“Bitən sevgilərin ardından...”

Türk siyasətinin rəngli siması Nəcməttin Ərbakanın sözüylə desək, İranın İsrailə “kosmetik hücumu” Türkiyədə həyəcana səbəb olmadığı kimi, bəzi səlahiyyətli nümayəndələrin İsraili daha əvvəl xəbərdar etmələrinə dair iddialar da  Tel-Əvivdə ciddi qarşılanmadı. Malatya vilayətinin Kürecik qəsəbəsində NATO-nun qurduğu radar bazasının İsraili məhz İranın hücumlarından qoruduğunu bilməyən yoxdur.

İşlərin bundan sonrakı axarı “14 aprel hücumuna qarşı İsrail necə  cavab verəcək?” sualının cavabında yatarkən Vaşinqton gərginliyin  yenidən yüksəlməsini əsla istəmədiyi kimi, Ankaranın da  İsrailə hər hansı təlqində bulunmasından söhbət gedə bilməz (hələ bir neçə gün əvvəl ixracatı məhdudlaşdırmasından sonra heç gedə bilməz). Ona görə Ankara  9 may Vaşinqton səfərinə gedən yolda bundan sonrakı vaxtını Bayden-Ərdoğan görüşünə sərf edəcək.

Hörmətli Ərdoğan 2002-ci ilin dekabrında üzərində hələ siyasət qadağası varkən və millət vəkili belə deyilkən seçkidən birinci yerə çıxaraq təkbaşına hökumət qurmuş partiyanın sədri kimi Ağ Evdə Corc Buş ilə görüşmüş və İraqa qarşı hazırlanan hərbi əməliyyatda Türkiyənin öhdəliklərini birbaşa öz üstünə götürməkdən əsla çəkinməmişdi. Obama ilə  sıx əməkdaşlıq atmosferində çalışan cənab Ərdoğan ondan sonrakı prezident Trampa “dostum Donald” deyəcək qədər yaxın olmasına baxmayaraq, 2018-ci ilin iyul-avqust aylarında “dostu Donaldın” atdığı bir neçə X (o vaxtkı Tvitter) mesajı Türkiyədə devalvasiyalar silsiləsinin başlamasına səbəb olmuşdu və iqtisadiyyat o vaxtdan bəri özünü toplaya bilmir.

Ərdoğana qarşı məsafəli durmağı tərcih edən Co Bayden ilə görüş cənab Ərdoğan kimi Türkiyə siyasətinin və dövlət idarəçiliyinin hazırkı ən təcrübəli şəxsiyyəti üçün hər hansı sıxıntılı durum yarada bilməz. Həm də ona görə ki, bu görüşün olmasını hörmətli Ərdoğan da uzun müddətdən bəri istəyərkən noyabrdakı seçkiyə gedən yolda, məsələn, Miçiqan kimi “sürüşkən” bir ştatda ərəblərin və müsəlmanların dəstəyini təminat altına almaq istəyən Bayden üçün də həyati dərəcədə önəmi var.

Son 30 ildə islam dünyasının ən güclü lideri mövqeyinə yüksələn Ərdoğanın müsəlmanlar üzərindəki təsir gücünü Co Bayden da yaxşı bildiyinə görə onun bu gücündən istifadə etməyə çalışacaq. Rusiya-Ukrayna savaşında isə Ankaranın “vasitəçilik və sülh təklifləri”nin ciddi qəbul edilməməsi lazımdır. Çünki Qərbin sanksiyaları gücləndikcə Türkiyə də öz şimal qonşusu ilə ticari əlaqələrinə məhdudiyyət qoymağa məcbur qalır. Bu isə Moskvanı əsla məmnun edə bilməz. Çünki Türkiyə ərazisindən keçən neft-qaz boru xətləri və ən əsası - Aralıq dənizi sahilində nüvə enerjisi stansiyası var ki,  o stansiyanın aqibəti də Moskva üçün həyati dərəcədə önəmlidir və Qərbin sanksiyalarının növbəti dalğasında o obyektin də qadağa  altına düşməsi durumunda iki ölkənin  bununla bağlı necə qərar qəbul edəcəyi də məchuldur.

Xarici siyasətdə qüsursuz addımlar atmaq məcburiyyətində olan cənab Ərdoğan bələdiyyə seçkisində partiyasının məruz qaldığı ağır məğlubiyyətin səbəblərini analiz edib lazımi addımları atmağa çalışsa da,  məğlubiyyətin mərkəzi hakimiyyətin əlini xeyli zəiflətdiyini inkar etmək mümkün deyil.

2019-cu ilin aprelindən bəri mərkəzi hökumət ana müxalifət partiyasının idarə etdiyi bələdiyyələrə hər cür problem yaratmaqla qalmazkən, bələdiyyə məclislərində çoxluğun da iqtidar partiyasında olması ana müxalifət partiyasının öz planlarını həyata keçirməsini çətinləşdirirdi.

31  martdakı seçkidə başda İstanbul və Ankara kimi ən mühüm metropollar olmaqla, ana müxalifət partiyasının bələdiyyə  məclislərində də çoxluğu əldə etməsi yerli özünüidarə orqanlarındakı  iqtidar fraksiyalarının  funksiyasını sıfıra endirməklə qalmayıb, mərkəzi hökumətin də əvvəlki əngəlləri törədə bilməyəcəyini açıq şəkildə göstərir.

15 apreldə Ankara və İstanbul bələdiyyə məclislərindəki mənzərə bu baxımdan da iqtidarın kefinə əməlli-başlı soğan doğramışdı. Bax, bu mənzərələrin hamısını görən və xalqın iradəsilə seçki qutularından çıxan nəticələrə hörmətlə yanaşmaq məcburiyyətində olduğunu dərk edən siyasi islamçı iqtidar tədavülə növbəti dəfə “şəriət”lə səsləşən həmlələrini daxil edir. Məclis sədri Numan Kurtulmuşun gündəmə gətirdiyi və 1921-ci ilin ala-yarımçıq konstitusiyasını “demokratik bir sənəd” kimi əsas almağa çalışan həmlənin semantikasını da siyasi islamın çarəsizliyi kimi dəyərləndirmək lazımdır. Ancaq bütün bu cəhdlərin nə parlamentdə, nə də cəmiyyətdə qarşılığının olması mümkün deyil.

Seçkidə məğlub olmuş siyasi islamın yenidən “şəriət” kartıyla bazara çıxması komik durumlar yaradacaq.

Səbrli olun...