ABA rəhbəri: «Dövlət valyuta kreditlərinin qaytarılmasında vətəndaşlara kömək edə bilər»

Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının (ABA) prezidenti Zakir Nuriyev “Amerikanın səsi”nə müsahibəsində problemli kreditlər, vəziyyətdən çıxış yolları, bank sektorunda durumdan danışıb. 

Sual: Azərbaycanda nə qədər vətəndaşın problemli kredit öhdəliyi var? Problemli kredit öhdəliyinin regional strukturu necədir?

Cavab: Bu gün Azərbaycan banklarının toplam 35 milyarda yaxın aktivi var. Eyni zamanda bu aktivlərin içərisində 20 milyard kredit portfelindən və kredit portfelinin də 15 milyardı uzunmüddətli biznes kreditlərindən ibarətdir. Bu kreditlər üzrə borc alanların sayı iki milyondur. 1 yanvar 2016-cı il tarixə mövcud olan kredit portfelinin 1,5 milyarda yaxın təxminən bir hissəsi vaxtı keçmiş kreditlər qisminə aiddir. Hazırda gecikən kreditlərin böyük hissəsi (kredit portfelinin əsas hissəsi Bakı şəhərində cəmləşib) Bakı və Sumqayıt regionu üzrə cəmləşdiyini söyləyə bilərik.

Sual: Problemli kreditləri devalvasiyadan öncəki 1 dollar = 1,05 manat məzənnəsi ilə ödəmək mümkündürmü? Vəziyyətdən çıxışı nədə görürsünüz?

Cavab: Kredit borclarının hər hansı bir məzənnə ilə ödənilməsi iqtisadi baxımdan müzakirə olunan məsələ deyil. O nöqteyi-nəzərdən ki, banklar və borc alanlar kredit müqavilələrində məzənnə ilə deyil, konkret olaraq borcun məbləğini fiksə etmişlər. Ona görə də hüquqi cəhətdən yəni,  müqavilə öhdəlikləri ilə tənzimlənən öhdəliklərin bu və ya digər məzənnə ilə ödənilməsi məsələsi müzakirə obyekti ola bilməz. Çünki vətəndaş deyək ki, min dollar borc almışsa, min dollar borcunu qaytarır. Bu zaman nə borc alınarkən və ya borc qaytarılarkən hər hansı bir məzənnə müqavilənin predmeti deyil. Lakin təbii ki, devalvasiyadan sonra borcların manat ifadəsilə həcminin artması ilə bağlı suallar meydana çıxır. Lakin bu suallar borc alan və borc verənlər üçün müzakirə obyekti olmamalıdır. Çünki eyni qaydada banklar vətəndaşlardan əmanətləri qəbul edib və bu əmanətlər də dollarla qəbul edilib. Orada da hər hansı bir məzənnə müzakirə mövzusu  deyil. Onun üçün əgər biz qəbul etdiyimiz vəsaitləri hər hansı bir məzənnə ilə deyil, fiks məbləğlə qəbul ediriksə ona müvafiq verilmiş kreditlər üzrə yaranmış öhdəliklərin də icraatı məhz hər hansı bir məzənnə ilə deyil, verilmiş valyutada, verilmiş həcmdə geri qaytarılmalıdır. Təbii ki, vətəndaşların bu və ya digər şəkildə  çətinlikləri yaranıb. Yəni, vətəndaşların mövcud olan gəlir və xərclərinin strukturunda dəyişiklik baş verib. Ona görə də bu cür dəyişikliklər zamanı borcların ödənilməsinə yardım göstərilməsi, hər hansı bir sosial layihənin həyata keçirilməsi yalnız dövlətə və hökumətə aid bir məsələdir. Bu vətəndaş və hökumət münasibətlərində tənzimlənir. Vətəndaşlar, yaxud borc alanlar və borc verənlər arasındakı öhdəliklər yalnız onlar arasında mövcud olan kredit müqavilələri və kredit öhdəlikləri ilə tənzimlənir.

Sual: Yəni dövlət kömək etmir?

Cavab: Dövlət istənilən hallarda, istənilən şəraitdə öz vətəndaşlarına kömək edib, edir və yəqin ki, bu məsələdə də kömək edəcək.   

Sual: Sizcə, Azərbaycan dövlətinin belə bir imkanı varmı?        

Cavab: Bilirsiniz, mətbuatda da bu barədə bir çox fikirlər səslənib və bir neçə mənbələr göstərilib. Belə mənbələrdən biri  kimi Azərbaycan Mərkəzi Bankının valyuta ehtiyatlarının yenidən qiymətləndirilməsi zamanı yaranmış fərqin bu məqsədlə istifadə edilməsi mətbuatda bir sıra ekspertlər tərəfindən göstərilib. Hesab edirik ki, hökumət qərar verərsə belə bir mənbənin bu məqsədlə istifadə edilməsi doğru olardı.  

Sual: Daxili əmanətlərin geri çəkildiyi bir vaxtda bankların sağlamlaşdırılması üçün nə edilməlidir? Atılan addımlar yetərlidirmi? 

Cavab: Bu gün devalvasiya effekti nəzərə alınmaqla kommersiya banklarında toplam 9 milyardlıq əhali əmanətləri cəmləşdirilib. Hesab edirik ki, bu əmanətlərin hesabına bu günlər Azərbaycanın bank sektorunda 2 milyarda yaxın və onun üzərində cari və izafi likvidlik mövcuddur. Ona görə də bu gün əmanətlərin banklardan çəkilməsi və s. kimi problem bank sektorunda mövcud deyil. Lakin əhalinin əmanətlərinin problemli banklarda və yaxud bağlanmış banklarda müdafiəsi məqsədilə Azərbaycan parlamenti müvafiq qərar qəbul etdi (yanvarın 19-da). Bu qərara görə, əhalinin  banklarda olan bütün əmanətlərinə 100 faiz həcmində dövlət tərəfindən zəmanət verildi. Hesab edirik ki, belə bir qərarın icraatına başlanılması vətəndaşların kommersiya banklarında olan əmanətləri üçün tam zəmanət yaradır.

Sual: Azərbaycan banklarının xarici kredit öhdəlikləri nə qədərdir? 2016-cı ildə banklar xarici kredit öhdəliklərini yerinə yetirə biləcəkmi? 

Cavab: 1 yanvar 2016-cı il tarix üçün xarici borcların həcmi Beynəlxalq Bankın kommersiya banklarında 1,4 milyard manat həcmində vəsait təşkil edir. Hesab edirik ki, bu məbləğ Azərbaycan kommersiya bankları üçün kifayət qədər kiçik bir məbləğdir. Belə bir borcun xidmət edilməsi hesab edirik ki, problem olmayacaq. Çünki qeyd etdiyim kimi, 1,4 milyard kifayət qədər kiçik bir məbləğdir ki, buna xidmət edilməsi hər hansı bir problem yaratmayacaq.

Sual: Mərkəzi Bank kommersiya banklarının vəziyyətdən çıxması üçün təkrar maliyyələşmə faizini aşağı sala bilərmi və yaxud uzun müddətli kreditlər verə bilərmi?  

Cavab: Ümumiyyətlə, hazırda Azərbaycan Mərkəzi Bankının təkrar maliyyələşmə faizi olduqca kiçikdir. Bu məbləğ banklara göstərilən yardım və digər proqramlarda faiz dərəcəsində xüsusi bir problemli əhəmiyyət kəsb etmir. Lakin kommersiya banklarında cari likvidliklə problem yarandığı anlarda Mərkəzi Bank bütün banklara cari likvidlik üzrə yardım göstərir. Belə bir praktika hazırda da mövcuddur və davam edir. Lakin gələcəkdə banklara dövlət yardım proqramı nəzərdə tutulur.  Əgər belə bir yardıma ehtiyac olarsa hesab edirik ki, istər Mərkəzi Bank, istərsə də hökumət bu yardım proqramlarını banklara təklif edəcək. Ehtiyac olarsa, zərurət yaranarsa banklar bu yardımdan yararlana biləcəklər.—0--