Patrick Penninckx: Diffamasiya qanunvericiliyi fikrin azad ifadəsinə maneə yaratmamalıdır

Avropa Şurasının İnformasiya Cəmiyyəti İdarəsinin rəhbəri Patrick Penninckx Turan agentliyinə və “Amerikanın Səsi”nə müsahibəsində  diffamasiya, mətbuat azadlığı sahəsində Avropa dəyərləri və Azərbaycanda media azadlığı məsələlərindən danışıb.

Sual: Sizin fikrinizcə, Azərbaycanın diffamasiya qanunu necə olmalıdır? 

Cavab: Düşünürəm ki, sizin (Azərbaycanın – red.) Konstitusiya Məhkəməniz artıq diffamasiya haqqında qanunun necə olması barədə öz rəyini bildirib. Belə səylər də olub ki, diffamasiya ilə bağlı cinayət müddəaları aradan qaldırılsın, diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulmasın. Bütövlükdə, bu meyl bütün Avropa ölkələrində mövcuddur. Əlbəttə ki, diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyətinin aradan qaldırılması öz-özlüyündə sadəcə kifayət deyil. Çünki mülki qanunvericilikdə də elə ağır cəzalar nəzərdə tutula bilər ki, məsələn, cərimələrin məbləğinin həddən artıq yüksək olması, məhz jurnalistlərə və şəxslərə çəkindirici təsir göstərə bilər.

Sual: Azərbaycan Avropa Sosial Xartiyasına qoşulub və cərimələr əmək haqlarına uyğun olmalıdır. Bununla bağlı qanunvericilikdə nə nəzərdə tutulub? 

Cavab: Burada mütənasiblik prinsipinə mütləq əməl edilməsi vacibdir. Avropa Məhkəməsi olaraq biz bu kontekstə nəzər salırıq. Kimə qarşı cərimə tətbiq olunur, məhz işin konkret hallarından asılı olaraq qərar qəbul edirik. Bu hallardan asılı olaraq mütənasibliyin pozulmaması mütləq vacibdir. Məsələn, hər-hansı bir KİV cəriməni ödəmək iqtidarında olmadığına görə bağlanırsa, bunu artıq mütənasiblik şəklində təyin olunmuş cəza adlandırmaq olmaz. Bu, Avropa Məhkəməsi tərəfindən pozuntu kimi qəbul ediləcək.

Sual: Azərbaycan hökuməti bir qayda olaraq bildirir ki, ölkədə diffamasiyaya görə həbslər yoxdur. Amma başqa cinayətlərlə jurnalistlər və blogerlər həbsdədir. Buna münasibətiniz necədir?

Cavab: Diffamasiya qanunu, diffamasiya ilə bağlı  məsələlər tarixin özü qədər qədimdir. Siyasi sistemlər mövcud olduğu bütün vaxtlarda rəhbərlər özlərini müdafiə etmək üçün bundan istifadə ediblər. Avropaya nəzər salsaq, 47 dövlətdən yalnız onunda diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulmur. Amma, diffamasiya qanunvericiliyi elə olmamalıdır ki, jurnalistlərin hansısa bir şəkildə fikirlərini, rəylərini azad şəkildə ifadə etməsinə maneə yaratmış olmasın. Avropada elə ölkələr var ki, hətta yenidən cinayət məsuliyyəti müəyyən ediblər, diffamasiyaya görə məsuliyyət nəzərdə tutan maddələri Cinayət Məcəlləsinə yenidən daxil ediblər. İqtidar, bir qayda olaraq, özünü müdafiə etmək üçün diffamasiya haqqında qanunvericilikdən istifadə edir. Amma bu, onların əlindəki yeganə vasitə deyil. Təəssüflər olsun ki, diffamasiya qanunvericiliyi nəzərdə tutulmasa belə, digər vasitələrdən də istifadə edərək jurnalistlərə təsir göstərməyə çalışırlar ki, bu da belə olmamalıdır.

Sual: Azərbaycan hökumətinə bu gün həbsdə olan jurnalistlərlə bağlı bir çağırışınız, müraciətiniz varmı?

Cavab: Əslində, çağırışlar etmək bizim baş katibin işidir. O, müxtəlif çağırışlar edir. Amma mənim də burada olduğum zaman görüşlərim nəzərdə tutulub. Xüsusilə, cənab nazirlə görüşümüz zamanı müxtəlif məsələləri müzakirə edəcəyik. Əlbəttə, Avropa tərəfinin mövqeyini (Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin, Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinin) açıqlayacağıq. Məhz bu məsələlərlə bağlı öz fikrimizi ifadə edəcəyik.  

Sual: Avropa Şurasının özü son zamanlar jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin olunması, onların əsassız həbslərdən qorunması istiqamətində hansı addımları atır, hansı tövsiyələr qəbul edir?

Cavab: Belə tədbirlərdən biri kimi Avropa Şurası tərəfindən hazırlanmış “Jurnalistlərin müdafiəsi üzrə Platforma”nı göstərə bilərik. Jurnalistlərə qarşı hansısa bir problem, insident olduqda onlar bu barədə birbaşa bu platforma vasitəsi ilə Avropa Şurasını xəbərdar edə bilirlər. Son bir il ərzində 158 belə müraciət daxi olub. Jurnalistlərə qarşı müxtəlif hərəkətlər ola bilər. Yəni ən pis halda onların öldürülməsindən, təhdid edilməsindən başlayaraq narahat edilməsinədək və sairə. Hazırlanmış müdafiə vasitələrindən biri budur. Avropa Şurası çatdırılan bu həyəcan təbilini, məlumatları hökumətlərlə bölüşür və Avropa Şurası olaraq prezidentlərə, baş nazirlərə bu barədə tədbirlər görülməsi üçün məlumat verilir. Bundan başqa, Avropa Şurası Nazirlər Komitəsi, Avropa Şurası Parlament Assamleyası bəyanatlarla çıxış edir. Yəni, Avropa Şurası dəyərlər əsasında qurulmuş bir təşkilatdır. Bu təşkilatın üzvü olmaq üçün mütləq həmin dəyərləri bölüşmək, onlara malik olmaq lazımdır. Avropa Şurası qarşısında götürülmüş öhdəlik sadəcə mənəvi xarakter daşıyır. Biz BMT kimi hansısa münaqişə olan zonaya münaqişəni yatırtmaq üçün mavi dəbilqəlilər göndərə bilmirik. Amma bizim əlimizdəki silah məhz mənəvi dəyərə sadiq qalmaqdır. Sizin peşəniz elə bir peşədir ki, bir çox ölkələrdə, yəni hər yerdə çox təhdidlərlə, təhlükələrlə üzləşən bir peşədir. Avropa ölkələrinə nəzər salsaq, demək olar ki, hamısında sərbəst şəkildə bu peşəni icra etmək mümkün deyil. Amma yenə də əlimizdən gələni etməliyik ki, demokratik cəmiyyətdə jurnalistlərin sərbəst şəkildə öz fəaliyyətini göstərrmək imkanı olsun və bunu həyata keçirə bilsinlər. -0-