8 gün). Ancaq 1 kubmetr su Türkiyədən daha bahadır - 1 manat. 

2021-ci ilin fevralından bəri Azərbaycanda içməli su və kanalizasiya xidmətlərinin qiyməti iki dəfə artdı. Azərbaycanlılar su və kanalizasiyanın kubmetri üçün 1 manat ödəyirlər. Türkiyədə 2020-ci ildə 1 kubmetr içməli suyun qiyməti 3,64 türk lirəsi olub (0,8 manat). Azərbaycanda suya görə yeni tarif Bakının ətraf ərazilərində çox olan 1-2 ailəyə məxsus fərdi evlərdə yağış sularının toplanması və istifadəsi sistemlərinin satış bazarını sərfəli edir. Gələcəkdə çoxmənzilli evlər üçün nəzərdə tutulmaqla belə sistemlər iri evlərin tikintisi ilə məşğul olan mənzil satanları maraqlandıra bilər.