„Bu cinayətin üstünün açılmaması prezidentin imicinə zərbədir“

Jurnalist Aytən Məmmədovanı bıçaqla təhdid edilməsi ilə bağlı ABŞ  Dövlət Departamenti , ABŞ-ın ölkəmizdəki səfirliyi, Sərhədsiz Reportyorlar təşkilatı, Norveç Helsinki komiyəsi, Human Rights Watch hüquq müdafiə təşkilatı, ATƏT-in media azadlığı üzrə nümayəndəsi Tereza Ribeyro, AŞPA-nın Monitorinq Komitəsinin Azərbaycan üzrə məruzəçisi Ştefan Şennak və digərləri bu addımı pisləyən bəyanat yayıblar, açıqlamalar veriblər.  Hadisədən dərhal sonra ölkənin tanınmış jurnalistləri və vətəndaş cəmiyyətinin üzvləri  jurnalist Aytən Məmmədovaya hücum edən şəxsin və bu sifarişin arxasında duranların tez bir zamanda tapılıb, cəzalandırılması üçün Prezident İlham Əliyevə və güc strukturlarının rəhbərlərinə açıq müraciət ünvanlayıblar.

Jurnalist Aytən Məmmədovaya edilən hücumla bağlı CM-in 134-cü maddəsi (qətl və ya sağlamlığa ağır ziyan vurulması təhlükəsi) ilə cinayət işi başlansa da, hadisənin üstündən bir neçə gün keçməsinə baxmayaraq jurnalisti bıçaqla təhdid edən şəxs hələ ki tapılmayıb. Bütün bunlar isə son vaxtlar ictimai və müxalif fəallara, fərqli düşüncəli insanlara qarşı edilmiş cinayətlər kimi bu hadisənin üstünün açılmayacağına dair şübhələri artırır. 

Jurnalistə edilən təhdidlərlə bağlı jurnalist Çingiz Sultansoy ASTNA-ya danışıb. 

* * *

Sual: Çingiz bəy, hadisə haqda nə düşünürsünüz? Bu hadisəni törədənlər kimlər ola bilər? Jurnalistin susmasını kim tələb edə bilər? Bu hakimiyyətin sifarişidir, yoxsa hakimiyyət daxilindəki mafioz qrupların işidir? 

Cavab: Tanınmış jurnalist Aytən  Məmmədovaya liftdə edilən silahlı hücum ölkədə olan qanunsuzluğun, məmur özbaşınalığının,  vətəndaş cəmiyyəti fəallarına və  jurnalistlərə qarşı cinayətlərin  cəzasız qalmasının məntiqi və təbii davamıdır. Konkret Aytən xanıma hücumu gözləməsəm də, bu sayaq hücumları həmişə gözləyirəm.  Əvvəlki rezonanslı, formaca oxşar ya fərqli hücumlardan – Tofiq Yaqubluya qarşı „maşın qəzası“ təxribatı və həbsi, eləcə də polisdən „naməlum“ şəxslər tərəfindən aparılıb döyülməsi, Əli Kərimlinin mitinqdə saxlanılıb döyülməsi, Bəxtiyar Hacıyevin mərkəzdən oğurlanaraq işgəncə verilməsi olaylarından fərqli olaraq bunun ən yüksək səviyyədə, Prezident Administrasiyasından sifariş edildiyini düşünmürəm.  Əlbəttə, tanınmış jurnalist xanıma hücum da sifarişdir,  hakimiyyətdə, vəzifədə olanların sifarişidir, amma xeyli daha aşağı səviyyədən gələn sifarişdir. Polis ya prokurorluq sistemində hansısa yüksək  mənsəb sahiblərinin sifarişidir. Mən bu cinayəti xeyli fərqlər olsa da, tanınmış hüquq müdafiəçiləri - Rüfət Səfərovun və Zaur Əkbərin polis tərəfindən döyülməsi ilə müqayisə edərdim. Zənnimcə, onda da tapşırıq ən yüksək səviyyədən gəlməmişdi, qərar nazir ya daha aşağı səviyyədə qəbul olunmuşdu. Aytən Məmmədova məsələsində isə daha da aşağı səviyyə ola bilər. 

Sual: Amma hər bir halda siz də ehtimal edirsiniz ki, bunun arxasında hansısa sifariş dayanır. Bunun özü də təhlükəli deyilmi? 

Cavab: Təbii ki, qərarın daha aşağı səviyyədə qəbul edilməsi, sifarişin verilməsi bu cinayətin təhlükəsini azaltmır, əksinə, artırır! Bu o deməkdir ki, belə „qərarları“ qəbul edən şəxlərin dairəsi nəinki sabit qalmır, əksinə, genişlənir. Bu genişlənmə isə bir tərəfdən insanları  bu sayaq olaylara daha çox alışdırır, digər tərəfdən isə qərar qəbul edən, „sifariş“ verən hakimiyyət nümayəndələrini şirnikləndirərək, adiləşdirərək dövlət və toplum üçün çox təhlükəli tendensiyanı, „zorakılıq virusuna yoluxmanı“  daha da sürətləndirir və çapını böyüdür. 

Bundan əvvəlki sualınızda „hakimiyyət daxilindəki mafioz qruplar“ ifadəsini işlətdiniz. Onlara hakimiyyət daxilindəki „mafioz qrup“ da demək olar, bəli, amma unutmayın ki, belə qruplar  bütün dövlət güc qurumlarını sarmış korrupsion-mafioz münasibətlər toplusunda müstəqil rol oynamır, heç bir müstəqil „mafioz siyasət“ yürütmürlər. Elə ona görə onları başqalarından, DİN, prokurorluq ya xüsusi xidmətlərdən sanki ayıraraq „hakimiyyət daxilindəki mafioz qruplar“ adlandırmağın əleyhinəyəm. Bu həqiqətin pərdələnməsinə xidmət edir. Onları „hakimiyyət daxilindəki mafioz qruplar“ adlandıranda belə çıxır ki, məsələn, DİN-də düzgün işləyən, konstitusion, qanuni vəzifələrini  yerinə yetirən idarələr, şöbələr var, amma bu idarələrin arasında  „mafioz qruplar“ da var. Belə deyil, bu mərhələni keçmişik çoxdan. İndi hamısı korrupsiyalaşıb, mafiozlaşıb, eyniləşib. 

Dərəcəsi, gəliri, pul dövriyyəsi müxtəlif ola bilər, amma əsl mafiya səviyyəsinə çata bilməyiblər. Bu  isə başqa söhbətin mövzusudur. 

Sual: Sizcə, kifayət qədər obyektiv və peşəkar bir jurnalisti, Aytən Məmmədovanı niyə susdurmaq istəyirlər? 

Cavab: Aytən Məmmədovanı susdurmaq  cəhdi məhz jurnalist fəaliyyətinə görə olduğu şübhəsizdir, konkret Tovuz rayonu Dondar-Quşçu kəndində Nərmin Quliyeva adlı uşağın öldürülməsi ilə bağlı məhkəmə reportajlarına və araşdırmalarına  görə. Jurnalist xanım istintaqın və məhkəmənin zəif yerlərini tapıb ictimailəşdirb.  Bütün güc strukturlarında bu işə bağlı, uşağın öldürülməsini İlkin Süleymanovun boynuna qoyub, işi bağlamaq, bununla əsl qatili cəzadan yayındırmaq istəyən, əslində cinayəti ört-basdır edən ya buna şərik olan vəzifəli şəxslər var. Aytən xanımın araşdırmaları onların qurduqları saxta „hüquqi“ konstruksiyaları tədricən laxladır, dağıdır.  Planlarının tam dağılmasından, ifşa olunacaqlarından qorxaraq  hərəkətə keçməyə məcbur olduqları aydındır.  Sifarişi verən ya özləri,  ya da özlərindən bir-iki pillə yuxarıdakı himayədarları ola bilər. Sonuncunun daha ehtimallı hesab edirəm.

Sual: Baxmayaraq ki, hadisənin üstündən artıq müəyyən qədər vaxt keçib, ciddi bir irəliləyiş görünmür. Bütün bunlar bu işin üstünün açılması ilə bağlı iradənin olmamasına dair şübhələr yaratmırmı? 

Cavab: Sualınızda olan mühakimədə haqlısınız. Cinayətin üstü açılmalı,  cinayətkar – icraçı, sifarişçi və onların arxasında dayanan şəxslər cəzalandırılmalıdır. Buna söz yox. Bizim vəzifəmiz – cinayətin açılmasına siyasi iradənin olmasını tələb etmək, problemi gündəmdə saxlamaq, nail olmaqdır. Nə üçün „cəhd etmək“ demirəm, daha irəli gedib „nail olmaq“ deyirəm? Çünki nə qədər çətin olsa da, bunu mümkün hesab edirəm, hər halda ehtimalı var. Ən azı ona görə ki, sifariş Prezident Administrasiyasından gəlməyibsə, cinayətkarın tapılmamasında ölkə başçısının özünün birbaşa marağı yoxdur. Əlbəttə, prezident İlham Əliyevin daxili siyasəti bütövlükdə yanlış „Polis (hüquq mühafizəişçilər) həmişə haqlıdır. Onlar cəzalandırıla bilməz“ prinsipləri üzərində qurulub. Amma bu halda cinayətkarı tapmamaqla, cəzadan yayındırmaqla uşaq qatilini gizlədən hüquq-mühafizə orqanlarını müdafiə edir, bu isə siyasi və ictimai liderləri və fəalları döyən, işgəncə verən polisləri, cinayət icraçılarını himayə etməkdən xeyli daha pisdir!.. Birinci halda öz hakimiyyəti səhv yolla da olsa, özünün düzgün bildiyi kimi, zor, işgəncə və qorxuyla möhkəmləndirirsə, bu halda, uşaq  qatillərini himayə edən polisləri himayə edir, yəni uşaq qatillərini himayə edir! Fərq yetərincə böyükdür və PR xidmətinin cızdığı, yaratmaq istədiyi, qəddar olsa da „adil hökmdar“ imicinə zərbə vurur. İlham Əliyev bunun fərqindədirmi? Bilmirəm. Gələcək göstərəcək. 

Sual: Cəmiyyətdə belə bir əminlik yaranıb ki, son vaxtlar cəzasızlıq mühiti hökm sürür. Müxalifətçi Tofiq Yaqublunun döyülməsinə görə onun özünü ittiham etdilər, ictimai-siyasi fəal Bəxtiyar Hacıyevin oğurlanması və aşağılanması ilə bağlı bu işi araşdıranlar hələ ciddi bir nəticə ortaya qoymayıblar. Və onun oğurlandığı marşrut üzrə təhlükəsizlik kameralarının işləmədiyini deyiblər. İndi də jurnalistin başına gələnlər. Bütün bunlar nədən xəbər verir? 

Cavab: Cəzasızlıq mühiti tək son vaxtlar hökm sürmür, bu mühit elə İlham Əliyevin prezidentliyi dövrünün əvvəlindən hökm sürür. Ondan əvvəl də vardı, amma İlham Əliyevin hakimiyyəti dövründə artdı və gücləndi. Yəni yeridilən siyasət elə budur - ölkədə olan dərəbəylik, məmur cəzasızlığı, insan haqlarının açıq-aşkar tapdanması, vətəndaş cəmiyyəti, o cümlədən  jurnalistlərə qarşı cinayətlərin sifarişi və təbii, icraçıları cəzasız qoymaqla vətəndaşı hər mənada, fiziki və psixoloji əzmək, qorxutmaq və tam susdurmaq siyasəti. Bu siyasət öz hakimiyyətini ailə üzvlərindən birinə ötürməklə ailə hakimiyyətini Suriya ya Cənubi Koreyadakı kimi əbədi etmək məqsədi daşıyır.  

Sual: Bu son hadisəni mərhum jurnalist Elmar Hüseynovun qətli ilə bənzədənlər var. Elmar Hüseynova da yaşadığı binanın blokunda liftdən çıxarkən atəş açılmışdı. Aytən Məmmədovaya da binanın blokunda, liftdə hücum edilib. Elmar Hüseynovun, eləcə də mərhum publisist Rafiq Tağının qatilləri hələ tapılmayıb. Ona görə də belə düşünənlər var ki,  jurnalistə qarşı hücumların araşdırılması və cinayətkarların tapılması heç vaxt hakimiyyətin marağında olmayıb və bu hadisə də onlardan biri olacaq. Hakimiyyət bu tezisi məhv etmək üçün nə etməlidir? 

Cavab: Aytən Məmmədovaya olan hücumu jurnalist Elmar Hüseynovun qətlinə bənzədənlər olsa da, bənzər məqam yalnız cinayətin baş verdiyi məkandır – jurnalistlərin yaşadığı binanın bloku. Fərqli məqamlar isə daha çoxdur, dəfələrlə. Elmar məsələsində tapança, Aytən xanım  məsələsində bıçaq, Elmar məsələsində qətl, Aytən xanım məsələsində kiçik xəsarət və hədələmə. Amma bunlar hələ xırda şeydir. Əsas fərq ondadır ki,  Elmar Hüseynovun qətlində qərar ən yüksək səviyyədə qəbul olunmuşdu, Aytən Məmmədova məsələsində isə belə düşünməyə ciddi əsaslar dediyim kimi yoxdur.  Yazıçı və pulisist Rafiq Tağının qətlində isə müəmmalar daha çoxdur, müsahibənin çox uzanmaması üçün dərinə getmirəm. Bu da ayrıca söhbətin mövzusudur.

Jurnalistə qarşı hücumların araşdırılması və cinayətkarların tapılmasının hakimiyyətin marağında olmamasını düşünənlər haqlıdır, amma Aytən xanıma hücumun fərqli cəhətlərini dedim. Ona görə bu məsələnin açılmayan cinəyətlərdən biri olmayacağına ümidim az da olsa, var. Gəlin burada hakimiyyət deyəndə dəqiq ayıraq. Güc strukturları rəhbərləri belə „incəliklərə“ varmırlar,  onlara fərq etmir, cinayəti açmaq istəmirlər, vəssalam. Amma prezident Əliyev bu cinayəti və deməli, dolayısıyla uşaq qatilinin himayədarı rolunu üstünə götürməyi niyə istəməlidir ki?  Ən azı bunu öz adı, nüfuzu üçün ziyanlı görməlidir, məncə. Bir var zorakılığıyla xalqını əzən, gözünü qorxudan avtoritar prezident, bir də var uşaq qətlini basdıranların himayədarı, yəni uşaq qatillərinin himayədarı prezident. Fərq böyükdür. Cinayətin üstü açılacağı halda prezident Əliyev də bütün ittiham və şübhələrdən azad olacaq. İmic məsələsi var… 

Sual: Əgər bu dəfə cinayətkarlar tapılmazsa, bu tendensiya ölkəyə, hakimiyyətə, mediaya, cəmiyyətə nə vəd edir?

Cavab: Bu dəfə də cinayətkar tapılmazsa, bu tendensiya ölkəyə və topluma daha çox cinayət, zorakılıq, cəzasızlıq vəd edir. Media onsuz da əzilib, dağıdılıb, ölkədə müxalif nədir, heç müstəqil  media qalmayıb, az-çox qalan müxalif və müstəqil  yazarlar özünüsenzura edir. Amma bu istiqamətdə getməyin sonu xaosdur, sosial partlayşdır, „Ərəb baharının“ Tunis, qismən Misir kimi müsbət örnəkləri yox, Liviya və Sur