ZÖVQSÜZLÜK VƏRDİŞİ

Son vaxtlar paytaxtda tikinti metamorfozları nöqteyi-nəzərdən baş verənlərə baxanda ancaq bir nəticəyə gəlirsən ki, hər tərəfdə maliyyə faktoru (pulların yuyulması və s.) olsa da belə, burda başdan-ayağa zövqsüzlük kimi böyük bir boşluq var.
Hər dəfə Bakıda ya növbəti tikinti şedevrinin qırmızı lenti kəsiləndə, ya bərpa edilən, ya da yeni tikilən obyekt `təntənəli` istifadəyə veriləndə amerikalılar demişkən, növbəti ooops-la qarşılaşırsan. Bax belə...
Baxın da, Fəvvarələr meydanı da Bakı üçün səciyyəvi olan zövqsüz qanunauyğunluqdan kənarda qalmadı. Beləliklə, şəhərin müasir qurucuları nə qədər həvəslənsələr də, nə qədər tamahla (pula iştahla ) işə girisələr də ordan çıxanda artıq zövq adlı şey qalmır ki, qalmır.
Yeri gəlmişkən, indi bu məkan üçün `Fəvvarələr meydanı` söz birləşməsi özü belə artıq bir az komik səslənir. Çünki meydanda su açıq-aşkar azalıb, fəvvarələrin ölçülərisə hansısa avanqardlığa və kreativliyə oaln iddialılığa baxmayaraq əməlli-başlı kiçilib.
Məşhur meydana yolumuza keçmiş `Torqovı`dan başlayaq. Yeri gəlmişkən, burada hər bir adın qarşısında əminliklə `keçmiş` təyini qoysaq səhv etməyəcəksiniz! Deməli belə, əvvəllər yerli rəssamların əsərləri sərgilənən keçmiş passajın divarlarına indi bu meydanın `göz oxşayan keşmişini` əks etdirən şüşə örtüyün altına bir neçə fotoşəkil yerləşdirilib. Keyfiyyət fərqi olmayan bu şəkillərin bura hansı məqsədlə yerləşdirirlməsi aydın deyil. Ya, onlar bu şəkilləri tanınmaz dərəcədə dəyişdirdikləri meydanı heç olmasa müəyyən vaxta qədər yadda saxlamaq üçün, ya da 10 fərqi tap kimi rebus oynamaq üçün bunu yerləşdiriblər, halbu ki, buradakı dəyişiklikləri 10 rəqəmi ilə də əhatə etmək olmaz.
Yaddaşa gəlincə... Bu köşə belə demək mümükünsə, meydanın yeni görüntüsünə göz öyrəşənə qədər yazılır. Sonra öyrəşəcəyik, necə ki, hər dəfə növbəti dəhşətli yeni binaya, xarici ölkələrin hansısa abidə və fəvvarələrinin növbəti eybəcər `surətinə`, ağappaq ağardılmış paytaxta və indiki `dəbdəbəli` İçəri Şəhərə öyrəşdiyimiz kimi. Biz artıq içərisindən metronun İçəri Şəhər stansiyasına daxil olduğumuz Heops piramidasının şüşə maketinə öyrəşmişik. Yeri gəlmişkən, Parisdə məşhur Luvr muzeyinin qarşısında da belə, amma bir qədər böyük şüşə piramida var. Luvrun şüşə piramidasının, habelə onun altından yeraltı keçidin tikintisi dünyanın incəsənət xəzinələrindən birinə yaranan böyük tamaşaçı növbələri problemini aradan qaldırdı. Belə ki, Luvrun orijinal əsas girişi artıq hər gün indiki sayda qonağı qəbul etmək iqtidarında deyildi. Hətta bu halda belə, piramida tikintisi xeyli müzakirələrə səbəb oldu. Çünki Parisin bir çox sakinləri hesab edirdilər ki, futurist bina klassik memarlıq ənənələrinə uyğun tikilmiş Luvrun qarşısında tamamilə yersiz görünür. Şəhər sakinləri piramidanı Parisin `üzündə çapıq` adlandırdılar.
İçəri Şəhər qarşısındakı `çapığımız`ın hansı yükboşaltma funksiyasını oynadığı isə tapmaca olaraq qalır. Hətta yağışlı havada bu mason sivmolu o qədər su buraxırdı ki, insanlar eskalatora qədər çətirlərini bağlamırdılar. Yağışdan sonra isə bina yuyulmamış mətbəx qabına bənzəyir.
Metronun bu stansiyası ilə üzbəüz mərkəzdə yerləşən 132 və 134 saylı Bakı məktəbləri də monumentalizm taleyi ilə üzləşdilər. Onlar elə ölçüyə çatdırıldı ki, qeyri-iradi olaraq düşünürsən ki, belə `orta` təhsil müəssisələrində gör, necə təfəkkür nəhəngləri təhsil alacaq? Üzbəüzdə yerləşən şəhər meriyasının (keçmiş Bakı Sovetinin) gözəl binası isə məktəb qayalarının kölgəsində itib-batıb.
Qayıdaq Fəvvarələr Meydanına. Sovet dövründə o, orijinal memarlıq üslubu ilə seçilmirdi. Amma, istənilən halda, köhnə variant müəyyən zövq üstünlüyü ilə seçilirdi. İndi isə elə bir təəssürat yaranır ki, hansısa zalım sehirbaz mavi vertolyotla yoldan oğurladığı hər şeyi, kürsü kimi daş başları da, qara matəm fəvvarəsini də, skamyanın ortasında oturan və bürünc dodaqlarını boyayan qadın heykəlini də yuxarıdan aşağıya atıb. Deyəcəksiniz, eklektika, yəni üslubların qarışması? Ola bilər. Yaxşı, bəs o zaman Makdonalds-ın yanında əsli bəlli olmayan qız heykəlini ümumiyyətlə, hansı incəsənət üslubuna aid edək? Natural ölçülü, əynini kip tutan qısa şort, qarnı açıq, üstəlik yay vaxtı əlində çətirlə duran bürünc qız!
`Yüksək memarlıq` heykəltəraşları kimin obrazını yaratmaq istəyiblər? Sıravi bakılı qızını, yoxsa onu məhz belə görmək istəklərini? Bu gedişlə ki, başlayıblar, yəqin ki, çox gözləməli olmayacaqlar... Niyə? Çünki, onunla şəkil çəkdirmək istəyənlərin sayı görün nə qədərdir! Qeyd-şərtsiz Ginnesin rekordlar kitabına düşməsi müsabiqəsinə vermək olar. Onların hətta ağızlarının suyu axır. Bir müddət sonra bürünc xanımın yanında bürünc övladları peyda olsa belə, təəccüb etmərəm. Yaxşı, aclarla zövq mübahisəsi etməyək. Sizcə, bu qərbə inteqrasiyadır? Bir-iki dəfə Avropada belə qızları görmək mənə qismət olub, amma yalnız xüsusi olaraq onlar üçün ayrılmış yerlərdə. Ümid edirəm ki, hansı yerlərdən söhbət getdiyini başa düşəcəksiniz! Amma, bizim meydana baxsaq, fənərlər hər yerdə qırmızıdır! Deməli, bu qız mücəssəmə qarşıya qoyulan məqsədin məntiqi yekunu da ola bilər. Qırmızı fənərli meydanın sonunda məhz belə qız dayanmalıdır. Memarlıq bayramı yaradıcılarına bu ansamblı tamamlamaq üçün daha bir detal da mən tövsiyyə edərdim: Beşmərtəbə yaxınlığındakı `azad qadın` heykəli şort geyinmiş çətirli qızın yanına qoyun, bax, onda Azərbaycan qadınının müasir xarici görünüşünün `təkamül prosesi`nin tam aydın mənzərəsini yaratmış olacaqsınız.
Nizami `Xəmsə`sinin motivləri əsasında heykəştəraş Zeynalov qardaşları tərəfindən hazırlanmış şəhərimizin ən yaxşı fəvvarələrindən birinin nə günahı var idi axı? Bu fəvvarə şəhərin fəxri idi, Azərbaycan paytaxtına həsr edilən az qala bütün açıqcaların üzərində əks olunub. İndi o haradadır, harada gizlədiblər onu? Ən yaxşı halda o, başı məlum olmayan səbəblərdən Quvernator bağından onsuz da sıx olan İçəri Şəhərə köçürülən şair Vahidin taleyini yaşayacaq. `Xəmsə` hələlik heç yerdə peyda olmadığı üçün bu əsərin artıq hansısa böyük bağ evini bəzədiyini düşünürəm. Yeri gəlmişkən, keçmiş Qubernator- indiki Filarmoniya bağı artıq qəbirstanlıq memarlarının sevimli materialı olan mərmərlə parlayır! Eynilə, Fəvvarələr meydanında olduğu kimi, burada da yunan amfiteatrının mərmər cərgələri yerləşdirilib.
Əgər Hesablama Palatasının, parlametin maliyyə nəzarəti orqanının binası müstəmləkə Hindistanı tikililərinin ən yaxşı nümunəsini xatırladırsa, o zaman başqa obyektlər barədə nə demək olar?! Bu qədər təmtəraq, qızıl və parıltı! Elə bil, naxışlı darvazalardan bu dəqiqə əlində yelpik olan xidmətçiləri ilə hansısa Sinkh çıxacaq. Ölkəmizdə maliyyə nəzarəti, bax, elə belə həyata keçirilir!
Ən dəhşətlisi odur ki, şəhərin öz ənənələrinin və simasının planlı şəkildə pozulması hələ davam edəcək və bu geriyədönməz prosesdir! Biz isə öyrəşəcəyik... sadəcə susacaq və öyrəşəcəyik. Çünki xalqımız dərman köçürmə sistemi altında yatan xəstəni xatırladır, ona hər dəfə növbəti cüzi neft dozası damızdırırlar ki, tədricən danışmağı unutsun. Və total komaya qədər bu beləcə davam edəcək! Zövqə gəlincə isə, bir kitabda oxumuşdum ki, zövq estetik vicdandır! Azərbaycanda isə vicdanla bağlı həmişə böyük problemlər olub!

Samirə Nəcəf