Ərdoğanın Sisi ilə görüşü regional dinamikada dəyişiklik olduğunu göstərir

Xeyr, Türkiyənin dövlət başçısının 14 fevralda Qahirədə general Əbdülfəttah Sisi ilə görüşü cənab Ərdoğanın “Müsəlman qardaşlar” dünyabaxışından vaz keçməsi mənasını daşımır. Bunu bölgədə və dünyada çoxdan dəyişməyə başlamış tarazlıqların işığında real siyasətin şərtləri tələb edir.

Türkiyənin bu real siyasət tələbinə mənfi reaksiyasından söhbət gedə bilməz. “Müsəlman qardaşlar” fəlsəfəsi də bu gün məhz bunu tələb edir. Bəli, söhbət HƏMAS-ın 7 oktyabr hücumundan sonra cərəyan edən proseslərin irəlilədiyi nöqtədən gedir. O nöqtədə 1948-ci ildən, xüsusilə, 1978-ci ildə imzalanmış Camp David sazişindən sonra yenə Misir Ərəb Respublikası var və Mübarək dövründə də, “Müsəlman qardaşlar”ın Misirdəki lideri Mursi dövründə də və Mursini hərbi çevrilişlə devirən general Əbdülfəttah Sisinin dövründə də ABŞ-ın bölgədəki iki mühüm müttəfiqindən biri Misir var.

Yəhudilərlə ərəblər arasındakı konflikt bu dəfə HƏMAS-ın İsrailə hücumu nəticəsində şiddətlənirkən Vaşinqtonun əvvəlcə 6 həftəlik atəşkəs, daha sonra isə uzunmüddətli sülh planı hazırlığında olduğu bildirilir. Qəzza anklavının Misir sərhədi yaxınlığındakı Rifah şəhərinə hərbi əməliyyat təşkil etməməsi üçün İsrailə edilən təzyiqlərin nəticəsiz qalması gözləri Qahirəyə çevirərkən təxminən 1 milyon fələstinlinin sərhədi keçib Sina yarımadasına üz tutmasının qabağını kəsməyə çalışan Misir tədbirlərini daha da sərtləşdirmişdi.

İsrail ilə HƏMAS arasında ABŞ-ın nəzarətində, Misir ilə Qətərin vasitəçiliyində davam edən və Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi də daxil olmaqla, kəşfiyyat orqanları rəhbərlərinin iştirak etdiyi gizli müzakirələrdə Ankaranın ümidi ən yaxın müttəfiq saydığı Qətərədir.

Ankaranın işin lap əvvəlində təklif etdiyi “təminatçılıq” rolunun qulaqardına vurulması dövlət başçısı Ərdoğanı narahat edərkən İsrailin Rifahda keçirdiyi hərbi əməliyyat nəticəsində Fələstin əsilli mülki əhalinin taleyinə biganə qalmaq “Müsəlman qardaşlar”ın Türkiyə,  hətta dünyadakı liderinin missiyasına uyğun gəlmədiyi kimi xarizmasına da ciddi zərbə vura bilər.

Cənab Ərdoğanın öz misirli həmkarına konkret olaraq nələr təklif edəcəyi hələ ki məlum deyilkən, başda Böyük Britaniya olmaqla, Qərb ölkələri yüksək vəzifəli şəxslərinin müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasının lüzumundan (həm də İsrail ilə HƏMAS arasında vasitəçilərin himayəsində davam edəcək müzakirələrin sonunu gözləmədən) bəhs etməsi Ankaranı təcili şəkildə proseslərin içinə daxil olmağa məcbur edir.

Vaşinqton və Yerusəlimin buna icazə verməsi mümkün deyilkən, həm təmsil etdiyi siyasi İslam fəlsəfəsi, həm də başında durduğu ölkənin prestiji cənab Ərdoğanı Misirlə barışmağa doğru aparır. Ona görə yaxın bir neçə gün təkcə Türkiyə-Misir münasibətləri baxımından deyil, regionda cərəyan edən proseslərin gələcəyi baxımından da yeni əməkdaşlıqlara açıq olacaq.

Beynəlxalq münasibətlərin naturası belədir: çox istəməsinə baxmayaraq, Rusiya Federasiyasının dövlət başçısı Ankaraya gələ bilməzkən Türkiyə dövlət başçısı 11 ildən bəri düşmən kimi gördüyü general Sisi ilə görüşə gedir. Vaşinqton ilə F-16 alverinin önündə heç bir əngəl qalmamasına cənab Ərdoğanın da məmnuniyyət ifadə etməsindən sonra Əbdülfəttah Sisi ilə münasibətləri normallaşdırmaq daha asan olacaq.

Rusiya Federasiyası Afrika qitəsindəki varlığını gücləndirmək üçün Liviyada Həftarı müttəfiq seçərkən, İsrail ilə HƏMAS arasındakı müharibə başa çatar-çatmaz Yerusəlim ilə Ər-Riyad arasında “İbrahim müqaviləsi”nin imzalanacağı gündəmdə ikən Ankaranın Qahirə ilə yaxınlaşmaması “əşyanın naturasına zidd olardı”.

Sisi ilə barışmağın daxili siyasətdə cənab Ərdoğanın lehinə, yoxsa əleyhinə olacağını yaxın günlərdə keçiriləcək ictimai rəy sorğuları göstərəcək. Ancaq o rəy sorğularının nəticələri gəlmədən də bələdiyyə seçkisinə gedən yolda ittifaq blokunun namizədi kimi ana müxalifət partiyasının İstanbul bələdiyyə sədrliyinə namizədinin də işi mürəkkəbləşdi. Çünki Türkiyə siyasi islamçılarının hamısı kimi Rəcəp Tayyip Ərdoğanın da müəllimi olmuş Nəcməttin Ərbakanın oğlunun yaratdığı Yenidən Rifah Partiyasının İstanbulda öz namizədini irəli sürməsi AKP-nin, kürd təmayüllü DEM Partiyasının öz namizədlərini (kürd təmayüllü siyasət bütün bələdiyyələrə həmsədrlik prinsipini əsas götürərək iki namizəd irəli sürür) irəli sürməsi isə ana müxalifət partiyası CHP-nin namizədini daha dərindən düşünməyə məcbur edir.

Bu qədər parçalı mənzərə 1994-cü ildəki bələdiyyə seçkisini xatırladır. O vaxt da sağdan-soldan-ortadan bir çox partiya öz namizədini irəli sürmüş və səslərin parçalanması nəticəsində Rəcəp Tayyip Ərdoğan 25,6% səslə İstanbul bələdiyyəsinə sədr seçilmişdi.

Parçalanmış mənzərədə taleyin cilvəsinin kimə güləcəyini görmək üçün vaxt hər gün azalır...