“Ata yurdumuza gedək….”

102 il əvvəlki mənzərə  təkrarlandımı? Bu sualı verməzdən əvvəl məsələnin ideoloji  tərəfinə baxmaq lazımdır. Ona görə 1 ay o tərəfdən  yox,6 gün o tərəfdən başlamaq  məntiqi baxımdan daha düzgün olacaq.

Bəli, söhbət Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə İsrail arasında yaranan diplomatik  münasibətlərdən gedir, 102 ildən sonrakı həmlənin ideoloji semantikasını bundan  sərrast ifadə edən bir fakt ola bilməzdi.

102 il əvvəl olduğu kimi, 1 ay əvvəl də o səbəbi Türklərə   ərəblər verdi.O vaxtkı İstanbul mətbuatında  “Türk diyarlarını fəth”  yazıları  yazaraq  saraya və birbaşa Ənvər  Paşaya ideoloji müşavirlik edən Əlibəy Hüzeynzadə və Əhməd Ağaoğlunun  sayəsində  İttihad və Tərəqqi hökuməti “Səadəti Ərəbistan çöllərində axtarmaq yerinə ata yurdumuza gedək”- fəlsəfəsini  qəbul etmiş, Nuri Paşanın Qafqaz İslam Ordusu o fəlsəfi təməldə yaranmışdı.Sonrakı prosesləri yazmağa ehtiyac varmı?

1991-ci ildən bəri Türkiyə Cümhuriyyəti  102 il əvvəlki fəlsəfənin praktik şəkildə həyata keçirilməsinə  ilk dəfə  bu qədər  yaxın oldu. “Səadəti Ərəbistan çöllərində axtarmaq”  ideologiyası cənab Erdoğanın siyasi həyatının ilk gənclik dönəmindən, lideri olduğu AKP-nin isə 2008-ci ildən bəri heyran olduğu   siyasət  fəlsəfəsi  idi.

Bunun uğrunda  dəfələrlə  Türkiyə Cümhuriyyətinin quruluş  prinsiplərinə    zidd addımlar atılmış,Türk ordusunun bir taboru   Səudiyyə Ərəbistanının  bayrağı altında addımlatdırılmış, cənab  Ərdoğanın  ən   yaxınlığındakı müşaviri  “Yeni dövlətin  adı    Asrika (Ərəb-Afrika Ölkələri Birliyi), paytaxtı   İstanbul olacaq” – deyəndən sonra istefaya məcbur qalmış, “Müsəlman qardaşlar”ın hakimiyyətinin hərbi çevrilişlə devrilməsindən sonra Qahirə ilə münasibətlərin üstündən qırmızı    xətt çəkilmişdi.

Türkiyənin 911 kilometrlik Suriya sərhədini boydan-boya nəzarət altına alması ərəb ölkələrinin Ankaraya qarşı konsolidə olmasını özü ilə gətirib-gəldi. Liviyaya müdaxilə isə Səudiyyə Ərəbistanı  ilə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin düşmənçiliyini  praktiki sahəyə daşıdı.

Fevralın 27-də İdlibdə Rusiyanın 57 Türk əsgərini şəhid etməsindən sonra   Ankaraya qarşı ittifaqın çərçivəsi daha da genişlədi: Türkiyənin yanında təkcə Katar qalarkən Rusiya indiyə qədər görünməyən şəkildə Səudiyyə Ərəbistanı-BƏƏ cəbhəsiylə hərbi yaxınlaşmaya getməklə kifayətlənməyib, sanki Camal Əbdül Nasir dövründə imiş kimi, Misiri cəbhəyə sürdü.

Bəlkə heç gözləmədiyi şəkildə Liviya və Şərqi Aralıq dənizi məsələlərində Ankaranın qabağına Fransa çıxmaqla qalmadı, Moskva ilə Parisin   ikisinin birdən əl uşağı olan Ermənistanın 12 iyulda Azərbaycana hücum etməsi təbii və qacınılmaz şəkildə Ankaranın diqqətinin    Azərbaycana çevrilməsinə səbəb oldu.

Bu dəfə söhbət tək dənizdən (Aralıq dənizi) və o dənizin sahilindəki mövqeyin gücləndirilməsindən yox, iki dəniz arasındakı fərqli bir ideoloji-siyasi-hərbi ittifaqın qabağında durmaqdan gedirdi. Belə ki, Rusiya müəyyən müddətdən bəri Bizans imperiyasını həm etnik həm də dini baxımdan yenidən diriltməyə çalışır və Krımın ilhaqının    məqsədlərindən biri də budur.

Etnik baxımdan Rusiyadan Serbiyaya qədər gedib çıxması hədəflənən bu planın dini baxımdan sərhədlərinin içində Ermənistan və Gürcüstanın da olması nəzərdə tutulur. Zaqataladakı kilsə vasitəsiylə Azərbaycanın tez-tez narahat edilməsi, o bəhanə ilə Türkyə-Azərbaycan quru yolunun və Bakı-Tiflis-Kars dəmiryolunun  “gürcü dindarları” tərəfindən kəsilməsi,patriarxiyanın daim bunu qızışdırması  yeni Bizans planının tərkib hissələridir.

Bu dəfəki   hərbi təcavüzün məhz Tovuza yapılması da Azərbaycanı “iki  dəniz arasındakı ittifaqda”  sıxışdırmaq cəhdinin ilk hərbi məşqi  idi.İşin əvvəlindən bəri Türkiyə bu oyunları yaxından izlədiyinə görə, prezident Ərdoğanla yanaşı, müdafiə və xarici işlər nazirlərinin sərt reaksiyasının  gecikməməsinin bir səbəbi də budur. Yəni, iki dəniz arasında  həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan planlara qarşı  Ankaranın  bu qədər qərarlı şəkildə  reaksiya göstərməsindən  başqa bir yol ola bilməzdi.Türkiyə bunu etdi.

Bu qərarlılığın ardından Ankara “səadəti Ərəbistan çöllərində axtarmaq yerinə ata yurdumuza gedək”- fəlsəfəsini özünün dövlət siyasətinin təməlinə daimi şəkildə yerləşdirəcəkmi?

BƏƏ-nin İsrail ilə diplomatik münasibətlər yaratması Ankaranın  bu fəlsəfəyə sadiqliyini dəstəkləyən faktor olmalı, Qarabağ məsələsi Fələstin məsələsindən çox-çox qabağa keçməlidir.

Proseslər  102 ildən sonra yenidən  o nöqtəyə gətirdi. “Ata yurdumuza gedək...”  nöqtəsinə...

Ankara “Gedək”- demişdir...