Dürüstlük virusu

- Oxu, ələ.

-    A-a-a…

-    Ədə kəs səsivi. 

“Arşın mal alan”. Üzeyir Hacıbəyov

Uzun illərdir ki, Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşgulam. Bu gün paradoksal və absurdlu bir vəziyyətdəyik.

Bu vəziyyətdə olarkən, mən bu gün  dürüstlük virusu icad etmək istəyirəm. İstəyirəm ki, icad etdiyim virus telefon xətti ilə danışdığım adama keçsin, onu yoluxdursun. Və bunun nəticəsində həmin adamda insaf, obyektiv və qərəzsiz qərar vermə qabiliyyəti, məntiqli düşünmə qabiliyyəti, ədalətli olmaq, yalan danışarkən utanmaq hissi əmələ gəlsin. Anlayıram ki, yoluxanların sayı çoxaldıqca mənim zənglərimə cavab verməyəcəklər, onda elə eləməliyəm ki, bu virus e-mail vasitəsilə də yayılsın, hətta məktub göndərəndə (istənilən daşıyıcıda) adam məktubu oxuyarkən yoluxsun. Bir çoxları mənə etiraz edib deyə bilər ki, bu, virus deyil, əksinə bu, yaxşı haldır. Bu cür düşünənlərə cavab verirəm: Xanımlar və cənablar, siz yanılırsınız, bu virusdur, və mən bunu icad edə bilsəm, çox böyük sayda insanın fəaliyyətinə mane olacam. İstər dövlət qulluğunda olan, istərsə də kommersiya sahəsində çalışan.

Özümə və işçilərimə “İcaze.e-gov.az” portalı vasitəsi ilə elektron icazələri aktivləşdirə bilmirəm.  9108 Çağrı Mərkəzindən səbəbini soruşanda bildirdilər ki, fəaliyyətinə icazə verilən şəxslər barədə məlumatı sistemə Vergi Xidməti inteqrasiya edir, sizin VÖEN icazə verilənlərin siyahısında yoxdur.

Nazirlər Kabinetinin Operativ Qərargahı ilə əlagə saxladım, fəaliyyətim haqqında ətraflı məlumat verdim, cavab olaraq bildirdilər ki, bizim fəaliyyətimizə icazə verilir.
Vergi Xidmətinin Çağrı Mərkəzinə Nazirlər Kabinetindən aldığım məlumatı bildirdim. Çağrı Mərkəzinin əməkdaşı bununla razılaşmadı, onun fikri ilə biz fəaliyyətimizi davam edə bilmərik və tövsiyə etdi ki, əgər mən bununla razılaşmıramsa yazılı olaraq müraciət edim. Etdim, müraciətimdə hətta bildirdim ki, yolda yüküm var və çox yaxın günlərdə Azərbaycana daxil olmasını gözləyirik, bildirdim ki, bu yükün gömrük rəsmiləşdirilməsini, terminalda yükə baxışını və anbarımıza boşaldılmasını təmin etməliyik, biz yükü daşıyan avtomaşını (TIR) 48 saat ərzində boşaltmalıyıq, əks halda hər bir gecikmə gününə görə 100 (yüz) ABŞ dolları cərimə ödəməliyik, üstəgəl avtomaşını gömrük terminalında saxladığımız üçün bu terminalın haqqını da ödəməliyik. 

15 dekabr 2020 il tarixində Vergi Xidməti mənə cavabında bildirdi ki, bizim fəaliyyətimizə icazə verilmir. Səbəb – uçot məlumatların uyğun gəlməməsidir.

Paradoksal bir vəziyyətlə qarşılaşmışıq, qərarı qəbul edən AR Nazirlər Kabineti hesab edir ki, biz fəaliyyətimizi davam etdirə bilərik, İqtisadiyyat Nazirliyinin Vergi Xidməti isə yox deyir. Ü.Hacibəyovun məşhur “Arşın mal alan” əsərinin bir hissəsinə bənzəyir. Biri deyir “oxu”, digəri “kəs səsini”.

Ortada 488 saylı qərarın fərqli anlamı və ya qərəzli tətbiqi mövcuddur. Mən bunu əminliklə deyirəm, çünki bu gün fəaliyyəti bizimlə eyni olan digər şəxslərə bu icazələr verilib. Absurd budur ki, mənim müəyyən bir ərazi üzrə olan nümayəndəmə (distribyutor), bu, ayrıca bir vergi ödəyicisidir, özünə və işçilərinə icazələr verilib, amma bizə yox. Yəni, bu nümayəndənin işi elə bizim fəaliyyəti müəyyən bir ərazidə aparmaqdır. Kimə bu haqda danışmışam  hamısı gülüb. Amma mənim gülməyim gəlmir.

İqtisadiyyat Nazirliyinin özünün və tabeliyində olan Vergi Xidmətinin Çağrı Mərkəzinə bu faktları söyləyib soruşdum ki, bunu necə izah etmək olar? Dedilər ola bilsin ki, həmin şəxslərin fəaliyyət növünün kodu fərqlidir. Ümumiyyətlə, bu çağrı mərkəzlərinin əməkdaşları ilə danışarkən məndə belə bir hiss yaranır ki, insanla yox, biorobotla danışıram. Mən bunlara izah eləyə bilmədim ki, kod yalnız rəqəmlər toplusudur, bu rəqəmlər toplusunu dəyişməklə bizim fəaliyyətimiz dəyişmir. İşimiz və məhsulumuz dəyişmir. İzah eləyə bilmədim ki, Nazirlər Kabineti öz qərarı ilə fəaliyyət sahəsini müəyyənləşdirir, bunu kodlara bölən və kodlara bağlayan sizsiniz, yəni İqtisadiyyat Nazirliyi. Amma biorobotlar hesab edirlər ki, fəaliyyət növünün özü vacib deyil, vacib olan koddur. Və bu məntiqlə çıxış edərkən belə alınır ki, fəaliyyət müvafiq qərara zidd olsa da, seçdiyin kod uyğun olsun. Bu, yetərlidir – fəaliyyətinizə icazə veriləcək. Və sual verəndə ki, bu yükün gömrük rəsmiləşdirilməsini necə edəcəm, cavab verməkdən yayınırlar, biri hətta dəstəyi asdı.

Məsələn: Mən sabah gedib şəxsiyyət vəsiqəmi dəyişəndə vəsiqənin nömrəsi dəyişəcək, mən hətta adımı da dəyişə bilərəm, amma bu o demək deyil ki, mən dəyişmişəm – həmin şəxsəm. Eynilə sabah yeni telefon nömrəsi ala bilərəm və bununla rəqəmlər dəyişəcək, amma telefon özü dəyişmir və həmin funksiyanı yerinə yetirir, abonent dəyişmir.

Biorobotların məntiqi ilə çıxış etsəm, bəyan edə bilərəm ki:

1.    Mən 15 dekabr 2020 tarixində karantin rejimini pozmuşam: gedib işçilərimin əməkhaqqı kartlarına avans yükləmişəm.

2.    Mən 16 dekabr 2020 tarixində karantin rejimini pozmuşam:  gedib idxal olunan yükümüzün qısa idxal bəyannaməsini tərtib edib aidiyyatı üzrə göndərmişəm. Və fürsətdən istifadə edib vaxtilə bu imkanı mənə yaratdığı üçün AR Gömrük Komitəsinin Gömrük Nəzarətinin Təşkili Baş İdarəsinin rəisi cənab Səməd Qaralova xüsusi minnətdarlığımı bildirirəm. Ədalətli kişidir.

3.    Mən 17 dekabr 2020 tarixində karantin rejimini pozmuşam: idxal olunan məhsulların birinə lazım olan gigiyenik sertifikatı əldə etmişəm və Prezident Administrasiyanın müvafiq şöbəsinə AR prezidenti cənab İlham Əliyevə ünvanladığım məktubu təqdim etmişəm.

Bəli, mən bunların hamısını etmişəm.

Və biorobotların məntiqi ilə çıxış edərək sual verirəm:

- Əgər mənim fəaliyyətimə icazə verilmirsə, bu hal sahibkar kimi, üzərimə düşən öhdəlikləri (hesabatları təqdim etmək, vergi və rüsumları ödəmək, üçot aparmaq, işçilərimə əməkhaqqı ödəmək, sertifikatlar əldə etmək və s.) icra etməkdən azad edirmi?

Biorobotlar, sizə müraciət edərək, NK 488 saylı qərarı necə anladığım haqda bölüşürəm. 
Əgər qərarda hansısa bir məhsulun istehsalına icazə verilibsə, bu o demək deyil ki, istehsalçı yalnız sahib olduğu xammalı istifadə edərək məhsulu istehsal edib elə anbarında saxlamalıdır. Zərurət yarandıqca yeni xammal da alacaq və istehsal etdiyi məhsulu da satacaq. Bu, qərara zidd deyil. Çünki istehsal ayrıca bir fəaliyyət sahəsi deyil. İstehsal həm də xammalın alışını və hazır məhsulun satışını özündə cəmləşdirir. Və bunu qərarda ayrıca qeyd etməyi Nazirlər Kabineti labüd hesab etməyib. Məncə, doğru edib. Niyə bu haqda yazıram: İqtisadiyyat Nazirliyindən bir məhsul haqda məlumat alanda, mənə cavab verdilər ki, istehsalına icazə verilir, satışına yox.

Bu, mənim şəxsi və subyektiv fikrimdir, siz başqa cür anlayırsınızsa, buyurun, argumentlərinizi gətirin.

Niyə bu müraciətimi mətbu orqanı vasitəsilə edirəm? Məcbur oldum. İstəyir İqtisadiyyat Nazirliyi, istəyir Vergi Xidməti, istəyir Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar Agentliyinin Çağrı Mərkəzi ilə əlaqə saxlayarkən hec bir məsul şəxslə danışa bilmirəm, ən azı şöbə rəislərinin əlaqə telefonların vermirlər. Cavab: icazə verilmir. Əksər hallarda Çağrı mərkəzlərinin əməkdaşları yaranmış problemın həlli üçün digər idarəyə müraciət etməli olduğumu bildirirlər. Loru dillə desək, insanı dolayırlar, ağ yalan danışmaqdan belə cəkinmirlər.

Sonda,  xanımlar və cənablar, icad etmək istədiyim yeni virusun adı haqqında sizdən təkliflər gözləyirəm. Çalışacam ki, qalib üçün balaca da olsa bir hədiyyə təqdim edim. Nəzərə alın ki, işləmirəm.

Sahibkar İlham Məmmədov

illhamin@gmail.com