Azərbaycan iqtisadi məkənda istiqamətlənir: büdcə, inflyasiya və bank sektorunun dinamikası

Neft hasilatının mürəkkəbliyində, dünya qiymətlərinin dəyişməsində və Azərbaycan Dövlət Neft Fondu (ARDNF) tərəfindən davamlı maliyyələşdirilmə zəruriliyində Azərbaycan hökuməti büdcənin artımına ehtiyatla yanaşır. 2024-cü il üçün dövlət büdcəsi 34,173 milyon manat gəlir və 36,763 milyon manat xərcləri proqnozlaşdırmaqla ölçülmüş strategiyanı əks etdirir, bu da 2023-cü il üçün proqnozlarla müqayisədə müvafiq olaraq 0,8% və 0,4% artım deməkdir. Kiçik artıma baxmayaraq, gözlənilən büdcə kəsiri əvvəlki ilə nisbətən 5,3% aşağı olacaq.

2024-cü il büdcəsinin diqqətəlayiq cəhəti ARDNF-nin transfertlərinin rekord həddə - 12 781 milyon manata qədər olmasıdır. Bununla belə, etiraf etmək vacibdir ki, ARDNF-nin gəlirlərinin 2024-cü il üçün 26,1% azalması və 12 073,3 milyon manat olacağı proqozlaşdırılır, xərclərin isə 8,9% artaraq 12 900,2 mln. manata çatacağı gözlənilir.

Əslində, ARDNF-nin bütün gəlirləri 2024-cü ildə büdcə ayırmaları üçün nəzərdə tutulub.

Büdcənin doldurulması üçün Dövlət Vergi Xidməti və Dövlət Gömrük Komitəsinin müvafiq olaraq 13,865 milyon manat (gəlirin 40,6% - i) və 5,900 milyon manat (gəlirin 17,3% - i) töhfə verəcəyi gözlənilir. Vergi bazasının genişləndirilməsi təqdirəlayiq olsa da, əhaliyə və müəssisələrə qarşı qeyri-mütənasib təzyiq potensialı ilə bağlı narahatlıqlar var və bu tendensiya aydın oldu.

İnflyasiya ilə xarakterizə olunan qlobal iqtisadi landşaftın kontekstində Azərbaycan 2023-cü ildə 4,3%, 2024-cü ildə 5,5% və 2025-ci ildə 3,4% hədəf aralığında illik artım tempini proqnozlaşdıraraq, inflyasiyanı xarici və daxili amillərlə izah edərək antiinflyasiya siyasəti aparır.

Azərbaycan davamlı maliyyə göstəriciləri nümayiş etdirir: Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları 33% artaraq 10 615,9 milyon dollara çatıb. Məzənnə sabit olaraq qalır, bu da dollara olan tələbin azalmasını əks etdirir və ölkənin ümumi valyuta ehtiyatları 66,4 milyard dollardır ki, bu da makroiqtisadi sabitliyi gücləndirir.

Bank sektoru aktivlərin, kreditlərin və əsas göstəricilərin davamlı artımını nümayiş etdirir. “S&P Global Ratings” Azərbaycanın bank sektorunun sabitliyinə inamı vurğulayır, təkmilləşdirilmiş maliyyələşdirmə göstəricilərinə və risklərin idarə edilməsi üzrə etibarlı təcrübəyə xüsusi diqqət yetirir. Depozitlərin qısamüddətli olması ilə bağlı narahatlıqlar illik gəliri 2,4 min manata qədər olan müddətli depozitlər üçün cüzi vergi güzəştlərinə səbəb olub. İqtisadçılar bu qərarın büdcə gəlirlərinə məhdud töhfəsini qiymətləndirərək etibarlılığını şübhə altına alırlar.

Azərbaycan Mərkəzi Bankı ilə Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi arasında Anlaşma Memorandumu bank sisteminin rəqəmsallaşmasına təsir edən süni intellektin inkişafı istiqamətində mühüm addımdır. Son müzakirələr maliyyə sabitliyini təmin edən bank hesabatlarının tamlığını vurğulayır. Önümüzdəki üç il üçün planlar və maliyyə sektorundakı yeniliklər problemlərin həllinə və bank sisteminin iqtisadi böyüməyə səmərəli inteqrasiyasına sadiq olduğunu göstərir.