Komik analizlər, ölü müxalif partiyalar

Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzv olmasından sonra Türkiyənin şanlı-şöhrətli beynəlxalq münasibətlər şərhçilərinin “Rusiya Baltik dənizinə həbs edildi”- şəklindəki Amerikanı kəşf edən açıqlamaları ölkənin analitika həyatının hansı səviyyədə olduğunu görməyə kifayət edir.

Körfəzin varlı ərəb ölkələrində pul axtararkən Avropa Birliyinə mülayim mesajlar göndərən dövlət başçısı Erdoğanın qapıları heç cür aralaya bilməməsi təbii durumdur. Çünki qapılarını aralamağa çalışdığı o Avropa Birliyinin Nazirlər Şurası bir neçə siyasi dustağın azad edilməsi üçün Ankaraya sentyabra qədər vaxt verib və sentyabra qədər o dustaqların azad ediləcəyinə dair heç bir işarə yox ikən Brüsselin hansı qapını aralayacağını ümid etmək olar?

Köhnə və yeni xəzinə və maliyyə naziri Mehmet Şimşekin 40  sərmayədarın iştirakıyla  keçirilən iclasda (Reuters agentliyinin mənbələrə istinadən verdiyi xəbər) `Maastricht kriteriyaları`na riayət ediləcəyini gündəmə gətirməsi də ironik  durum olub, insan özünü ”Buna hansı maliyyə nizam-intizamıyla nail olacaqsınız?”- sualını verməkdən saxlaya bilmir.  

Pərdə arxasında Moskva ilə aparılan danışıqların stilindən və tonundan xəbərdar olmasaq da Vladimir Putinin Ankaraya gəlməyi qərarlaşdırması bir neçə baxımdan mühüm hadisədir. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, iki dost lider yaxın keçmişə qədər yay aylarında (avqustda  qeydsiz-şərtsiz) Soçidə görüşürdü, indi isə Kremldən verilən xəbərə görə, Putin Ankaraya gələcək. Bunun səbəbi nədir: cənab Erdoğan beynəlxalq konyunkturanın tamamilə dəyişdiyindən əmin olduğuna görə, Soçiyə (və ya Sankt- Peterburqa və ya Moskvaya) getməyi qəbul etmədi yoxsa bu işin pərdə arxasında başqa səbəb axtarılmalıdırmı?

Yaxın keçmişdə  İrəvan  və Yohannesburqdakı beynəlxalq iclaslara getməyi rədd edən (səbəbini hamı təxmin edə bilər) Vladimir Putinin Ankaraya gəlməyi qəbul etməsi bir çox sahədə Rusiya üçün vəziyyətin kritik hala gəlməsindən xəbər verə bilərmi? Yenə tipoloji bir situasiyanı görürük: 26 fevral 2020- ci ildə Suriyanın İdlib bölgəsində 33 Türk əsgərinin Vaqner qrupu tərəfindən qətlə yetirilməsindən sonra Tayyip Erdoğan 6 martda Kremldə Putinlə görüşməyə nail olmuşdusa, bu dəfə Rusiya dövlət başçısının gəlməsi ərəfəsində Rusiya hərbi təyyarələri yenə Türkiyənin son dərəcə əhəmiyyət verdiyi İdlib bölgəsindəki cihadçı qrupları bombalayıb. Rusiyanın ənənəvi diplomatiya öncəsi addımı olan İdlib bombardmanına bu gün iqtisadiyyatı iflas etmiş Türkiyənin verə biləcəyi cavabın olacağına ümid etməmək  lazımdır.

100 illik cümhuriyyət tarixinin ən böyük iqtisadi böhranı yaşanarkən ana müxalifət partiyası növbəti qurultayını keçirməyə hazırlaşır. Seçkilərdəki məğlubiyyətə baxmayaraq, partiyalardakı anti-demokratik seçki sistemi sayəsində Meral Akşener (İYİ Partiya) 1 ay əvvəl formal şəkildə qurultay keçirərək səs-küyü sakitləşdirərkən dövlətin qurucusu və hal-hazırkı ana müxalifət partiyasında fırtına baş vermədi: partiyanın 13.5 illik lideri Kemal Kılıçdaroğluna edilən bütün təzyiqlər istefa ilə nəticələnməyincə 2024- cü ilin martında keçiriləcək bələdiyyə seçkisində CHP- nin idarə etdiyi metropol bələdiyyələrinin aqibəti də sual altına alınıb.

14/28 maydakı seçkilər ərəfəsində `Millət İttifaqı`na daxil olan kiçik partiyalar  parlament seçkisində CHP- dən 10-15 millət vəkili mandatı qoparandan sonra məğlubiyyətin səbəbini ana müxalifət partiyasının üstünə atıb 2024- cü ilin bələdiyyə seçkisində `öz namizədləriylə iştirak etməkdən` dəm vururlar.

Keçmiş baş nazir Ahmet Davutoğlunun, baş nazirin iqtisadiyyata cavabdeh keçmiş müavini Ali Babacanın və son seçkilərdən əvvəlki siyasətini davam etdirərək müxalifəti dağınıq halda saxlamağa çalışan Meral Akşenerin açıqlamaları iqtidar iqtifaqının işini daha da asanlaşdırmağa xidmət edir. Başda CHP seçiciləri olmaqla, iqtidarın səhv siyasətləri nəticəsində bir parça çörəyin dalınca düşmüş böyük bir kütlə bu proseslərə qarşı hiddətini açıq şəkildə ifadə edir.

Məğlubiyyətdən sonra müxalif blokun özünü hələ də toplaya bilməməsi siyasətə dinamizm gəlməsini də əngəlləyir.

Bəli, səhv oxumadınız, demokratik sistemlərdə siyasətə dinamizmi böyük ölçüdə müxalifət verir. Müxalifətin zəif durumda olması iqtidarın özünü istədiyi kimi aparmasına səbəb olur.

Türkiyə siyasətinin avqust ayında həmişə süst olan siyasi həyatı müxalifətin dağınıqlığına görə az qala ölü duruma düşəcək.