ABB panika səbəbindən milyonlar itirir

Azərbaycan Beynəlxalq Bankının restrukturizasiyası prosesi ətrafındakı informasiya boşluğu təxmin olunan nəticələrə gətirib çıxarır. Dünən Qazaxıstan telekanalları Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun Qazaxıstanın "Vahid Yığım Fondu"na 1,6 mlrd. tenge (təxminən 260 mln. dollar) borcu qaytarmağa hazır olduğu haqqında bəyanat yayıblar.

"Azərbaycan Beynəlxalq Bankı Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri hesabına Qazaxıstanın "Vahid Yığım Pensiya Fondu"nun (VYPF) borcunu tam həcmdə qaytarmağa hazırdır və Qazaxıstanlıların narahatlığı üçün səbəb yoxdur. Dövlət xarici kreditorlara borcların ödənilməsi üzrə xarici öhdəlikləri öz üzərinə götürəcək", deyə Qazaxıstanın birinci multimedia biznes xəbərləri kanalı olan Atameken Business Channel-in onlayn-yayımında Vəkillər Kollegiyasının üzvü Əkrəm Həsənova istinadla məlumat yayılıb.

Həsənov Turan-la söhbətində Azərbaycan tərəfin VYPF-nin borcunu Dövlət Neft Fondundan ödəməyə hazır olduğu barədə məlumatı təkzib edib. Bank ekspertinin sözlərinə görə, o, nə yerli, nə də Qazaxıstan KİV-lərinə belə bir şey deməyib.

- ABB-nin borcunun restrukturizasiyası ilə bağlı vəziyyət dəyişməyib, dövlətimiz yalnız on yeddi xarici kreditor qarşısında borcları öz üzərinə götürür. Onların siyahısı ABB-nin saytında dərc edilib. Yeri gəlmişkən, bu gün Londonda görüş nəzərdə tutulub, bu görüşdə xarici kreditorlar bankın borcunun dövlət tərəfindən ödənilməsinə öz münasibətlərini, belə deyək - razılıqlarını ifadə edəcəklər. Müşaiyət edən sənədlərin imzalanması və tərtib edilməsi bir neçə həftə vaxt aparacaq və bundan sonra Beynəlxalq Bankın 3 mlrd. 337 mln. dollar borcu - 1 mlrd. dollar Dövlət Neft Fonduna və 2 mlrd.337 mln. xarici borcu silinəcək. Dövlət 2025-ci ilə qədər xarici kreditorlar qarşısında cavabdeh olacaq. Qazaxıstan Fondunun borcu isə əvvəlki kimi ABB-dən asılı olacaq. Bank restrukturizasiyadan sonra gəlir əldə etməyə başlayacaq və bu səbəbdən hazırda onun maliyyə vəziyyəti kreditorlar, o cümlədən VYPF üçün təhlükə yaratmır. Təhlükə yoxdur.

- Həqiqətən də, bank gəlir əldə etməyə başlayıb və bu gün kreditorlar üçün təhlükə yoxdur. Amma, razılaşın ki, ABB-nin və onun xarici borc öhdəliklərinin gələcək taleyi heç kimə məlum deyil. Bu məqam Qazaxıstanda narahatlıq doğurur.

- Mən dəfələrlə qeyd etmişəm ki, VYPF-nin borcu yeddi il sonra, 2024-cü ildə qaytarılmalıdır, bu müddət ərzində nə olacağını isə biz bilmirik, bilə bilmərik. Qazaxıstan KİV-ləri ilə söhbətdə ABB-nin xilas edildiyini və müflis olmayacağını izah etmək lazım gəlir, belə ki, onlar sualı belə qoyurlar: "Biz Beynəlxalq Bankın müflisliyi ilə əlaqədar indidən pulumuzu itirəcəyik?". Cavab verirəm ki, belə bir şey olmayacaq, çünki hazırda dövlət bankı defoltdan çıxarır. Mənə daim Qazaxıstandan zəng edirlər, pensiya pullarının aqibəti ilə maraqlanırlar. Beynəlxalq Bankla bağlı vəziyyətdən azərbaycanlıların daha çox ziyan çəkdiyini izah etməli oluram.

- Yenə ABB-nin xarici borcunun bir hissəsinin ödənilməsi mənbəyi haqqında suala qayıdaq. Niyə pulun Dövlət Neft Fondundan götürüləcəyini hesab edirsiniz?

- Bu, mənim təxminimdir, çünki, obrazlı şəkildə desəm, dövlətin bir neçə cibi var - bu, ilk növbədə, belə xərcləri nəzərdə tutmayan büdcədir. Daha sonra milli valyutanın məzənnəsinin saxlanması üçün nəzərdə tutulmuş dörd milyard ehtiyatı olan Mərkəzi Bankdır. Xarici borcların ödənilməsi ilə məşğul olmayan Sosial Sığorta Fondu da var. Nəhayət, Dövlət Neft Fondu - ən böyük cib.

- ABB və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının tamamilə susması nə dərəcədə VYPF ətrafında panikaya şərait yaradır? Bu qurumlar niyə susur?

- Bütün bunları təşkil edən Beynəlxalq Bank və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası açıq çıxış etməkdən qorxurlar. Qazaxıstan jurnalistləri məndən dəfələrlə soruşublar ki, niyə vəziyyəti onlar deyil, mən şərh edirəm? Qazaxıstanda hətta belə bir fikir yaranır ki, mən bankın və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının vəkiliyəm (gülür, - red.), bir halda ki, mənim bununla heç bir əlaqəm yoxdur. Bundan başqa, mən Bankı və Palatanı restrukturizasiyaya savadsız yanaşmaya görə tənqid edirəm. Axı kreditorlarla razılaşmaq, həm də lüzumsuz rezonansdan uzaq olmaq üçün hər biri ilə ayrı-ayrılıqda razılaşmaq kifayət edərdi. Deyək ki, 750 mln. dollar borcları olan Citybank-ın nümayəndəsi Bakıya gəlir. Yerindəcə kreditor, ABB və hökumət arasında borcun restrukturizasiyası haqqında üçtərəfli müqavilə bağlanır. Və beləcə borcu restrukturizasiya olunacaq bütün kreditorlarla.

Beləliklə, ABB-yə etibarın azalmasından, onun reytinqinin düşməsindən və maliyyə ziyanlarından qaçmaq olardı. Axı təkcə son on gündə müflisliklə bağlı panika ilə əlaqədar ABB-nin itkiləri bir neçə milyona çatıb ki, bundan qaçmaq olardı.

- Bəs niyə belə etdilər?

- Yaxşı sualdır... Həqiqətən böyük dövlət bankının iflasını elan etmək, bundan irəli gələn bütün nəticələrlə qalmaqala şərait yaratmaq mənasız idi. Beynəlxalq Bank və Nəzarət Palatasının yuxarıda qeyd edilən sadə yoldan getməməsinin səbəbləri ilə bağlı suala cavab olaraq deyim ki, bəlkə də biz dövlət orqanları arasında münaqişənin girovuna çevrildik, çünki restrukturizasiya borcun Maliyyə Nazirliyinə və Dövlət Neft Fonduna köçürülməsini nəzərdə tutur, onlar isə bu hökmlə razılaşmaya bilərdilər. Nəticədə, bu qurumar yaranmış fakt qarşısında qoydular.

Bu gün yerli maliyyə sisteminin dörd mərkəzi - Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası, Maliyyə Nazirliyi, Mərkəzi Bank və Neft Fondu öz fəaliyyətlərini razılaşdıra bilmirlər, onlar arasında elə hey münaqişələr və fikir ayrılıqları yaranır, gizli oyunlara çevrilir. Məsələn, Neft Fondu 1 mlrd. dollar itirdi və restrukturizasiyanı əvvəlcədən onunla razılaşdırsaydılar, Dövlət Neft Fondu borcun ödənilməsinin başqa variantlarını təklif edə bilərdi. O cümlədən, ABB-nin kreditlərinin verildiyi "Aqrarkredit" QSC-nin xətti ilə. Hətta Beynəlxalq Bankın saytında ingilis və azərbaycan dillərində borcun restrukturizasiyasının fərqli versiyaları dərc edilmişdi ki, bu da gizli oyunlara, kimlərinsə önə keçmək cəhdinə dəlalət edir.

Qeyd edilən hallar ABB-nin və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının susmasını izah edir, belə ki, ciddi vəziyyət yaranır. Bankın və nəzarət qurumunun addımları çox sayda problemlər, o cümlədən Qazaxıstan VYPF ətrafında qalmaqal kimi, siyasi xarakterli problemlər yaradıb.