Ekspertlər Azərbaycanda “islahatlar” kimi qələmə verilən dəyişikliklərin effektivliyinə şübhə ilə yanaşırlar

İqtisadiyyat üzrə professor Qubad İbadoğlu xatırladır ki, “Doingbusiness” reytinqində Azərbaycan 9 pillə geriləyib ki, bu da  iqtisadi islahatlar haqda iddialara ziddir. Dünya Bankının hazırladığı “Doingbusiness 2020”də ölkəmiz 34-cü yeri tutub, halbuki, ötən il 25-ci idi. Eyni zamanda Gürcüstan 7-ci, Litva - 11, Estoniya - 18, Latviya - 19, Qazaxıstan - 25, Rusiya -28, Türkiyə 33-cü yerdədir. Ermənistan 41-ci yerdən 47-ci yerə düşüb.

Bununla əlaqədar Q.İbadoğlu hökumətə sual edir: Əgər Azərbaycanda sahibkarlığı asanlaşdırmaq üçün həqiqətən ciddi islahatlar aparılırsa, onda niyə bizdə biznes qurmaq çətinləşib?

Əgər vergi ödənişi meyarına görə (eyni reytinqdə) Azərbaycan il ərzində 2 pillə geriləyibsə, o zaman islahatların hansı uğurlu nəticələrindən danışmaq olar? Mülkiyyətin qeydiyyatı meyarına görə Azərbaycan 27 pillə geriləyib. O zaman niyə bu sahədəki prezident sərəncamları bu qədər zəif icra olunur? - Amerika universitetinin iqtisadiyyat üzrə  professoru sual edir.

“İslahatlar” siyasi blokunu keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov və İsveçrədən jurnalist Rauf Mirqədirov da şərh ediblər.

Rauf Mirqədirov: “Hər şeyi xatırlamaq lazımdır. Xüsusən də o adamları ki, hətta imperiyanın dağılması zamanı Azərbaycanın SSRİ-dən çıxmasına qarşı idilər. Çünki onlardan bəzisi bu gün də hakimiyyətdədir. Ən azı ona görə ki, bu gün onların əksəriyyəti əgər partiya və Putin əmr edərsə Azərbaycanın Rusiyanın quberniyası olmasına səs verməyə hazırdır. Onlardan biri hətta indiki hökumətin baş nazir müavinidir. Başqa biri əbədi deputatdır. Üçüncüsü səfir.

Taleyin istehzası ondan ibarətdir ki, demək olar ki, müstəqillik uğrunda bütün mübarizlər sonradan müstəqil Azərbaycanın zindanlarına salındılar...”, - R.Mirqədirov deyib.

Sonra o, Turan-ın kadr dəyişiklikləri ilə bağlı sualının cavabında deyib: “Stalinin dövründə kadrlar hər şeyi həll edirdi. İslahatlar yeni ideologiyadır, yeni idarəetmə sistemidir, yeni adamlar deyil. Yaxşı sistem ilə hətta pis menecer də hər şeyi korlaya bilməz. O  səbəbdən ki, bu, həmin sistemlə məhdudlaşıb, ziddiyyətlər var. Bütün sahələri əhatə edəcək köklü islahatlar olmadan dövləti yaxşı idarəetmə sistemi yarada bilmərik. Belə olan halda, hətta ən bacarıqlı menecer belə ancaq lokal uğurlara nail ola bilər. Bizim müşahidə etdiklərimiz, sadəcə, hakim elitada bir parçalanmadır. Bu, ənənəvi elitanın bir hissəsindən qurtulmaq cəhdidir, daha dəqiq desək, “əyalətçilər”dən (söhbət doğum yerindən, kimin əslən haradan olmasından yox, təfəkkürdən gedir) “paytaxt” və nazir-oliqarxlara keçiddir. Vəssalam. Xarici siyasətə isə bu, təsir etmir, ən azı indilik”, -Rauf Mirqədirov İsveçrədən yazıb.

Tofiq Zülfüqarov yazır: “Bəzi ekspertlər qeyd ediblər ki,  Rusiyapərəst istiqamətin  əsas fiqurları ya hökmran Olimpi tərk ediblər,  ya da tərk edəcəklər. Bu, belədirmi? - keçmiş nazir sual edir.

Baş verənlər o deməkdirmi ki, Azərbaycan öz xarici və daxili siyasətində əvvəlkindən daha çox  Qərbyönlü olacaq? Bir qayda olaraq, qonşu regional “oyunçular” Rusiya, Türkiyə, İran, habelə ABŞ və Aİ ölkələri daha çox fəallıq göstərirlər, bu istiqamətdə səylərini birləşdirərək hərəkət edirlər.

Postsovet məkanında Nursultan Nazarbayev hakimiyyəti öz varisinə verdikdən sonra təkcə Azərbaycanda Sov.İKP partiya-təsərrüfat nomenklaturası öz hakimiyyət səlahiyyətlərini saxladı. Postsovet məkanının digər ölkələrində əsas mövqelərdə keçmiş “Sov.İKP elitası”ndan hakimiyyətə gələnlərdən kimsə yox idi. Bu gün çoxları həmin şəxslərin fəaliyyətini tənqid etsələr də və çox zaman bu, ədalətli olsa da, mən onların xidməti keyfiyyətlərini qeyd etmək istərdim. Belə ki, məhz onlar öz təcrübələrinə əsaslanaraq dövlət idarəetmə sistemini yaratdılar ki, bu da “90-cı illərin əvvəllərində gərgin hadisələr”dən sonra vəziyyəti sabitləşdirdi. Lakin yuxarıda sadalananlar ayrıca diskussiya mövzusudur və bu məsələdə mən azlıqda qala bilərəm.

Tamamilə təbiidir ki, ənənəvi olaraq “mərkəz”ə tabe olmağa yönəlmiş bu qrup cəmiyyətin Rusiyapərəst hissəsinin cəmləşdiyi özək idi. Qeyd edim ki, onların siyasi səhnədən getməsi çox gec oldu və təkcə Azərbaycanın özündə cəmiyyətin siyasi fəal üzvlərinin özünüidentifikasiya modelinin dəyişməsi ilə deyil, həm də Rusiyanın az da olsa həm siyasi, həm  iqtisadi, həm də xarici siyasi cəhətdən Sovet İttifaqını xatırlatması ilə əvvəlcədən müəyyən edilmişdi.

Şübhəsiz ki, cəmiyyətin Rusiyaya meylli  hissəsinin qarşısında tamamilə yeni vəzifə durur. Bu, Azərbaycanı Qərb dəyərlərindən uzaqlaşdırmaq ideyasını necə cəlbedici etmək və onu Rusiya ilə yeni münasibətlərin qurulmasına yönəltməkdən ibarətdir. Fikrimcə, bu fəaliyyətin uğuru hələlik az pespektivli görünür, ilk növbədə ona görə ki, Rusiya indiyədək Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin ədalətli nizamlanmasına yönəlmiş prinsipial mövqeyini nümayiş etdirə bilməyib. Əgər bu vəziyyət davam edərsə, o zaman “son mogicanlar” siyasi arenadan getdikdən sonra Azərbaycanın xarici siyasətində Qərbyönlü istiqamət xeyli güclənəcək. Əminəm ki, bu gün demək olar ki, erməni təcavüzü məsələsi ilə bağlı Azərbaycanın ictimai rəyinə təsir göstərmək iqtidarında olmayan Elmar Məmmədyarovun açıq şəkildə Rusiyapərəst, daha dəqiqi Lavrovpərəst siyasi stili buna qarşı çıxa bilməyəcək. Odur ki, “Məmmədyarov” xarici siyasət tendensiyasının taleyi əvvəlcədən həll olunub, çünki Kremlin “qeyri-Lavrov qüllələri” yaxşı başa düşürlər ki,  Azərbaycanın xarici siyasətində Rusiyapərəst istiqamətin təminatı üzrə köhnəlmiş mexanizm artıq işlək deyil.   Siyasətdə ən təhlükəli vəziyyət odur ki, bu və ya digər  siyasətçini artıq ciddi tənqid etmirlər, çünki o, lağ obyektinə çevrilib.

Bununla əlaqədar başqa məsələyə də toxunmaq istərdim, hakim elitada antiqərb əhval-ruhiyyəsinin gücləndirilməsi üçün postsovet məkanında effektiv şəkildə tətbiq olunan taktikaya.   Söhbət “müqəddəs qurbanlar”ın yaradılması praktikasından gedir. Hansısa müxalifətçini nümayişkaranə şəkildə və haqsız olaraq repressiyalara və həbsə məruz qoyurlar ki, bu da Qərbdə həmin hərəkətlərin kəskin tənqid edilməsinə səbəb olur və hakimiyyəti öz Rusiyapərəst siyasətini gücləndirməyə vadar edir, belə ki, Moskva bu təbliğat kampaniyasında vizual olaraq iştirak etmir. Ümid edirəm ki, hamı Eynulla Fətullayevlə (yeri gəlmişkən, nazir Məmmədyarovun məhkəməyə müraciəti əsasında həbs edilmişdi)  baş verənləri və ya Mehman Əliyevin və digərlərinin həbsini yaxşı xatırlayır. Hakimiyyət üçün təhlükəli olmayan bu şəxslər Qərbdə Azərbaycan əleyhinə kampaniyanın başlamasına səbəb, çox güman ki, bəhanə oldu.  Yeri gəlmişkən, Ermənistanda və erməni diasporunda bu vəziyyətdən çox effektiv şəkildə istifadə edirlər. “Azərbaycan rəhbərlərinin   barbarlığından” və əlbəttə, Qarabağın qeyri-demokratik Azərbaycana qaytarılmasının mümkünsüz olmasından danışmağa başlayırlar. Bu ssenari dəfələrlə təkrarlanıb, açıq desək, artıq Azərbaycanda kimisə narahat etmir, bunu bloger Mehman Hüseynov ilə bağlı bu praktikanın son variasiyası da göstərdi. Hətta bu gəncin həbsinə təşəbbüs göstərənlər prezidentin vəzifədən kənarlaşdırdığı və ya kənarlaşdırmaq istədiyi korrupsiyaya uğramış məmurların villaları haqda videoreportajların hakimiyyət üçün nə kimi təhlükə yaratdığını açıqlamaqda çətinlik çəkərdilər. Əminəm ki, “diktator rejimi”nin “müqəddəs qurbanlar” yaratmaq praktikası həm də ona görə öz effektivliyini itirir ki, Tramp administrasiyası tərəfindən qoyulmuş ümumdünya trendi ilə   uzlaşmır”, - T.Zülfüqarov Facebook-da yazır.