İttifaqın ən güclüsünə  üzvü olarkən o birilərə  meyl etməyin  anlaşılmazlığı

“Dostum Donald” dediyi Trumpdan sonra Vaşinqtona rəsmi səfərə getməsi mümkün olmayan dövlət başçısı Erdoğan BMT Baş Məclisinin iclasında iştirak etmək üçün getdiyi Nyu Yorkda həm ABŞ-ın “terror təşkilatlarına verdiyi” dəstəkdən həm də müdafiə sənayesinə tətbiq edilən məhdudiyyətdən şikayətlənərkən iki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsini 30 milyard dollardan 100 milyar dollara  çıxarmaq üçün optimist olduğunu bildirdi.

Rusiya ilə də illərdən bəri 100 milyard dollarlıq dövriyyədən bəhs edilərkən hələ ki, 37 milyard dolları keçmək mümkün olmayıb. NATO-nun ən güclü müttəfiqlərindən biri olduğuna diqqəti cəlb edən cənab Erdoğan Qərb ölkələriylə əlaqələri inkişaf etdirməyə  davam etməklə yanaşı, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı, BRİCS və ASEAN kimi regional təşkilatlarla əməkdaşlığı da gücləndirməkdə qərarlı olduqlarını vurğuladı (deyəsən,Türk Dövlətlər Təşkilatına liderlik Bakıya həvalə edilib).

Dövlət başçısı Erdoğan  5 noyabrda ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkisinin nəticəsindən asılı olmayaraq Türkiyənin ABŞ-a baxışının dəyişməyəcəyini və yüksək səviyyəli dialoqun davam edəcəyini sözlərinə əlavə etdi. Bu açıqlamaları dinləyərkən ortaya çıxmış bir neçə sualı da oxucularla paylaşmaq istəyərdim:

1.  S-400 almağa dair söz-söhbətlərin yaratdığı rəxnələrin təmir edilə bilmədiyi açıq-aşkar ikən Türkiyə öz müdafiə sənayesi üçün yaranmış problemləri hansı addımları atmaqla aradan qaldırmağı düşünür?
2. Türkiyənin öz silah sənayesini inkişaf etdirməsində Vaşinqtonun razılığının alınması da təbiidir. Silah sənayesinin bundan sonrakı inkişafı üçün ABŞ hər hansı əngəllər yarada bilərmi?
3. Bir tərəfdən, ”NATO-nun güclü üzvüyük, Qərblə münasibətlərimizi inkişaf etdiririk”- deyib digər tərəfdən, xüsusilə, Rusiyanın canfəşanlıq etdiyi Şanxay, BRİCS kimi ittifaqlara da  meyl etmək hansı zərurətdən irəli gələ bilər? Öz demokratiyası  baxımından Türkiyə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ölkələrindən çox irəlidə ikən o ölkələr Türkiyəyə nə verə bilər? 

BMT Baş Assambleyasının hər ilki iclasında dünya idarəçiliyində radikal dəyişikliklər tələb edən Türkiyə dövlət başçısına uğurlar diləyirəm…             

Demokratiyanın lakmus kağızı seçki olduğuna görə,prezident,parlament və ya bələdiyyə seçkisi olmasına baxmadan, ümumi və ya ara seçki olmasına məhəl qoymadan iqtidar partiyasının reytinqinin aşağı düşməsi müxalifət partiyalarının mövqeyini güçləndirir.

Türkiyədə bunun ən yadda qalan  örnəklərindən biri 14 oktyabr 1978-ci ildə parlamentdəki 5 yer üçün keçirilən ara seçkidə ana müxalifətdəki Adalet Partiyasının (sədr Süleyman Demirel) mandatların hamısını alması və azlığa düşən Ecevit hökumətinin istefa verməsi olmuşdur.

Başqa bir tarixi hadisə isə 31 mart bələdiyyə seçkisində ana müxalifətdəki Cümhuriyyət Xalq Partiyasının 22 ilin iqtidar partiyasına qalib gələrək ölkənin böyük yerli idarəetmə orqanlarının hamısının idarəsini ələ keçirməsidir (milli gəlirin 85%-i o bələdiyyələrin idarəçiliyi altında olan bölgələrdən əldə edilməkdədir).

Ölkənin mərkəzi idarəçilik sisteminin 9 iyul 2018-ci ildə kökündən dəyişdirilərək güclü prezident idarəsinin gətirilməsinə rəğmən Türkiyə siyasətinin ən təcrübəli şəxsiyyəti Recep Tayyip Erdoğanın ilk dəfə bu qədər ciddi məğlubiyyətə məruz qalması müxalifətin təzyiqlərinin ən gec payızın əvvəlində güclənəcəyindən xəbər verirdi. Bunu hələ aprel ayında təxmin edərək yazmaq üçün  bu işlərlə bir qədər ciddi məşğul olmaq kifayət edirdi. Təzyiqin güclənəcəyini yazarkən ehtiyatlı davranmağı da əldən buraxmamışdım. Çünki təzyiq ilin axırında və ya ən gec gələn ilin payızında da güclənə bilərdi.

Ancaq əvvəl-axır güclənəcəyinə və ana müxalifət partiyasının düzgün taktiki addımlarla bu prosesi əvvəl-axır vaxtından əvvəl seçki mərhələsinə qədər aparacağına əsla tərəddüd etməmişdim. Bəli, dəfələrlə yazmışdım, oxuculardan üzr istəyərək bir daha təkrarlamaq istərdim: 4 min il əvvəl yaradıldığı iddia edilən İslandiya saqalarının birində “Allah yoxdur” - deyən bir şəxsə digəri “Kələm varmı?”- sualını verir.

Makroiqtisadi göstəriciləri yaxşılaşdırmadan nə iqtidarın nə də iqtidar partiyasının reytinqini yenidən yüksəltmək mümkün olmadığı kimi, 31 martdan sonrakı proseslər Türkiyənin siyasət səhnəsinə duayen Recep Tayyip Erdoğandan əlavə ana müxalifətdən 3 liderin adının pərçimlənməsinə səbəb oldu: Cümhuriyyət Xalq Partiyası lideri (CHP)  Özgür Özel, İstanbulun bələdiyyə sədri Ekrem İmamoğlu və Ankaranın bələdiyyə sədri Mansur Yavaş. Yəni, 31 marta qədər CHP-nin o vaxtkı lideri Kemal Kılıçdaroğlunu hər gün “yaş yuyub quru sərən” Tayyip Erdoğanın məhkəmə qərarlarından istifadə edərək Ekrem İmamoğlunun da əl-qolunu bağlamağa müvəffəq olarkən indi İmamoğlunun reytinqini aşağı çəkməyə heç bir çarə tapa bilmir. Ona görə Ekrem İmamoğluna məhkəmənin verdiyi hökmün təsdiq edilməsi cənab Erdoğanı birinci dərəcədə maraqlandıran məsələdir.

Türkiyə siyasi islamçılarının müəllimi, keçmiş baş nazir Necmettin Erbakanın sözüylə desəm, Ekrem İmamoğlunun “əl-qolunu bağlayıb xalçanın üstündə güləşməyə” dəvət etsələr, iqtidar partiyasının bundan qazancla yoxsa zərərlə çıxacağını, hələ ki, təxmin etmək mümkün deyil.

Ona görə məhkəmə qərarını gözləyərkən ana müxalifət partiyasının addımlarını yaxından izləməyə davam edək.