Ü. Məmmədli : Azərbaycanda demokratik dəyişiklik baş verəcəksə, bu meydanda olacaq

NİDA Vətəndaş Hərəkatı İdarə Heyətinin üzvü, vicdan məhbusu Üzeyir Məmmədli ilə müsahibə.-

-  3 aydan çoxdur həbsdəsiniz. Həbsdə olduğunuz müddəti necə xarakterizə edirsiniz? Ən çox nə üçün darıxırsınız? Ən çox nəyə təəssüflənirsiniz?

- 2013-cü ilin əvvəlindən ölkənin siyasi həyatində bir canlanma var. Yanvar-mart aylarında orduda baş verən əsgər ölümləri ilə bağlı keçirilən mitinqlər, İsmayıllıda baş verən hadisələr, eləcə də Binə Ticarət Mərkəzi işçilərinin keçirdiyi aksiyalar 2013-cü ilin çox gərgin keçəcəyini göstərdi. Xüsusilə “Əsgər ölümlərinə son” şüarı ilə keçirilən aksiyalar fərqlənirdi. Azərbaycan ordusunda illərdir davam edən qeyri-müharibə şəraitindı baş verən əsgər ölümləri, eləcə də ordudakı digər qanunsuzluqlar, baş verənləri aradan qaldırmaq üçün heç bir tədbir görülməməsi, yalnız aşağı rütbəli zabitlərin cəzalandırılması getdikcə daha çox insanı narahat etməyə başlamışdı. 20 ildir müharibə vəziyyətində yaşayan ölkənin ordusu bərbad durumdadır və orduda əsgərə, zabitə də elə münasibət var ki, artıq hamı ordudan qaçır. Ölkədə yaşayan hər kəsin hər hansı bir yaxını indi və ya gələcəkdə orduya gedəcəyi üçün bu problem hamını narahat etməlidir. Hakimiyyət isə ordudakı vəziyyəti düzəltmək, islahatlar keçirmək əvəzinə həmişəki kimi “Əsgər ölümlərinə son” aksiyalarının mərkəzində duran N!DA Vətəndaş Hərəkatına qarşı iyrənc kampaniyaya başladı. Nəticədə mən də daxil olmaqla 7 nəfər həbs olundu. Bu həbslərdən sonra ordudakı vəziyyətlə bağlı həyata keçirilən aksiyaların arası kəsildi. Həbsimə görə təəssüfləndiyim şeylərdən biri budur.

- Həbs müddətiniz ərzində saxlanma şəraitiniz və həbsxana rəhbərliyinin sizə münasibəti necədir? Özünüzə qarşı hər hansısa qərəz hiss etmisinizmi?

- N!DA Vətəndaş Hərəkatını yaradandan bir gün həbs olunacağımı bilirdim. Özümü həbs üçün müəyyən mənada hazırlamışdım. 7 martda N!DA-ya qarşı kampaniya başlananda bunun məhz indi həbsdə olan Rəşad Həsənov, Rəşadət Axundov, Zaur Qurbanlı və məni həbs etmək üçün hazırlandığı aydın idi. 

Həbsdə olduğum müddətdə bu gərgin seçki ilində N!DA-çıların yanında ola bilmədiyimə görə duruxmuşam. Ancaq əvvəl dediyim kimi, bu həbsi gözləyirdim və buna hazır idim. Ona görə xüsusi təəssüf və darıxma hissləri yoxdur. N!DA-çılar isə mənsiz və digər həbs olunan dostlarsız da fəaliyyətə davam edirlər və edəcəklər. Saxlanma şəraitində xüsusi narazılığa lüzum yoxdur. Bütün dustaqlara necə münasibət göstərilirsə, mənə də eyni münasibət göstərilir. Yalnız qəzetlə təmin olunmağımda və yaxınlarımla görüş məsələsində problem var. Təcridxana rəhbərliyi iddia edir ki, qəzet məsələsində problem onlarda deyil. Ona görə “Yeni Musavat” və “Azadlıq” qəzeti rəhbərliyindən xahiş edirəm, bu məsələni diqqətdə saxlasınlar. Görüş məsələsinə gəldikdə, 3 ayda yaxınlarımla yalnız 1 dəfə görüşə bilmişəm. Təcridxana rəhbərliyi bundan sonra bu məsələnin yoluna düşəcəyinə söz verib. 

-  Həbsdəki yoldaşlarınızın sizə olan münasibəti necədir? Onlar arasında sizin kimi siyasi məhbus olanı varmı?

- Həbsdə olanların mənə münasibəti normaldır. Kamera yoldaşlarım arasında siyasi məhbus yoxdur. Ancaq təcridxanada tez-tez siyasi səbəblərdən həbs olunanlarla rastalışıram. Onların sayı həddindən artıq çoxdur. Hicab aksiyasına görə həbs olunmuş 50-ə yaxın dindar, İsmayıllı hadisələrinə görə həbs olunanlar, eləcə də digər siyasi məsələrlə həbs olunanlar Kürdaxanıda saxlanılır. Məhkəmələrə gedən zaman rastlaşdığım bir çox dustaqlar N!DA-ya yazılmaq istədiklərini bildirirlər. N!DA-ya çox böyük maraq var. 

-  Sizcə, N!DA-çıların həbs edilməsində hakimiyyət nəyi hədəfləyirdi və hədəfinə çatdımı?

- 1-ci suala cavabda bu barədə danışdım əslində. Hakimiyyət “Əsgər ölümünə son” aksiyalarının qarşısını almaq istəyirdi və müəyyən mənada nail oldu. Ancaq bu həbslərlə hakimiyyət həm də N!DA-nı dağıtmaq və müstəqil etirazçı gəncləri susdurmaq istəyirdi. Bu məqsədə isə nail olmadı. Əksinə, bu həbslər və aparılan qara piar kampaniyası N!DA-nın daha çox tanınmasına və N!DA-ya qoşulanların sayının artmasına gətirib çıxarıb. 

-  Beynəlxalq təşkilatların və Qərb ölkələrinin həbsinizə verdiyi reaksiyalar sizi qane edirmi?

- Hələ mən həbs olunmamışdan “Amnesty İnternational” ilk həbs olunan 4 nəfəri vicdan məhbusu elan etmişdi. Həbs olunandan sonra biz də vicdan məhbusu elan edildik. “Freedom House", “Human Right Watch” kimi müstəqil təşkilatlar da hesabatlarında bizimlə bağlı qeyd ediblər. Ancaq dövlətlərə gəldikdə, reaksiyalar təbii ki, məni qane eləmir. Düzdür, Avropa Parlamenti qətnamə qəbul elədi. Ancaq o qətnamədə bizə çox az yer ayrılıb bildiyimə görə. Həbsdə olduğuma görə qətnamə ilə ətraflı tanış ola bilməmişəm. Avropa İttifaqı və ABŞ bizim həbsimiz, eləcə də digər insan hüquq pozuntuları ilə bağlı çox səbirli mövqe tutub. 

Yaxın günlərdə prezident İlham Əliyev Brüsselə səfəri zamanı Avropa komissiyasını sədri Barroso ilə birgə keçirdiyi brifinqdə Barroso Azərbaycanda demokratiyanın inkişaf elədiyini qeyd elədi. Təbii ki, bu mövqe məni qane eləmir. 

İlham Əliyev isə Azərbaycanda siyasi məhbus olmadığını, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının yaxın sessiyasında bunu təsdiq etdiyini bildirdi. Mən isə bildirmək istəyirəm ki, biz bu ilin yanvarından sonra, yəni martda həbs olunmuşuq. 

- N!DA-çıların həbs edilməsi ilə bərabər ölkədə yeni bir siyasi hərəkətlənmə də yaşandı. Həbsdən bu hərəkətlənməni necə dəyərləndirirsiniz?

- Yəqin ki, "hərəkətlənmə" deyərkən Milli Şurananın yaradılması nəzərdə tutulur. Təbii ki, Milli Şuranın yaradılmasını - neçə illərdən sonra axır ki, müxalifətin vahid mərkəzdə birləşməsini müsbət qiymətləndirirəm. İdarə Heyətində olduğum N!DA Vətəndaş Hərəkatı da bu prosesin tərkib hissəsidir. 

-  Milli Şuranın tərkibində olan 131 nəfərdən biri də sizsiniz. Özünüzün o siyahıya daxil edilmənizi necə qiymətləndirirsiniz? Ümumilikdə, MŞ-in tərkibi sizi qane edirmi?

- Həbs olunmazdan əvvəl Milli Şuranın yaradılması ilə bağlı müzakirələrdə mən də iştirak eləmişəm. Və Milli Şuranın yaradılmasını N!DA-nın da bu prosesin tərkib hissəsi olmasını istəmişəm. Ancaq belə alındı ki, Milli Şura ilə bağlı müzakirələr həlledici mərhələyə qədəm qoyanda mən həbs olundum. Müzakirələr uzun çəksə də, sevindirici haldır ki, sonda ortaq məxrəcə gəlindi. Və Milli Şura 28 mayda elan edildi. Milli Şurada N!DA Vətəndaş Hərəkatı təmsilçisi kimi mən də varam. Milli Şuranın tərkimi ilə bağlı narahatlıqlarım var. İlk növbədə gənclərə çox az yer ayrılması məni narahat edir. Ümumiyyətlə, Milli Şuranın yaradılmasında əvvəl aparılan müzakirələrdə, eləcə də qərarların qəbul edilməsində gənclər müəyyən qədər arxa plana keçmiş kimi görünür. Bunlar mənim həbsdən müşahidə etdiklərimdir. Ancaq qeyd eləmək istəyirəm ki, Azərbaycanda demokratik dəyişiklik baş verəcəksə, bu meydanda olacaq. Meydanın isə əsasını gənclər təşkil edəcək. Eləcə də müstəqil gənclər təşkilatlarından əlavə aparıcı siyasi partiyaların da əsas hərəkətverici qüvvəsi gənclərdir. 

-  Həbsdən MŞ-dəki funksiyalarınızı yerinə yetirmək çətin olmayacaq ki?

- Təbii ki, həbsdə olmağım bu məsələdə müəyyən problemlər yaradacaq. Ancaq vəkillərin vasitəsi lə azadlıqda olan həmkarlarımla mütəmadi əlaqə saxlayıram. Bu məsələdə böyük problemlər olmamayacaq 

- MŞ-in vahid namizədinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı müzakirələri izləyə bildinizmi? N!DA VH-nin bu məsələdə mövqeyi necədir?

- Mütəmadi olaraq “Yeni Musavat” və vəkillərim vasitəsi ilə bu müzakirələri izləydim. Bu müzakirələrin çox uzanması məni narahat edirdi. Rüstəm İbrahimbəyovun vahid namizəd olmasını alqışlayır və dəstəkləyirəm. N!DA Vətəndaş Hərəkatı olaraq da vahid namizədin Rüstəm İbrahimbəyov olmasını istəyirdik. Hesab edirik ki, indiki mərhələdə ən məqbul namizəd odur. 

- MŞ-in Rusiyanın projesi olduğu ilə bağlı iddialar Qərb ənənələrinə sadiq oldugunu bəyan edən bir hərəkatın rəhbərlərindən biri kimi sizdə hər hansı narahatçılıq yaratmır ki?

- Bu iddialar hakimiyyət tərəfindən ortaya atılıb. Və müxalifət arasında bölücülük yaratmaq eləcə də xalq arasında Milli Şuranın və onun rəhbərinin nüfuzunu aşağı salmağa yönəlib. Ancaq mən bu iddialara inanmıram. Hakimiyyətin bu təbliğatını uğursuz olduğunu müşahidə edirəm. İllərdir Azərbaycanın maraqları ilə istədiyi kimi oynayan hakimiyyət indi millətçi olub? Çox ucuz təbliğat formasıdır. 

- Siz Milli Şuranın prezident seçkilərində uğur qazanacağına nə qədər inanırsınız?

- Milli Şuranın yaranması ilk addım idi. Bu məsələdə bir çox şəxslər əziyyət çəkib və bir çox şəxslər öz ambisiyalarından imtina edib. Ancaq əsas məsələ bundan sonra başlanır. Müəyyən mənada müxalifət üzərinə düşənin böyük hissəsini yerinə yetirib. İndi əsas söz 20 ildir bu hakimiyyətin altında əzilən Azərbaycan xalqınındır. Beynəlxalq təşilat və dövlətlərin mövqeyi ancaq bir yerə qədər önəmlidir. Əsas məsələ xalqın ölkədə demokratik dəyişikliklərə inanması və bunu əldə eləmək üçün ayağa qalxmasıdır. Artıq Azərbaycan xalqının da buna hazır olduğuna inanıram. Və Milli Şuranın öndərliyi ilə 2013-cü ildə ölkədə demokratiyanın qurulmasını real hesab edirəm. Ancaq bunu eləmək üçün qarşıda görüləcək çox işlər var.

- Sizə açılmış cinayət işinin hansı sonluqla yekunlaşacağını düşünürsünüz? Ən yaxşı və ən pis ehtimallarınız nələrdir?

- Bəlli olduğu kimi, bizə açılmış cinayət işi tamamilə qondarma və siyasidir. N!DA-nın 2 üzvünün yaşadığı mənzilinə “Molotov kokteyli"ni qoyubLAR və buna görə də 7 nəfər həbs olunub. Və sonradan həbs olunan Rəşad Həsənov, Rəşadət Axundov, Zaur Qurbanlı və mənə qarşı isə ittihamın nəyə əsaslandığını indiyə qədər nə mən, nə də vəkillərim anlaya bilmişik. Mənimlə bağlı çıxarılan məhkəmə qərarlarında absurd hesab ediləcə biləcək iddialar və yalanlar yer alır. Faktiki olaraq həbsdə saxlanmağımızın heç bir maddi və prosessual əsas yoxdur. Ancaq bununla belə həbsdəyik. Bunun nə qədər belə davam edəcəyi isə ölkədəki siyasi vəziyyətdən asılıdır. Bu işdə hüquqi qanun işləmir.

NİDA Mətbuat Xidməti