Müstəqil jurnalistlər karantin şəraitində təcrid olunmuşdular

***

-Aynur xanım, milli mətbuamızın 145-ci ilinə sayılı günlər qalıb. Sizcə, Milli Mətbuat Günü layiqincə qeyd olunurmu?

-145 çox əhəmiyyətli rəqəmdir. Eyni zamanda təəssüfləndiricidir. Çünki bu qədər köklü bir tarixi olan mətbuatımız indi səviyyəsinə görə çox aşağıdır. Tənqidçilər tərəfindən çox işlədilən bir fikir var: “Zərdabi bu günləri görsəydi...” Mənə də maraqlıdır, görsəydi, nə düşünərdi? Yəni,bayram əhval-ruhiyyəsində olacaq durumda deyilik. Ona görə də hökumətin Milli Mətbuat Gününü necə qeyd etməsinin heç bir önəmi yoxdur. İfadə azadlığının olmadığı bir ölkədə bütün bu kimi bayramlar görüntü xarakteri daşıyır.

-Əslində Milli Mətbuat Gününü necə qeyd etmək istərdiniz? Hansı şərtlər altında, hansı vəziyyətdə?

-Təbii, mətbuatımızın tarixi ilə fəxr edirəm. Amma bugünkü durumumuzdan da o qədər utanıram. Məsələ təkcə hökumətin təzyiqi deyil, eyni zamanda əksər jurnalistlərin bu günə qazanc günü kimi baxmasından utanıram. Sualdakı “şərtlər” sözünü qəbul etmirəm. Ümumiyyətlə, ifadə azadlığının olduğu yerdə şərtlər olmamalıdır. Mən şərtsiz, azad və demokratik, sözə görə həbslərin, təzyiqlərin olmadığı bir ölkədə Mətbuat Gününü qeyd etmək istərdim. İnanmıram bu, mənə qismət olsun, realistəm, ölkədəki duruma baxanda arzumun ürəyimdə qalacağına əmin oluram. Yenə də düşünürəm ki, hər bir jurnalistin nə zamansa belə arzusu olur.

-Bugünkü mətbuatımızda Zərdabi prinsipləri qorunurmu? Ümumiyyətlə, jurnalistika prinsipləri qorunurmu?

-Bəlkə də kobud səslənəcək, amma yenə də deməliyəm, fikrimcə, media əhlinin böyük əksəriyyəti heç jurnalistika  prinsiplərinin nə olduğunu bilmir. Tərəfsizliklə bağlı anlayışları yoxdur. Jurnalistlər çox rahat şəkildə böhtanın, yalanın, bütün standartların üzərindən xətt çəkən yazıların altına imza ata bilirlər. Bu gün Azərbaycan mediası özünə hər şeyi yaraşdırır. Təbii, normal, öz prinsipləri olan və jurnalistika prinsiplərini də qoruyan gənclər var. Adama ümid verən də onlardır.

-Müstəqil media, journalist bu gün hansı problemlərlə üzləşir? Müstəqil mediaya fərq qoyulurmu, ayrı-seçkilik varmı? Iİnformasiya almaqda hansı çətinliklər var? Müstəqil media fəaliyyət göstərməkdə zorlanırmı?

-Azərbaycanda müstəqil media adına barmaqla sayılacaq qədər mətbu orqan var. Onların da fəaliyyətinə yaradılan əngəllər hər kəsə bəllidir. Ümumiyyətlə, müstəqil media anlayışının necə qəbul olunmasına diqqət yetirsək, görərik ki, nə Azərbaycan hakimiyyəti, nə də jurnalistlərin əksəriyyəti bunun tam mənasını anlayır. Onların nəzərində müstəqil medianın qazancı olmamalıdır, əgər dəstəyin varsa, deməli, müstəqil deyilsən. Əslində isə yeni başlamış gəncə belə aydındır ki, media reklamlardan, xəbər satışından və media üzrə ixtisaslaşmış fondların qrant layihələrindən maliyyələşə bilər. O qədər qranta yeyinti yeri kimi baxırlar ki, layihə adı gələndə gözlərinin qarşısına saxtakarlıq gəlir. Bu gün müstəqil medianın xəbər satmaq və ya reklam almaq kimi bir lüksü yoxdur. Fondlarla işləmək imkanları qanunla məhdudlaşdırılıb.Üstəlik, beyinlərdə bir fikir formalaşıb ki, hər hansı fonddan layihə alıb iş qurmaq kiməsə işləməkdir, amma büdcədən qoparmaq, saxtakarlıq etmək normaldır. Bu, müstəqil medianın üzləşdiyi maddi çətinliklərdir. Başqa bir məsələ, sən tənqidi rahat səsləndirə bilirsənsə, material hazırlayarkən peşənin prinsiplərini hər şeydən öndə görürsənsə, mütləq hədəfə alınırsan.

Uzun illərdir beynəlxalq aləmlə təmasdayıq, yerli jurnalistlər xarici səfərlərdə olur, media orqanları bir-biriilə ünsiyyətdədir, yenə də düşünürlər ki, freelancer journalist olmaq işsiz olmaq deməkdir. Yəni, sən sərbəst və müstəqilsənsə, deməli, məlumat toplamaq azadlığını məhdudlaşdırmaq olar. Sənin hər hansı mətbuat konfransında iştirakın üçün mütləq bir media qurumundan təmsilçiliyin olmalıdır. Pandemiya ilə bağlı karantin dövründə belə ən çox əziyyət çəkən freelancerlərdir. Qeydiyyat, vəsiqə məsələsi ciddi əngəllər yaratdı.

Qısası, bütün problemlərin kökündə söz və ifadə azadlığının olmaması durur. Belə bir vəziyyətdə işləmək üçün göstərilən çaba da tez diqqət çəkir.

-Jurnalistlərin bir-birindən həmişə xəbəri olur. Bu gün hakimiyyətyönlü, eləcə də müxalifətyönlü mediada çalışan həmkarlarınızın hansı problemləri var?

-Hakimiyyətyönlü mediada çalışanların bu dəqiqə gündəmi jurnalistlər üçün tikilmiş bina ilə bağlıdır. Ev almaq üçün hər cür tapşırıq almağa hazır olanlar da var, layiq olduğunu düşünüb hökumətin yadına düşəcəyini gözləyən də. İkinci bir problemləri maaşlarının azlığı ilə bağlıdır. Adətən saytlarda işləyənlər bundan gileylənir. Amma hakimiyyətyönlü mediada işləyən kifayət qədər vicdanlı həmkarlarımız da var. Yəni, baxırsan, bacardığı qədər sözünü deməyə çalışır. Elə bir dövrə gəlib çatmışıq ki, kimsə bir az işinə vicdanla yanaşırsa, buna da şükür edirik.  Müxalifətyönlü dedikdə isə bizdə tənqidi medianı da müxalifətyönlü hesab edirlər, hansısa müxalifət partiyasına bağlı olanı da. Əslində isə bunlar arasında ciddi fərq var. Tənqidi medianın tərəfi olmur, iqtidarlı-müxalifətli hamıya eyni yanaşır, partiya qəzeti, saytı isə bəlli hədəfə köklənir, öz maraqları olur. Bu baxımdan bu media qurumlarında çalışanların da problemləri fərqlidir. Onları birləşdirən yeganə ortaq problem hökumət rəsmilərinə, məmurlara çıxışlarının olmamasıdır.

-Medianın, jurnalistlərin normal, əxlaqi normalar, peşə etikası çərçivəsində fəaliyyət göstərməsi üçün nəyə ehtiyac var? Nə təklif edərdiniz?

-Əxlaqi norma və peşə etikası elə bir anlayışdır ki, heç bir problem onun pozulmasına səbəb göstərilməməlidir. Əgər sən peşə etikasına riayət etmirsənsə, nə yazmağından, çəkməyindən asılı olmayaraq peşəkar journalist deyilsən. Məsələ bu qədər bəsitdir. Ona görə də ilk növbədə bu qaydaları öyrənmək və ona sadiq qalmaq vacibdir.