Azərbaycanda ekoloji böhran: kanalizasiya qalmaqalları və dövlət qurumlarının fəaliyyətsizliyi

“Turan” agentliyinin apardığı son araşdırmalar Azərbaycanda kanalizasiya idarəçiliyi ilə bağlı narahatedici qanun pozuntularını və ekoloji təhlükələri üzə çıxarıb. “Turan”ın dərc etdiyi üç məqalədə dövlət nəzarətindəki ciddi pozuntular vurğulanır. Belə ki,  məşhur Zaqulba və Buzovna çimərliklərinin yaxınlığında kanalizasiya xətlərinin özbaşına çəkilməsi və təmizlənməmiş tullantı sularının Xəzər dənizinə axıdılmasından danışılır.

Əvvəla, “Turan”ın araşdırması göstərdi ki, su ehtiyatlarının idarə edilməsi üzrə dövlət şirkəti olan “Azərsu” ASC Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası ilə əlbir olaraq Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi, Ekologiya Nazirliyi və İcra Hakimiyyətinin lazımi razılıqlarından yan keçərək Xəzər rayonu elektrik enerjisi müəyyən səhiyyə müəssisələrinə kanalizasiya xətti çəkib.

Hər üç dövlət qurumu “Turan”ın sorğularına yazılı cavablarda koordinasiyanın olmadığını təsdiqləyib. Lakin bu qurumlar ətraf mühitə təhlükə yaradan qeyri-qanuni fəaliyyətlərlə mübarizə aparmaq əvəzinə, “Turan”a bunun kim ola biləcəyini dəqiqləşdirmədən “müvafiq orqanlarla” əlaqə saxlamağı tövsiyə etməklə məsuliyyətdən yayındılar. Bu bürokratik dolanma qeyri-qanuni çirkab suların təmizlənməsi əməliyyatlarını nəzarətsiz qoyub, Azərbaycanın normativ-hüquqi bazasının effektivliyi və hesabatlılığı ilə bağlı suallar doğurub.

“Turan”ın diqqət çəkdiyi ikinci problem Xəzər dənizinə tullantı sularının axıdılmasıdır ki, bu da xüsusilə Zaqulba və Buzovna çimərliklərinə təsir edir. Aşkar çirklənməyə və onun sağlamlıq üçün yaratdığı təhlükələrə baxmayaraq, heç bir dövlət qurumu “Turan”ın suallarına cavab verməyib və dəymiş ziyanı azaltmaq üçün heç bir tədbir görməyib. Kanalizasiya suları dənizə axmaqda davam edir, suyu çirkləndirir və çimərlikləri ictimai istifadə üçün təhlükəli hala gətirir. Səhiyyə xidmətinin bu ərazilərdə üzməyə davam edən qadağaları çirklənmə ilə bağlı həll edilməmiş problemlərin açıq bir xatırlatmasıdır.

Ekoloji təhlükələrin tənzimlənməsində və qarşısının alınmasında dövlət orqanlarının ləngliyi, habelə onların vətəndaşlara və KİV-ə məlumat verməməsi hökumətin fəaliyyətsizliyinin daha geniş problemini vurğulayır. Təqsirləndirilən şəxslərdən məlumatların alınması prosesi gecikmələr və çaşqınlıqla doludur və nəticə çıxarmaq üçün çox vaxt aylar çəkir. Hətta ombudsman aparatı belə aciz ola bilər, informasiya sorğusunun müəllifinə məhkəmədən kömək istəməyi məsləhət görür – bu, öz gecikmələri və fəsadları ilə dolu bir prosesdir.

“Turan” birbaşa Baş nazir Əli Əsədova müraciət edərək məsələyə ən yüksək səviyyədə müdaxilə etməyi xahiş edib.
 

Azərbaycan Respublikasının baş naziri

Cənab Əli Əsədova

Hörmətli cənab baş nazir,

Diqqətinizi Abşeronda ətraf mühitin mühafizəsi probleminə, əsasən  su təchizatı və kanalizasiya sisteminin tikintisinə və idarə edilməsinə cavabdeh olan bir sıra təşkilatların və “Azərsu” ASC şirkətinin qanunazidd əməllərinə yönəltmək istərdim.

Qeyri-leqal kanalizasiya

Ötən ilin payızında Buzovnada "Xəzər" sanatoriyasından və "Şəki" Sağlamlıq Mərkəzinin yanından  uzunluğu 2 km.-dən çox olan kanalizasiya xəttinin çəkilməsinə başlanılıb. Hər iki obyekt Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasının (AHİK)  tabeliyindədir. Qaçqınlar çıxarıldıqdan sonra "Xəzər" sanatoriyası bağlıdır və fəaliyyətsizdir.  "Şəki" Sağlamlıq Mərkəzi təmir olunur.

Mənim araşdırmam kanalizasiya xəttinin çəkilişi zamanı normativ-hüquqi aktların kobud şəkildə pozulduğunu üzə çıxardı. Mən belə qənaətə gəldim ki, bu sistem ətraf mühitə davamlı ekoloji problemlər yaradacaq. İş nəticəsində asfalt örtüyü də dağıdılıb və yararsız hala düşüb. Sözügedən obyektlər hələlik kanalizasiyaya qoşulmayıb, lakin artıq kollektorun qovşağında qəzalar baş verir və kanalizasiya suyu bayıra axıdılır. Mənim informasiya sorğularım göstərdi ki, “Azərsu” ASC və AHİK  qanunvericiliyi pozaraq AR Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin tələb etdiyi kimi, tikinti məsələsini yerli İcra Hakimiyyəti, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura  Komitəsilə razılaşdırmayıblar. İndiyə qədər “Azərsu” ASC və AHİK-dən layihə barədə məlumat ala bilmirəm. Bu problem turan.az saytında dərc olunmuş 2 aprel 2024-cü il tarixli "Korrupsiya kanalizasyası" məqaləsində göstərilib.

Dəniz sahilinin və dənizin kanalizasiya tullantıları ilə çirklənməsi

Yay turizm mövsümü ərəfəsində Zaqulba və Buzovna çimərliklərinə baxış keçirdim. Dənizə axan çirkab suları kanalizasiyasını qeydə aldım. Zaqulbada çirkab suları Mirvari çimərliyinin yanındakı təmizləyici qurğudan tökülür. Buzovna çimərliyində əraziyə axıntı fərdi bağ evləri, həmçinin suayırıcıdan gəlir. Məsələ bundadır ki, Buzovnanın mərkəzində Naxırbulağı ərazisində qrunt sularının dənizə axıdılması məqsədilə su kəməri  çəkilib (2022-ci ildə sizin müdaxilənizdən sonra su kəməri təmir olunub).

Lakin fərdi evlərin kanalizasiya tullantılarını daşıyan maşınlar tullantıları su kəmərinin lyuklarına tökür və beləliklə, mühüm dərəcədə natəmiz su dənizə daxil olur. Həmçinin şəxsi evlərin və obyektlərin su təchizatına qanunsuz qoşulması barədə məlumatlar var.

Ümumilikdə, dənizin sahil hissəsinin ekologiyası, eləcə də sahil ərazilərinin, o cümlədən çimərliklərin mərkəzləşdirilmiş qaydada idarə edilməsinin vacibliyi məsələsini məqalədə qeyd etmişəm. Bu, beynəlxalq və yerli turizmin inkişafı baxımından çox vacibdir. Problem turan.az saytında dərc edilmiş 5 may 2024-cü il tarixli “Azərbaycan çimərlikləri "Mavi bayraq" qaldıracaqmı?” məqaləsində əksini tapıb.

Məlumat əldə etmək problemi

Digər  vacib məsələ “İnformasiya əldə etmək haqqında” qanunun dövlət orqanları və AHİK tərəfindən pozulmasıdır. Qanuna görə, informasiya sorğularına cavablar 24 saat ərzində və müstəsna hallarda 7 iş gününə qədər operativ şəkildə təqdim edilməlidir. Ancaq çoxillik təcrübə sübut edir ki, qanunun bu müddəası müntəzəm olaraq pozulur:

1.Cavab, ümumiyyətlə, təqdim edilmir;

2. Cavab mahiyyəti üzrə təqdim edilmir;

3. Cavab çox gec gəlir;

4. Cavabı almaq mümkün olur, bəzən mahiyyəti üzrə olmur və ombudsmanın köməyilə alınır;

5. Cavabın alınmaması ilə bağlı məhkəmə çəkişməsi zamanı məhkəmələr adətən cavabdehlərin vəkili rolunda çıxış edirlər;

6. Bir dəfə də olsun məhkəmələr və ombudsman qanun pozucularına qarşı pul cərimələri tətbiq etməyiblər.

İnformasiya sorğularının və onlara cavabların surətləri məktuba əlavə edilib. Tarixlər və cavablar “İnformasiya əldə etmək haqqında” qanunun kobud şəkildə pozulduğunu göstərir.

Vəzifəli şəxslərin qanunazidd əməlləri səbəbindən məqalə yazmaq üçün məlumat almaq çox vaxt aparır, aylarla davam edir. Bu səbəbdən bəzən oxucuya hərtərəfli informasiya çatdırmaq mümkün olmur.

Bu məktubda yazdıqlarım ciddi problemlərdir və yüksək səviyyədə həlli tələb olunur.

Sizdən xahiş edirəm ki, məktubda və məqalələrdə qarşıya qoyulan problemlərin aradan qaldırılması və qanunçuluğun bərpası üçün səlahiyyətli şəxslərə və təşkilatlara lazımi tədbirləri həyata keçirməyi tapşırasınız.

Hörmətlə, Mehman Əliyev, IA Turan-ın direktoru

Korrupsiya kanalizasiyası

Sükut çox şeydən xəbər verir: Azərbaycanın şəffaflıq və hesabatlılıqla mübarizəsi

Azərbaycan çimərlikləri "Mavi bayraq" qaldıracaqmı?