COP29 ətrafında spekulyasiyalar: Avropalı deputatların və Azərbaycan hakimiyyətinin absurd iddiaları

Avropa Parlamentinin eko-fəal üzvlərindən olan Maykl Bloss noyabrın 1-də “Euronews”a deyib ki, Azərbaycanda keçiriləcək COP29 zamanı avropalı deputatlara ehtiyatlı olmaq tapşırığı verilib.

Blossun sözlərinə görə, Bakıya sammitə getməzdən öncə onlara birdəfəlik istifadəsi nəzərdə tutulan telefon və noutbuklar veriləcək.

Avropalı deputat hesab edir ki, Bakıda olarkən onların məlumatları oğurlana bilər:

“Təhlükəsizlik məsləhətçiləri bizim cihazlarımızın sındırılma ehtimalı ilə bağlı xəbərdarlıq etdilər. Bu, regionda müşahidə olunan repressiyaların şəxsi təcrübəsinə əsaslanan ehtiyat tədbiridir. Avropa Parlamentinin üzvləri olaraq belə, hökumətin nəzarətindən qorxmadan sərbəst ünsiyyət qura bilmərik”.

Bir müddət öncə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Almaniya nümayəndə heyətinin rəhbəri Frank Şvabe bildirmişdi ki, parlament üzvləri, qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri sammit çərçivəsində Azərbaycana gəlməkdən ehtiyat edirlər.

Maykl Blossun ittihamı çox ciddi olduğundan bir sıra suallar doğurur.

Bu suallarla bağlı təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert Ərəstun Oruclu ASTNA-ya danışıb.

* * *

Sual: Ərəstun bəy, avropalı deputatların Bakıda dinlənmə və kibercinayətkarlığa məruz qalma ehtimalları varmı?

Cavab: Avropalı deputatların Azərbaycana səfəri ərəfəsində guya kibertəhlükəsizlik məqsədi ilə onların xüsusi telefonlardan və noutbuklardan istifadə edəcəkləri kimi açıqlamanın yayılması bir az gülünc görünür. Ona görə yox ki, Azərbaycan hakimiyyəti kibertəhlükəsizlik məsələsində təmizdir və belə üsullardan istifadə etmir. Əlbəttə ki, edir. Bütün dünyada demək olar ki, bütün hökumətlər edir. Amma məsələ burasındadır ki, kibercasusluq, kibermüdaxilə elə bir şeydir ki, o, məkana baxmır. Bütün bu əməliyyatlar təbii ki, internet üzərindən həyata keçirilir, şəbəkə vasitəsi ilə reallaşdırılır. Belə olduğu halda Azərbaycan öz hakerləri və ya hansısa qurumları vasitəsi ilə avropalı deputatların hər hansı hesablarına və yaxud onların elektron ünvanlarına müdaxilə etmək üçün onların Bakıya gəlməsinə ehtiyac yoxdur. Biz görürük ki, ABŞ-də olan son açıqlamaya görə, Çinin hakerləri yenə ABŞ resurslarına, mobil şəbəkələrə, rabitə operatorlarına müdaxilə ediblər, həmçinin Donald Trampın hüquqşünasının telefon danışıqlarını dinləyirmişlər. Dediyim kimi, bunun üçün məkan rol oynamır. Düzdür, avropalı deputatlar iddia edə bilərlər ki, Avropa məkanına müdaxilə çətindir. Çünki orada kibertəhlükəsizlik məsələsi daha ciddi nəzərə alınır və.s. Amma yenə də deyirəm ki, hər halda bəlkə də ABŞ kibertəhlükəsizlik sahəsində ən güclü sistemə malik olan ölkədir. Amma onun da resurslarına müdaxilə olunur. Mənə elə gəlir ki, burda məqsəd daha çox Azərbaycana tənqidi münasibət ifadə etməkdir ki, bu da bugünkü Azərbaycan-Avropa münasibətləri kontekstində səsləndirilən fikirdir. Burda daha çox siyasi təzyiq və təsir məqsədi güdülür.

Sual: Azərbaycana qarşı belə bəyanatların verilməsi nədən xəbər verir?

Cavab: Azərbaycana qarşı belə bəyanatın verilməsi dediyim kimi Azərbaycan-Avropa münasibətləri kontekstinə uyğun gəlir. Bu gün Azərbaycan və Avropa arasında münasibətlər özünün ən çətin, ən neqativ dönəmini yaşamaqdadır. Hətta Avropa Birliyi Azərbaycanın neft və qaz sektoru ilə əməkdaşlığı arxa plana keçirmək barədə düşünür. Yəni orada açıq şəkildə deyilməsə də, hər bir halda elə şərtlər irəli sürülür ki, bu qəti şəkildə Azərbaycanın maraqlarına cavab vermir. Əlbəttə burada rəsmi Bakının tutduğu mövqe də rol oynayır. Burada Azərbaycanın Rusiya ilə yaxınlaşması, Avropa ölkələri və bütövlükdə Avropa Birliyinə qarşı verdiyi mənasız bəyanatlar nəzərdə tutulur. Ona görə mənasız deyirəm ki, həmin bəyanatların heç bir təsiri yoxdur. Onsuz da soyuq olan münasibətlər zamanı hansısa populist, ölkənin daxili auditoriyasına hesablanmış bəyanatların verilməsi heç bir halda bu münasibətlərin yaxşıya doğru inkişafına xidmət etmir, əksinə bir az da kəskinləşdirir, bir az da uçurumu dərinləşdirir. Bu da yəqin ondan irəli gəlir ki, rəsmi Bakı artıq öz seçimini edib və partnyor, yaxın tərəfdaş, strateji tərəfdaş kimi Rusiyanı seçib. Bu da Avropa Birliyi, bütövlükdə Qərb-Rusiya münasibətləri kontekstində Azərbaycanın yerini müəyyənləşdirmiş olur. Başlıca səbəb budur. Əlbəttə, orada insan haqları ilə bağlı məsələlər də var. Azərbaycanda insan hüquq və azadlıqlarının kobud şəkildə pozulması məsələləri var. Amma bunlar dediyim kimi ikinci dərəcəli məsələlərdir. Əsas məsələ strateji məsələdir. Strateji məsələ də odur ki, Azərbaycan Rusiyanın yanındadır.

Sual: Burda bir qədər şişirtmə yoxdur ki? Çünki COP29-un keçirilməsi məhz həmin avropalı deputatların təmsil etdikləri ölkələrin həmin tədbirin Bakıda keçirilməsinə razılıq verməsindən sonra qərara alınıb. Əgər ehtiyat edirdilərsə, niyə həmin zaman bu tədbirin Azərbaycanda keçirilməsi ilə razılaşırdılar?

Cavab: Əlbəttə şişirtmə var. Mən deyərdim ki, bu təkcə şişirtmə deyil. Bu, qərəzli münasibətin təzahürüdür. İddianın özü o qədər əsassız, mənasızdır ki, sanki oturub, düşünüb hansısa bir səbəb axtarıblar neqativ bəyanat vermək üçün. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, özlərinin razılığı ilə həyata keçirilən COP29 tədbiri haqqında neqativ fikir yaratmaq üçün axtarış aparıblar, sonda heç nə tapa bilməyəndə gəlib çatıblar bu kibertəhlükəsizlik məsələsinə. Bu, çox gülünc və əsassız bir iddiadır. Son nəticədə bu cür iddia da kontrproduktivdir. Çünki kibertəhlükəsizlik, kibercasusluq barədə ən belə məhdud məlumatı olan şəxs də anlayır ki, bu irəli sürülən arqument o dərəcədə əsassızdır ki, bunun arxasında tamamilə başqa səbəblər dayanır.

Bu cür tədbirləri istər Avropa ölkələri, istər digər aparıcı ölkələr olsun, daim çalışırlar hansısa beynəlxalq aləmdə özünə yer tapmaq istəyən, imicini təmizləmək istəyən, müasir, demokratik ölkə kimi göstərmək istəyən ölkələrin üzərinə qoysunlar. Çünki belə tədbirlərin keçirilməsi çox böyük xərclər tələb edir. Bunu atıblar Azərbaycanın üzərinə. Bir tərəfdən deyirlər ki, bu vacib tədbirdir, iqlim sammitidir, ekoloji məsələlərə dair böyük bir qlobal tədbirdir, amma eyni zamanda da belə absurd addımlar atırlar. 

Sual: Hakimiyyətdə təmsil olunan şəxslər bu iddiaları Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsi ilə əlaqələndirirlər...

Cavab: Burda hakimiyyətin, hakimiyyətin təbliğatçılarının, onun açıq tərəfdaşlarının -yəni rəsmi şəxslər, birmənalı olaraq hakimiyyətin mövqeyindən çıxış edənlərin, digər tərəfdən onun gizli tərəfdaşları – yəni özünü müxalifət kimi təqdim edib hakimiyyətin mövqeyindən çıxış edənlərin arqumentlərində daim Ermənistana qarşı Azərbaycanın atdığı addımlar həmişə bəhanə kimi istifadə olunur. Bunlar da cəmiyyəti başqa bir istiqamətə yönəltməkdir. Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsi 4 il əvvəl baş verib. Avropa bunu 4 il sonra xatırladı? Bu da avropalıların iddiası kimi gülünc iddiadır. Burda bütün tərəflərin geniş spekulyasiyası var. Avropa tərəfinin də, Azərbaycan tərəfinin də. Hər kəs bu COP29 ətrafında spekulyasiya aparır. Bəyəm Azərbaycan öz torpaqlarını işğaldan dünən azad edib? Xeyr, buna görə deyil. Ona görədir ki, Azərbaycan Rusiyanın faktiki satellitinə çevrilib. Rusiyada qəbul olunan qərarlar eyni ilə Azərbaycanda kopyalanaraq həyata keçirilir. Rusiya Azərbaycan münasibətləri bu gün çoxşaxəli şəkildə intensiv inkişaf edir. Bu barədə açıq bəyanatlar verilir. Avropa da Azərbaycanı Rusiyanın yanında görür. Rusiyanın yanında görünən ölkələrə münasibət necədirsə, Azərbaycana da münasibət eyni cürdür. Belorusa, Gürcüstana, Azərbaycana Avropa tərəfindən olan münasibət heç nə ilə fərqlənmir. Bu səbəbdən torpaqların azad olunmasına görə Avropanın Azərbaycana qarşı çıxması absurd iddiadır.

Sual: COP29 kimi iqlim tədbirini insan haqları, Qarabağ məsələsi, ermənilərin Qarabağdan köçməsi ilə əlaqələndirmək nə qədər doğru addımdır?

Cavab:  Əslində beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi edən ölkənin fəaliyyətində qüsurlar varsa, tənqid olunması tamamilə normal haldır. Belə bir tədbirə ev sahibliyi etmək özü dünya gündəminə gəlməkdir, dünyada müəyyən imic formalaşdırmaqdır. Bir ölkədə siyasi məhbuslar varsa, jurnalistlər şərlənərək həbs olunursa, insan hüquq və azadlıqlarına zərrə qədər hörmət qoyulmursa, cinayət törətmiş dövlət məmurları vəzifələrdə yüksəldilirsə, qatil hərbçi generallara daha yüksək vəzifələr və rütbələr verilirsə, əlbəttə bunlar tənqid olunmalıdır. Amma Azərbaycanın separatçılığıa qarşı mübarizəsi, Azərbaycanın öz ərazi bütövlüyünü bərpa etməsi uğrunda mübarizəsinin belə tədbirlər kontekstində istismarı siyasi spekulyasiyadır.  Əlbəttə burda bir təzyiq elementi də var ki, Azərbaycan sülh müqaviləsindən yayınır. Amma hər kəs bunu çox yaxşı anlayır ki, Azərbaycan sülh müqaviləsindən ona görə yayınır ki, bunu Rusiya edir. Bu günlərdə Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov açıq şəkildə bəyan etdi ki, Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sülh müqaviləsinin imzalanmasına tələsmək lazım deyil. Əgər bu açıq verilən bəyanatdırsa, gəlin təsəvvür edək ki, qapalı görüşlərdə Rusiya hansı tələblər irəli sürür. Bu başqa məsələdir ki, niyə Azərbaycan hakimiyyəti Rusiyanın diktəsi ilə davranır. Bunun da səbəbi aydındır. Azərbaycan hakimiyyətinin 90 faizi Rusiyanın 5-ci kolonudur. Amma bunu dövlətin adına pozucu hərəkət kimi, separatçılığa qarşı mübarizəni başqa bir xalqın nümayəndələrinin hüquqlarının pozulması kimi təqdim etmək yanlışdır. Avropanın hansısa ölkəsində separatçılığa tolerant yanaşırlar? Biz bunu İspaniyanın, Böyük Britaniyanın nümunəsində görmüşük. Zəhmət çəksinlər ikili standartlarla yanaşmasınlar. İnsan hüquq və azadlıqları məsələsinə gəlincə, mən iradları tamamilə əsaslı hesab edirəm.

Sual: Azərbaycanın belə bir mənfi imicdən qurtulması üçün sizin təklifləriniz nədən ibarətdir?

Cavab: Azərbaycanın belə bir mənfi imicdən qurtulması üçün ölkədə qanunçuluğun bərpasına doğru ən azı addımlar atmağa başlamaq lazımdır. Biz isə bunun təəssüf ki, tam əksini görürük. Beynəlxalq imici bir kənara qoysaq, qanunun aliliyi, ölkənin hüquq sisteminin bərpası, ölkədə insanların hüquq və azadlıqlarının təmin olunması, insanlarının hüquqi müdafiəsinin təmin olunması dövlətə etimad məsələsidir. Bu, ilk növbədə bizim özümüzə lazımdır. Nə qədər ki, bu özbaşınalıq, qanunsuzluq, şərləmələr, böhtanlar, insanların sorğu-sualsız kütləvi həbsi, bəzən yüzlərlə insanın şərlənərək həbs olunması ilk növbədə Azərbaycan dövlətinin özünün əsaslarını dağıdır. Burda artıq imic məsələsi ikinci dərəcəli məsələdir. Çox istərdim ki, bu istiqamətdə addımlar atılsın. Bu Avropaya, Amerikaya, Rusiyaya lazım deyil. Bu ilk növbədə Azərbaycana və azərbaycanlılara lazımdır. Xüsusən də Azərbaycan hakimiyyətinin özünə lazımdır. Çünki hüquq, qanun, qanunçuluq istənilən münasibətlərin tənzimlənmə mexanizmidir. O cümlədən də dövlət-vətəndaş münasibətlərinin. Bu isə yoxdur. Bunun ən böyük ziyanı vətəndaş-dövlət münasibətlərində etimadın dağıdılmasıdır. Doğrudur, beynəlxalq imic məsələsi də var. Neqativ beynəlxalq imic formalaşır. Amma o ikinci dərəcəli məsələdir. Biz görürük ki, belə şeylərə əhəmiyyət verilmir. Tənqid, qınaq, hətta sanksiya – bunlar hamısı ikinci dərəcəli məsələlərdir. əgər biz dövlətin mili təhlükəsizliyinə nail olmaq istəyiriksə, ilk növbədə dövlətin vətəndaşa güvəni, vətəndaşın dövlətə güvəni məsələsini çözməliyik. Bunun yeganə yolu isə ölkənin hüquq müstəvisinə qaytarılmasıdır. Çünki, çox təəssüf ki, Azərbaycan hüquq müstəvisindən çoxdan çıxıb.