Ümidləri puç olmuş kəndlər

Sentyabrda, parlament seçkiləri ərəfəsində prezident İlham Əliyev Hacıqabul rayonuna piar səfəri etdi və orada daşqından ziyan çəkən Meyniman kəndində yeni evlərin tikintisinin gedişi ilə tanış oldu.
Əlitevin gəlişi üçün orada 22 ev tikilmişdi.
800 evdən ibarət kəndin yarısı su altında qalmışdı və hakimiyyət burada uçmuş və yararsız hala düşmüş evlərin yerində 100 ev tikilməsi barədə qərar qəbul etmişdi.
Hakimiyyət bütün evləri qışa qədər tikmək vədi vermişdi, amma bu gün tikinti çox ləng gedir - cəmi 14 bir, iki, üç və dörd otaqlı, heç bir infrastrukturu olmayan evlər tikilir.
Prezidentin səfəri gözdən pərdə asmaq üçün idi. Yerli sakinlər deyir ki, dövlət başçısının gəlişi öncəsi hər evə bir avtomatlı, daha fəal sakinlərin həyətinə isə hətta üç keşikçi qoydular. Onlar konstitusiya təminatçısı ilə hər hansı görüş cəhdinin qarşısını almalı idilər.
Bu cür hallarda hər zaman olduğu kimi yüksək qonağın hərəkət etdiyi yola nazik asfalt döşənibmiş. Asfalt o dərəcədə nazik olub ki, bir aydan sonra uçub-dağılıb. Bir çox yerlərdə boz evlərin və yolların fonunda hasarlara tikilməkdə olan evlərin damı üçün nəzərdə tutulan tünd qırmızı şiferdən üz vurulub. Onlar, əlbəttə, aeroport yolu boyunca dörd metrlik mərmər və aqlay hasarlarla heç cür müqayisə oluna bilməz. Amma onlar da bunlar kimi dağıntı və çirkabı insan gözündən yetərincə uğurla hifz edir.
100-ə yaxın evin sakinləri puça çıxmış ümidlə gözləyir ki, hökumət yaxın gələcəkdə onlara vəd edilən evləri tikəcək, onlar isə daşqının əllərindən aldığı gələcəyi qurmağa başlayacaqlar.
Onların çoxu məhsul, əkin və mal-qaradan məhrum olub. Simalarından və süst hərəkətlərindən görünür ki, yarıacdırlar. Adambaşına birdəfəlik 200 manat pul yardımını bir çoxları hələ almayıb, alanlar isə bilmir niyə alıb. Bəzi məmurlar deyir, pul təmir üçün verilib, bir başqaları deyir cib xərcliyidir.
Şəhid və Qarabağ əlillərinin ailələrinə çox laqeyd münasibət var. Zəngilan qaçqını, şəhid zövcəsi Göyərçin Quliyeva 3 uşağı ilə yarıuçuq divarlı, günc-bucağında siçovullar cövlan edən qəzalı evə sığınıb. `Mənə kompensasiya vermədilər, prezidentə yaxınlaşmağa da qoymadılar. O, kənddən gedənə kimi məni dustaq kimi saxladılar`, deyə Quliyeva bildirdi.
Prezident isə yeni evlərin tikintisi nümayiş etdirilən stendin önündə dayanmış, öyrədilmiş yerli sakinlərlə əhatə edilmişdi. Onlar ölkə rəhbərinə sevgi və heyranlıqlarını ifadə etməli idilər.
Noyabrın 1-də bütün telekanallar Saatlı rayonunun Yeni Novruzlu kəndindən məhz belə bir mənzərəni göstərirdilər. Evlərin kəndlilərin həyətində tikildiyi Meynimandan fərqli olaraq, Yeni Novruzlu 21-ci əsrin modern Azərbaycan kəndini təcəssüm etdirməli idi.
7 mayda hökumətin iclasında 100 min ha torpaq sahəsi və 20 min kəndli təsərrüfatına ziyan vuran irimiqyaslı daşqınla bağlı çıxış edəndə prezident, yəqin, bu barədə düşünürdü. Əliyev qürurla dedi ki, hökumət özü kəndlilərin qayğısına qalacaq, suyun yuduğu gildən olan daxmaların əvəzinə onlara müasir evlər tikəcək.
Amma köhnə Novruzlunun əvəzinə gurultulu adı olan müasir Yeni Novruzlunu tikmək mümkün olmadı. Bu kənd modernləşmənin yox, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin qanadı altında korrupsiyanın, yüksək pilotajlı dələduzluğun təcəssümü oldu.
İnşaatçılardan biri bir evin tikntisinin smetasını nümayiş etdirdi. Bu hesablamalara görə, evlərin 1 kv metri 100 manata başa gəlib, açar təhvilinə verilir. Amma bir kv metr üçün 4 dəfə çox pul siliblər. Evlərə isitmə, kanalizasiya, su, qaz çəkilməyib. İnfrastruktur `0`dır.
Prezidentə onun tanış olması üçün xüsusi olaraq tikilən dörd otaqlı ev göstərdilər. O, başqalarından ciddi şəkildə fərqlənirdi. Prezident ekskursiyanı davam etdirəcəyi təqdirdə ona göstərmək üçün ehtiyat bir ev də vardı. O da birinci kimi mebellə təmin edilmişdi - gir, yaşa. Amma yaşamaq üçün heç kəsi buraxmadılar. Əliyev paytaxta yola düşən kimi mebeli prokata götürdükləri mağazaya qaytardılar.
Kəndə gedən yola şlaqbaum qoyulub. Yeni sakinlərə və arzu edənlərə ora getmək qadağandır. Deyirlər ki, kəndin təhvil-təslimi hələ olmayıb, prezidentin gəlişi isə televizor üçündür, bəlkə, birdən azmış azərbaycanlı və ya əcnəbi tamaşaçı baxmaq istədi...
Müasir möcüzənin sahibləri olacaq Novruzlu kənd sakinləri "qardaş kənd"də prezidentin ekskursiya rəhbəri Kəmaləddin Heydərovun müşayiəti ilə gəzintisini müşahidə edirdilər. Böyük ehtimalla, Yeni Novruzlu "qardaş kənd" olaraq qalacaq, çünki Novruzlu sakinlərinin əksəriyyyəti ora köçməyə hazırlaşmırlar. "Hansı kəndli özünün böyük torpaq sahəsini yöndəmsiz evlə 6 sotluq bağ, bostan, dama dəyişər?" - deyə kəndlilər sual edir.
Yerli hakimiyyət bütün doğru və yalanları ilə kəndliləri soyuq kəndə dartıb gətirmək istəyirlər. Köhnə evin söküləcəyi, torpağın zorla əlindən alınacağı ilə bağlı hədələr işə salınır, yaxud əksinə, köhnə evin və torpaq sahəsinin qalacağı ilə bağlı vədlər verilir. Hətta yezuit hiyləsi də işə salınıb. Köhnə kənddə qəzalı şəraitdə olması bəhanəsi ilə məktəbi bağlayıblar və uşaqları yeni kənddəki məktəbə aparmağa məcbur edirlər. "Bəs onda niyə parlament seçkilərində səsvermə prosesini köhnə məktəbdə keçirirdilər" - deyə Novruzlu kənd sakini məntiqli sual verir.
Məktəblə bağlı eyni üsuldan bir aydan artıq suyun içində qalan İmişlinin Teleşli kənd sakinləri üçün tikilən 104 evdən ibarət Allahmədətli kəndində də istifadə edilir.
Köhnə kəndlə yeni kənd arasında məsafə 8 km-dir. Bir çox sakinlər hələ köçməyə tələsmir. Yeni Novruzluda olduğu kimi, burada da asfalt yol, işıq və həyətdə sudan başqa infrastruktur, evi qızdırmaq üçün heç nə yoxdur. Bu məsafədə uşaqları məktəbə aparmaq çətindir, ona görə bir sıra ailələr ya tam, ya da qismən köçür. Amma onların hamısı üçün əsas həyət ruzi qazandıqları doğma evlərdir.
Teleşlidə küçədə söhbət etdiyimiz kişilər gileylənirdi ki, evləri kənddə də tikmək olardı, axı onların hamısı uçmayıb və ya yararsız hala düşməyib. Hökumətin fəlakətə düşmüş vətəndaşlara yalançı qayğısı fonunda başqa bir mənzərə görmək olar. İki azyaşlı lal uşağın olduğu ailə yeni kənddə ev almayıb və hazırda şiferdən düzəldilmiş, iç tərəfdən karton vurulmuş kiçik müvəqqəti evdə yaşayır. Hakimiyyət onları babaları kimi uzağa göndərir. O kişi sovet dövründə fədakar əməyinə görə Heydər Əliyevin özündən "Jiquli" avtomobili almışdı. Daşqından sonra avtomobilin zayı çıxdı və sovet sistemi kimi yerə sərilib qalıb.
Teleşlidə hamı bir ağızdan dedi ki, vəd edilən birdəfəlik kompensasiyaları almayıblar. Məlum oldu ki, hər ailə 300-500 manat alıb. "Amma bizə adambaşına 200 manat vəd edilmişdi", deyə on nəfərlik ailənin başçısı bildirdi.
Kompensasiyaların verilməsi 100 min nəfərdən çox əhalinin daşqına məruz qaldığı regionun ən yaralı yerlərindən biridir. Kompensasiya alanlar bilmir, onu niyə alıb. Almayanlar isə başa düşmür ki, nəyə görə özlərini ağa kimi aparan yerli məmurların kələyinə tuş gəliblər.
Hökumət gerçəkdən adambaşına 200 manat birdəfəlik yardım veriləcəyini bildirmişdi. Amma sonradan məlum oldu ki, adamları kütləvi şəkildə aldadır, ya vəsaitin bir hissəsini verir, ya da heç vermirlər. Azadkənd, Xankeçən və s. kəndlərdə oğru məmurları yaxaladılar, Baş Prokurorluq işə qarışdı. Amma sonra qeyri-hökumət təşkilatlarının çağırışlarına baxmayaraq, Sabirabad rayonunda yoxlamaların nəticəsi yoxdur. Məmurların özbaşınalığı bir çox ziyan çəkən yaşayış məntəqələrini əhatə edib.
FHN ziyanın aradan qaldırılması üzrə ikinci proqramın qəbul ediləcəyini vəd verib. Guya itirilən məhsula görə də kompensasiya veriləcək. Amma bunlar da unudulub getdi. Təkcə məhsulunu və mal-qarasını itirən, yaşamağa heç nəyi olmayan kəndlilər bunları unutmur.
Bütün bunlar hökumətin və daşqından dəyən ziyanın ödənilməsi üzrə onun varisi FHN-in fəaliyyəti fonunda təəccüblü deyil. Qışa kimi 3500 ev və obyekt tikmək barədə 197 saylı qərar iflasa uğradı. Bu məqsədlə ayrılan 300 mln manat hara getdi və ya gedir - ölkənin ali rəhbərliyindən başqa heç kəs bilmir. Həyata keçirilən və ya keçirilməyən planlara cəmiyyətin çıxışı yoxdur. Yerlərdə korrupsiya və talanlar isə durmadan artır. Deyirlər, iştaha yemək vaxtı gəlir...

Mehman Əliyev - Sabirabad-Saatlı-İmişli-Hacıqabul