Gündəmi dəyişdirmək cəhdlərinin nəticəsizliyi...

Rusiya mətbuatından oxuduğumuz xəbər və analizlər, dövlət başçısı Putinin 22-24 oktyabrda Kazanda keçiriləcək BRİCS zirvə iclasında Türkiyə prezidentini görmək intizarında olduğunu göstərir. Türkiyənin dərinliyi olmayan mediası bu ilin əvvəlindən bəri Vladimir Putini Ankaraya gətirsə də, heç cür gətirib mənzilə çatdıra bilmədi. Eyni zamanda cənab Ərdoğanı Moskvaya və ya Soçiyə aparmağa dair söz-söhbətlər heç cür reallaşmır. Bunun səbəbini dəfələrlə yazmağımıza, TV kanallarında deməyimizə baxmayaraq, anlamırlar ki, anlamırlar. Elə isə bir daha yazaq: “Azov komandirləri”ylə bağlı Rusiya, Ukrayna və Türkiyə arasında əldə edilən razılığa görə, 5 komandir müharibənin başa çatmasına qədər Türkiyədə qalmalı idi. Ancaq 2023-cü ilin iyulunda Ukrayna prezidenti Zelenski Türkiyəyə gəldi və gedəndə 5 “Azov komandiri”ni də özüylə apardığına görə, Rusiya prezidenti bunu Türkiyəli həmkarına heç cür bağışlaya bilmir. 2-3 iyul tarixlərində Astanadakı Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının zirvə iclasında Putin ilə Ərdoğan təkbətək görüşsə də, bu məsələnin gündəmə gəlmədiyini təxmin etmək mümkün idi. Bu dəfə isə Türkiyə üçün vəziyyət qəlizdir və görünən odur ki, Vladimir Putin Kazanda Ərdoğan ilə görüşündə bu məsələni ən ciddi şəkildə gündəmə gətirəcək...

Orta Şərqdə cərəyan edən proseslərdə son 1 ildə heç bir təsir göstərə bilməyən Türkiyənin bundan sonra Suriya probleminin həlli üçün Rusiya və İran ilə əməkdaşlığı da çətin görünür. Və ya İsrailə qarşı İranı əl altından daha istəkli şəkildə dəstəkləyən Rusiyanın da bu proseslərə Türkiyəni də daxil edəcəyini gözləməmək lazımdır. Türk Dövlətləri Təşkilatı, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, cənab Ərdoğanın bir vaxtlar çox önəm verdiyi İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, D-8, ECO kimi beynəlxalq təşkilatların varlığı ölkə iqtidarlarına yaxın adamlara sadəcə yüksək maaş verməkdən ibarət olduğuna görə, ənənəvi kodlara geri qayıtmaqdan başqa çarə qalmayacaq. Dövlət başçısı Ərdoğanın Misir ilə münasibətləri 180 dərəcə geri çevirmək üçün atdığı radikal addımlardan sonra 10-11 oktyabr tarixlərində Serbiya və Çernoqoriyaya getməsi daha çox ticari məqsəd daşıyır və ABŞ-dakı prezident seçkisini gözləyərkən bir növ qrafikanı boş qoymamaqdır. ABŞ və Avropa Birliyi ilə münasibətlərə yenidən dinamika qazandırmaq üçün 20 yanvar 2025-ci ilini gözləməkdən başqa çarə olmadığına görə, Ankara da təxminən 3 aylıq müddətin başa çatması üçün səbrini basır...

Bax, cənab Ərdoğanın Serbiyadan geri dönüş yolunda “Hökumətin tərkibində və partiyanın rəhbərliyində dəyişiklik ediləcəyinə” dair verdiyi açıqlamaları da eyni çərçivədə dəyərləndirmək lazımdır. Səbəbi bəsitdir: xəzinə və maliyyə naziri Mehmet Şimşekin makroiqtisadi göstəriciləri nizama salmağı “pripiska” kimi dərk etməsi və inflyasiya rəqəmlərini süni şəkildə az göstərmək yolu ilə dərdlərə çarə tapmağa çalışması cəmiyyət tərəfindən qəbul edilmədiyinə görə, milli gəlirin 80%-nin əldə edildiyi bölgələrin bələdiyyələrini idarə edən ana müxalifət partiyasından yüksələn “vaxtından əvvəl seçki” tələbi də ciddiləşir. İqtisadiyyatın gündəmini dəyişdirmək üçün bəzən parlament sədri Numan Kurtulmuş, bəzən baş müşavir Mehmet Uçum, bəzən milli təhsil naziri Yusuf Tekin, bəzən isə partiya sədrinin hansısa müavini meydana sürülərkən ana müxalifət partiyası 31 mart bələdiyyə seçkisindən sonra əldə etdiyi üstünlüklə gündəmi yenidən iqtisadiyyatın məcrasına qaytarmağa müvəffəq ola bilir. Bu prosesdə kiçik partiyalar önəmli dərəcədə fəaliyyətsiz və hətta çarəsiz qalarkən iqtidarın kiçik ortağı Milliyyətçi Hərəkat Partiyası (MHP) liderinin kürd təmayüllü millət vəkillərinin əlini sıxması “Əcaba, növbəti bir “çözüm prosesi” başlayırmı?” sualını özü ilə gətirib-gəlsə də, həmin Bahçeli bir neçə gün sonra “Heç bir çözüm prosesi”ndən söhbət gedə bilməyəcəyini elan edib, terror təşkilatını təslim olmağa çağırınca gündəm yenə öz məcrasına qayıdır. Yaxın günlərdə gözlər cənab Ərdoğanın hökumətdə və partiyanın rəhbərliyində edəcəyi dəyişikliklərdə olacaq. O dəyişikliklərin hansı ümidləri doğuracağını görmək də uzun vaxt tələb etməyəcək.

Çünki iqtisadiyyatı alt-üst olmuş, xarici siyasəti Mövlud Çavuşoğlunun nazir olduğu 9 il ərzində cızmadığı ziqzaq qalmamış bir ölkənin, hər şeydən əvvəl, öz vətəndaşlarını düşdükləri ümidsiz vəziyyətdən çıxarması lazımdır. 2002-2011-ci illər arasında öz iqtisadiyyatını apardığı demokratik islahatların sayəsində dünya miqyasında örnək vəziyyətə gətirmiş Türkiyənin 2018-ci ilin avqustundan bəri düşdüyü makroiqtisadi göstəricilər türbülansından xilas ola bilməməsi ciddi narahatlıq doğurur və həftədə 2-3 dəfə gündəmi dəyişdirməklə bu problemin öhdəsindən gəlməyin mümkün olmayacağını sıravi vətəndaşlar hamıdan yaxşı bilir.

Şübhəsiz ki, Türkiyə siyasətinin və dövlət idarəçiliyinin hazırkı ən təcrübəli şəxsiyyəti də...