Türkiyə yubanmadan öz qərarını açıqlamalıdır

AP-nin Türkiyə üzrə məruzəçisi Kati Pirinin Türkiyə-AB münasibətlərinə dair hazırladığı son raportun layihə mətnində "Türkiyənin, Kopenhagen kriteriyalarından uzaqlaşdığı " vurğulanaraq,"müzakirələrin tamamilə dayandırılması" tövsiyyə edilir.

Türkiyə-AB münasibətlərinin tarixinə azacıq bələd olan hər kəs üçün bu vəziyyət qətiyyən təəccüblü deyil.Çünki 2016-cı ilin iyulundan bəri Türkiyə onsuz da AB-nin ən yüksək hüquq qurumu olan Avropa Şurası ilə münasibətlərini təxirə salıb,Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin qərarları 29 aydan bəri Türkiyədə keçmir.Ankara bunu Strasbourga o vaxt bildirib, Strasbourg da razılığını verib.Türkiyənin ən yüksək səviyyədəki idarəçilərinin AB ilə münasibətlərə son qoymaq üçün Brüsselə sovurduqları təhdidlərin 7 gün-24 saat onsuz da ardı-arası kəsilmirdi.

Türkiyənin AB-yə üzv olmaq üçün göstərdiyi cəhdlərin düz 60 yaşı var.Bəzi sazişlər çəçivəsində 1960-cı illərdən Türkiyədən Almaniyaya "fəhlə ixracatı" başlayıb və Türkiyənin sıravi əhalisi valyutanı AB ölkələrindən göndərilən pullar sayəsində görə bilib.Turgut Özalın 1987-ci ildə AB-yə tam hüquqlu üzv olmaq üçün etdiyi müraciəti Tasu Çillerin 6 mart 1995-ci ildə AB ilə imzaladığı "Gömrük ittifaqı" sazişi izlədi.1999-cu ilin dekabrında AB-nin Helsinki sammiti Türkiyə tərəfindən boykot ediləndə Birliyin nin rəsmi nümayəndələri Ankaraya-baş nazir Bülent Ecevitin ayağına getmişdilər.

3 noyabr 2002-ci ildə AKP-nin iqtidara gəlməsindən sonra baş nazir Abdullah Gülün birinci işi "AB-yə tam üzvlük müzakirələrinin başlamasına nail olmaq" idi.Dekabrdakı Kopenhagen sammitində baş nazir Gül və siyasi fəaliyyəti qadağan edilən AKP sədri Recep Tayyip Erdoğan qapı-qapı gəzərək müzakirələrin bir an əvvəl başlamasını tələb etsələr də buna nail ola bilməmişdilər.Abdullah Gül, "Biz AB-yə ölkəmizin həyat standartını yüksəltmək üçün üzv olmaq istəyirik.Üzvlük müzakirələri başlamasa,"Kopenhagen kriteriyaları"nın adını "Ankara kriteriyaları" qoyub islahatlarımıza davam edərik"- demişdi.Tam hüquqlu üzvlük müzakirələrinin başlaması üçün AB 2005-ci ilin oktyabrında saatı dayandırmış, gecə yarısı Brüsselə uçan xarici işlər naziri Gül sənədi imzalayıb qayıdanda Ankarada toplardan yaylım atəşi açılmışdı.AB-nin tələblərinin bir qismi yerinə yetrilmiş,bunun sayəsində ölkəyə böyük miqdarda əcnəbi investisiya gəlmişdi.

AKP iqtidarının ikinci dövrü (2007-2011) FETÖ-nün dəstəyi ilə orduya qarşı mübarizə aparmaqla keçdi- AB o sahədə də iqtidardan dəstəyini əsirgəmədi.İqtidarın üçüncü mərhələsində (2011-2015) AKP üzünü Orta Şərqə və körfəzə çevirdi.Avropa Birliyi nazirliyinin vəzifəsi islahatlar və müzakirələr yox,Brüssel və Strasbour mübahisələr və münaqişələrdən ibarət oldu.2006-cı ildə Türkiyədəki seçkiləri müşahidə etməyi lazım bilməyən AB-ilə 2016-cı ildə müşahidə mexanizmini yenidən işə salanda Ankara artıq Qərb dəyərlərini çoxdan tərk etdiyini dəfələrlə bəyan etmişdi.

Ankara ilə Brüssel arasındakı "ölümcül" uzaqlaşma prosesini isə Suriyalı qaçqınlar başlatdı: 2015-ci ilin payızında Bolqarıstan sərhədinə yığılan qaçqınlar (daha əvvəl Egey dənizindən Yunanıstana keçirdilər) AB sərhədlərini təhdid edərkən onların qabağını almaq üçün Türkiyə AB-dən 3 milyard Euro pul istədi.AB razılıq verdi.Dövrün baş naziri Ahmet Davutoğlu "Kayseri metoduyla alver nəticəsində pulu özünün aldığını" iddia etsə də prezident Erdoğan 3 milyard Euronun məhz onun sayəsində verildiyini dedi.Ancaq bir müddətdən sonra məlum oldu ki,AB o pulu vermək üçün bəzi qanunlarda radikal dəyişiklik tələb edir.Onlardan biri də "Terrorla mübarizə qanunu" idi.AB çox qısa möhlət verdi,Türkiyə qanun dəyişikliyini rədd etdi və 3 milyard Eurodan bir daha xəbər çıxmadı (son iddiaya görə,AB-nin verdiyi pulun 1 milyard Eurosunun haraya xərcləndiyini Birliyin Hesablama Palatası müəyyənləşdirə bilməyib-ciddi araşdırma aparılırmış).Bax, aqibəti məlum olmayan o 3 milyard Eurodan sonra Türkiyə-AB münasibətlərində bir daha nə "tam üzvlük nə də müzakirə"- sözləri gündəliyə gəldi.Müqayisə üçün deyək ki, nəzarəti altında saxladığı bölgələrdən Aralıq dənizi vastəsiylə qaçqınların, başda İtaliya olmaqla,, AB ölkələrinə keçməsinin qabağını almaq üçün Liviyalı feldmarşal Xəlifə Haftar, Brüsseldən 20 milyard Euro istəmiş və konkret plan təqdim etmişdi.

Avropa Parlamentinin müraciətinə gərək qalmadan Türkiyə, hələ Abdullah Gülün 2002-ci ildə bəyan etdiyi, "Ankara kriteriyaları" ilə yoluna davam edir.AP-nin müraciətini gözləmədən Ankara özü də bu gün-sabah müzakirələrdən tamamilə çıxdığını açıqlasa- ən düzgün addımı atmış olar.Çünki beynəlxalq təşkilatlar və ittifaqlar üzv ölkələrdən öz kriteriyalarına riayəti tələb edir.O kriteriyalarına riayət etmədən hər hansı təşkilatda və ittifaqda qalmaq- boş mübahisələrdən başqa şey deyildir.Adekvat addımın Avropa Şurası ilə münasibətlərdə 17 ildən bəri ancaq və ancaq problemlər yaşayan Azərbaycanın da atması lazımdır.Çünki bu gedişin sonu AŞ-nin o addımı atacağı istiqamətdədir.