Müharibə kimi müharibə

Ermənistan kinematoqrafçılarının Dağlıq Qarabağdakı hadisələr haqqında filminin 2020-ci il 73-cü Kann Kino Festivalının tam metrajlı debütlər üzrə müsabiqə proqramına daxil edilməsi kinematoqrafiya hadisəsindən daha çox Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində təbliğat alətidir.

Buna bənzər bir mövzuda qabaqlayıcı "cavabın" olmaması (söhbət mütləq milli şedevrdən getmir) fəaliyyətsizliyimizin, hazırki halda Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin kinematoqrafiya şöbəsinin və bu nazirliyinin rəhbərliyinin acizliyinin sübutudur.

Iqtisadi inkişaf dövründə Prezident İlham Əliyev "2008-2018-ci illər üçün Azərbaycan kinosunun inkişafı" Dövlət Proqramını təsdiq edib və bunun üçün böyük maliyyə vəsaiti ayırıb. Amma bu on il ərzində milli kinematoqrafda heç bir əhəmiyyətli nəticə olmayıb.

Rejissor Elçin Musaoğlunun Venesiya kino festivalında "Üfiqlər" müsabiqə proqramında nümayiş olunan və şərti eyhamlarla Qarabağ müharibəsindən bəhs edən "Nabat" bədii filmi yeganə istisna olub (məlum olduğu kimi, istisna qaydanı  təsdiq edir).

Prezidentin proqramının başa çatmasından iki ay keçir, Mədəniyyət Nazirliyinin kinematoqrafiya şöbəsi isə indiyədək dövlət büdcəsindən bu proqram üçün ayrılmış və "mənimsənilmiş" 80 mln. manatın (həmin illərdəki məzənnə ilə bu, təxminən 80 mln. avroya bərabər idi) hesabatını verməyib.

Müqayisə üçün: Ermənistan Mədəniyyət Nazirliyinin rəsmi məlumatına görə, nə az, nə çox, 2020-ci il Kann müsabiqəsinin iştirakçısı olan "Si le vent tombe" ("Külək kəsilərsə") ideoloji filminə təxminən 100 min dollar xərcləyib. Doğrudur, tərəfdaş ölkələrin - Fransa və Belçikanın filmin çəkilməsinə ayırdığı vəsait də olub. Yəni söhbət maksimum 500 min dollardan gedə bilər.

Festivalın rəsmi saytında film haqqında çox az məlumat var, hətta treyler tapmaq da olmur. Yalnız Ermənistanın rusdilli KİV-ləri qısa annotasiya dərc ediblər. Bu cür ideoloji təşviqat şedevr ola bilməz, elə, göründüyü qədər, onun məqsədi də tamamilə başqa idi.

Müxtəlif illərdə dünyanın kino forumlarında Atom Eqoyanın, Taviani qardaşlarının, Fatih Akının 1915-ci il hadisələri mövzusunda filmləri təqdim edilib. Statistikadan göründüyü qədər, bu cür ideoloji klişelərin kassa uğuru olmayıb və bu cür filmlər özləri yuxarıda adı çəkilən rejissorların filmoqrafiyasında keçici olub.

Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinə dövlət büdcəsindən ayrılmış maliyyə, şübhəsiz, mənimsənilib, həm də təntənəli şəkildə. Burada ardıcıl olaraq bir neçə il keçirilən "Kann kino festivalında Azərbaycan kino pavilyonlarının" açılmasını necə yada salmayaq?

Əslində məqsəd kifayət qədər yaxşı idi. Azərbaycan bayrağı altında bu rəsmi pavilyonlar sayəsində Mədəniyyət Nazirliyinin kinematoqrafiya şöbəsinin nümayəndə heyətinin maraqlı layihələrin həyata keçirilməsi və keyfiyyətli tammetrajlı filmlərin, o cümlədən də Qarabağ müharibəsi haqqında filmlərin çəkilməsi üçün layiqli tərəfdaşlar axtaracağı nəzərdə tutulurdu. Bundan başqa, beynəlxalq səhnədə Azərbaycanın nüfuzunu təşviq etmək məqsədi var idi. Amma Əbülfəz Qarayevin idarəsi bunların heç birini etmədi.

Buna görə bu gün bizim  mövqelərimiz birbaşa "ART atəşə" məruz qalıb. 73-cü Kann Kino Festivalının proqramına Ermənistandan olan amma bizim işğal edilmiş ərazilərəmizdə çəkilən təbliğat filminin daxil edilməsi Azərbaycanın mövqeyinə birbaşa zərbədir.

Biz vaxtaşırı Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin hərbi informasiya məlumatlarından mövqelərimizə atəş açıldığını eşidirik. Amma, Müdafiə Nazirliyindən fərqli olaraq, bizim  Mədəniyyət Nazirliyimiz "Düşmənin atəş nöqtələri cavab art-atəşi ilə susdurulmuşdur" ifadəsi ilə fəxr edə bilmir.

Mədəniyyət Nazirliyinin kinematoqrafiya şöbəsinin belə imkanları ilə bizim strateji proqramımız və on il sonrası üçün nəzərdə tutulan layihələrimiz olmalı idi.

"Film" kimi qələmə verilən özfəaliyyət tamaşaları hazırlamağa tələsməmək olardı və tələsməməli idik. Azərbaycana gülünc kulinariya "kino xadimlərini" deyil, istehsalatda çoxillik və uğurlu təcrübəsi olan əsl kino prodüsserlərini dəvət etmək lazım idi. Ən əsası, onlarla çəkilmiş layihələri dünyada və ilk növbədə "A" dərəcə beynəlxalq kino festivallarında yaymaq lazım idi.

Kinematoqrafiya şöbəsinin sükanı arxasında peşəkarlar, ya da ən azından müasir kinematoqrafın vəzifələri haqqında az-çox məlumatı olan insanlar olsaydı, bu, mümkün olardı. Amma, görünür, Əbülfəz Qarayevin başqa prioritetləri və vəzifələri olub.

Və yenə qayıdaq  KİV-də informasiya səbəbi mövzusuna. 2020-ci il Kann Festivalında erməni rejissor Nora Martirosyan tammetrajlı filmlə çıxış edir. Onun əvvəlki əsərləri haqqında heç nə bilmirəm. Film, yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, üç ölkənin - Belçika, Fransa və Ermənistanın birgə istehsalıdır. Bu, artıq baş vermiş faktdır.

Süjetinə görə (KİV-dəki materiallara əsasən), auditor Alen Stepanakert (bu çox vacibdir!) aeroportunu qiymətləndirmək və onun istismarına yaşıl işıq yandırmaq üçün Dağlıq Qarabağa gəlir. Bu zaman aeroportda yerli Edqar adında oğlan gəzir. Kişi və uşaq qarşılaşırlar. Hər şey normaldır, amma bir əhəmiyyətli məqam var. Hazırki Xankəndində ( sovet dovründə  Stepanakert) heç bir "aeroport" yoxdur və heç vaxt olmaylb. Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionundakı - de-yure ölkənin tərkib hissəsindəki aeroport faciəvi şəkildə məşhur olan ... XOCALIDA yerləşir. Məhz bu şəhərdə 1992-ci il fevralın sonlarında erməni quldur dəstələri tərəfindən keçmiş sovet ordusunun 366-cı alayının iştirakı ilə azərbaycanlıların kütləvi soyqırım və etnik təmizlənməsi aktı törədilib.

Maraqlıdır ki, "Stepanakert aeroportu" haqqında şərh bu ideoloji aksiyanın, mahiyyətcə isə kino-təbliğatın çoxtərəfli DÜŞÜNÜLDÜYÜNÜ göstərir.

İndi yalnız bizim cavab  Azərbaycan XİN-in mətbuat xidmətinin reaksiyası səviyyəsində olacaq.

Р.S. Azərbaycanın bu il Kann Kino Festivalı proqramında Azərbaycan İTV-nin dəstəyi ilə müstəqil kinematoqraf tərəfindən təmsil edilməsi təsəlli edir. Bu, Azərbaycanlı kinorejissor Teymur Hacıyevin "Beynəlxalq kino tənqidi həftəsi" müsabiqə proqramına daxil edilmiş "Axşama doğru" filmidir. Bu, Fransa Kino Tənqidçiləri İttifaqı tərəfindən yaradılmış müsabiqənin mövcud olduğu 59 il ərzində ilk dəfə baş verib.

Teymur Hacıyev prodüsser-rejissor olaraq müstəqil müəllif kinosu layihələrinə üstünlük verir və Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi ilə işləmir.

Həmvətənimizə uğurlar arzulayaq.

Ülvi Mehdi