Uzunqulaqlar və boş quyu haqqında

Sosial şəbəkələrdə prezident İlham Əliyevin kinayəli “İki uzunqulağın arpasını bölə bilməyən bizə dərs öyrədir” ifadəsi ilə bağlı istehzalar davam edir.

Belə ki, dövlət başçısı ötən illər boyunca prezident komandasına iqtisadi sahənin böyük uğursuzluğa düçar olması təhlükəsi haqqında xəbərdarlıq edən müstəqil ekspertlərə, əsasən iqtisadçılara işarə edib.

Əliyevin müxalifət düşərgəsindən olan opponentlərinin ünvanına bu bəyanatı yanvarın 10-da böhran hökumətinin iclasında səslənib. Qızıl neft dollarları axını şəraitində bir ölkədə dərin böhran yaratmağa müvəffəq olmuş və bu iqtisadi kollapsdan çıxış yolu tapa bilməyən Nazirlər Kabineti məhz belə bir ada layiqdir.

Azərbaycanın hazırki administrasiyanın təqsiri ucbatından düşdüyü vəziyyətdə başqa bir atalar sözü yerinə düşərdi: “Quyuya su tökməklə quyu dolmaz”. Bu atalar sözünün mahiyyəti ondan ibarətdir ki, dividend gətirməyən şeylərə vaxt və resurs sərf etmək mənasızdır.

Azərbaycanda son iki böhran göstərdi ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı əslində su verməyən, su ilə doldurulan quyu şəklində qurulub. Bu halda bədii quyunun mənbəyi ÜDM-i, milli gəliri və insanların rifahını formalaşdırmalı olan qeyri-neft iqtisadiyyatıdır. Böhran göstərdi ki, quyu boş idi və bütün bu müddət ərzində neftdən gələn gəlirlər su görüntüsü yaradırdı, yalançı dolu quyu təsəvvürü formalaşdırırdı. Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycan Dövlət Neft Fonduna 2001-2015-ci illərdə gəlirli neft və təbii qazın satışından ümumi daxilolmalar 121,3 mlrd. dollar təşkil edib. Bunun təxminən 100 mlrd. dolları debitsiz quyuya atılıb və yalnız boş ofis göydələnləri və yaşayış binaları, dağılan yollar və kommunikasiyalar, hətta neft kommunikasiyaları qoyaraq, yerin altına sızıb yoxa çıxıb.

Qeyri-neft sektorunun 68%-ə qədər sürətlə artması haqqında bəyanatlar böhran illərində ÜDM-də boşa çıxdı, neftdən tamamilə asılılığı üzə çıxardı – ÜDM iki dəfə aşağı düşdü, mühüm malların 8 qrupu üzrə idxaldan asılılıq 70%-i keçdi, xarici kreditlərdən asılılıq 30%-i keçdi və Dünya Bankının proqnozuna əsasən, bir neçə il sonra 50%-i keçəcək.

Hökumətin iclasında Azərbaycan iqtisadiyyatının “su quyusuna” çevrilməsi üçün heç bir resept təklif olunmadı. Böhran kabinetinin iclasından sonra Mərkəzi Bankın odluğuna 7,5 mlrd. manat ölçüsündə növbəti neft pulunun  porsiyasının atılması haqqında administrasiyanın son qərarı yalnız quyunun doldurulması siyasətinin davam etdiyini göstərir. Çoxəsrlik atalar sözündə deyildiyi kimi: “Kiminin əvvəli, kiminin axırı”.