Ekspertlər qadınları müdafiə edir

Məişət və ya ev zorakılığı son vaxtlar ən çox müzakirə mövzularından biridir. Bu zorakılıqda qurbanlar əsasən qadınlar olur, onlar da çox vaxt sadəcə döyülməkdən ölürlər.

Ev xanımlarına amansızlıq bütün dünyada yayılmış fəlakətdir, inkişaf etmiş qərb ölkələrində bu barədə danışırlar, müzakirə edirlər, çıxış yolları axtarırlar.

Azərbaycanda isə bu mövzuda danışmağa nisbətən yeni başlayıblar. Ənənələr, mentalitet, qohum-əqrəbanın "evin sirri"ni bayıra çıxarmaq ittiham və qınağı zorakılıq qurbanına şikayət,kömək üçün müraciət etmək şansı buraxmır.

Bu yaxınlarda Salyanda ata və oğulun ana və dörd bacını qətlə yetirməsi hadisəsi XXI əsrdə ailə başçısına "hörmətsizliyin və etinasızlığın" dəhşətli ölümlə nəticələnə biləcəyinin aydın dəlilidir.

Niderland Krallığı səfirliyinin təşkil edilmiş "Ədalətli mühakimə və reabilitasiyaya çıxış: Azərbaycanda gender zorakılığı" mövzusunda tədbir bütün dünyada qadınlara və qızlara zorakılığa qarşı 16 günlük kampaniyanın tərkib hissəsi idi. "Bu tədbir çox əhəmiyyətlidir. Biz onu 10 Dekabr - İnsan Hüquqları Günündən bir neçə gün sonra keçirməyi qərara aldıq", deyə Niderland Krallığının Azərbaycandakı səfiri Onno Kervers tədbirdə giriş nitqi ilə çıxış edərkən bildirib. "Bizim Azərbaycanla bütün sahələrdə əməkdaşlığımız 25 ildir davam edir. Demkoratiya və insan hüquqları prinsiplərinə sadiq olan ölkələr ölkəmiz üçün çox vacibdir. Bu il İnsan Hüquqları Günü qadın hüquqlarının müdafiəsinə həsr edilmiş on altı günlük kampaniya ilə eyni vaxta təsadüf edib. Hollandiyada məişət zorakılığı ən çox yayılmış cinayətlərdən biridir. Bizim niyyətimiz kimisə öyrətməkdən ibarətdir. Biz təcrübəmizi bölüşmək və Azərbaycan nümayəndələri ilə birlikdə problemin həlli yollarını tapmaq istəyirik", deyə O.Kervers bildirib.

"Ən çox fiziki zorakılığa əhəmiyyət verilir, amma məsələ bununla məhdudlaşmır", deyə "Təmiz Dünya" İctimai Birliyinin rəhbəri Mehriban Zeynalova bildirib. Onun sözlərinə görə, zorakılıq mənəvi, bəzən daha ağır olur: "Ölkədə fiziki məişət zorakılığını qadağan edən qanunlar qəbul edilib, amma onlar qurbanlara qarşı mənəvi təhqiri əhatə etmir. Ümid edirəm ki, gələn il qanunvericilik bu aspektləri də əhatə edəcək. Qanunvericilikdəki boşluqları doldurmaq lazımdır, çünki çox vaxt qəbul edilən qanunlar gündəlik problemlərlə üst-üstə düşmür və təcrübədə tətbiq olunmur. Bu yaxınlarda otuz yaşında bir qadın, pedaqoq bizə müraciət edib. O, bir kişi ilə görüşür və toydan əvvəl hamilə qalıb. Qanuni nikah rəsmiləşdirilsə də, uşaq dünyaya gəldikdən sonra onun nikah dövründə hamilə qalmadığı məlum olur (uşaq toydan 6 ay sonra dünyaya gəlib). Qohumlarının intiqamından qorxan qadın həkim sənədlərini saxtalaşdırır. Amma qohumların mənə mənəvi təzyiqi artır, onlar qadının uşağını da, özünü də öldürməsini tələb edirlər. Bundan sonra o, qaçmaq məcburiyyətində qalıb və hələ də təhlükəsizliyindən əmin deyil. Daimi qorxudan psixikası korlanıb", deyə M.Zeynalova qeyd edib.

Məişət zorakılığı qurbanları üçün sığınacaqlara toxunan Zeynalova deyib ki, belə beş sığınacaq var: "Təmiz Dünya", "Ümid Yeri" - uşaqlar üçün sığınacaq, Azərbaycan Uşaqlar Cəmiyyətinin sığınacağı, "Təmas" - Gəncədə regional sığınacaq və Daxili İşlər Nazirliyinin balansında qadın alveri qurbanları üçün sığınacaq. Əvvəllər Azərbaycan Miqrasiya Mərkəzinin balansında kişilər üçün sığınacaq var idi, indi o işləmir və hazırda belə bir sığınacaq yoxdur.

Bundan başqa, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən yaradılmış uşaq mərkəzləri var. Onlar əsasən müxtəlif əngəlləri olan uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyası məqsədilə yaradılıb. Zorakılığa məruz qalan uşaqlar üçün də bir neçə mərkəz olmalıdır.

Qadınlar üçün belə mərkəzlər yoxdur və hazırda bu məsələ ciddi şəkildə müzakirə olunur. Reabilitasiya prosesi üçün çox sayda sığınacağa ehtiyac yoxdur, xüusuən regionlarda yardım mərkəzləri lazımdır. Sosial iş də məişət zorakılığı qurbanlarının reabilitasiyası üçün çox vacibdir.

Ən mühüm aspekt qadınların iqtisadi cəhətdən sərbəstliyidir. Amma qadın qurbanların əksəriyyəti ərlərindən asılıdır, onların ali təhsili yoxdur, buna görə iş tapması çətindir. Reabilitasiya prosesindən sonra bu qadınlar zalım ərin yanına qayıtmaq məcburiyyətindədirlər və reabilitasiya mənasız olur", deyə Zeynalova əlavə edib.

Neftçilərin Hüquqlarını Müdafiə Komitəsinin rəhbəri Mirvari Qəhrəmanlı qeyd edib ki, ən ağır zorakılıq və cinsi təcavüzlər iş yerlərində baş verir: "İşdə cinsi təcavüz qurbanlarını müdafiə etmək çox çətindir. Təcavüzü törədən iş yeri sahibləri, demək olar ki, həmişə cəzasız qalırlar. Bir nümunə göstərim. SOCAR-ın dərinsulu platformalarından birində paltaryuyan işləyən dindar bir qadın blok rəisinin təcavüzünə məruz qalıb. O, rəisi rədd edib və bunun cəzasını çəkib. Ona başqa bir işçi ilə cinsi əlaqə, daxili qaydaları pozmaq böhtanı atıblar və hər ikisini işdən çıxarıblar. Məhkəməyə müraciət etdikdən sonra işdən çıxarılan şəxslərə təzyiq göstərilib və onlar ərizələrini geri götürüblər. "Bu, ilk hadisə deyil. Bu cür hadisələr təkcə SOCAR-da baş vermir. Nə qədər ki, qadın iqtisadi cəhətdən asılıdır, bu hallar davam edəcək. Onda gender qanunvericiliyi kimə lazımdır?

Ölkəmizdə qadınlar siyasi zorakılığa məruz qalır. Müxalif siyasi partiyaların qadın nümayəndələri zorakılığa məruz qalır, bu da cəzasız qalır", deyə Qəhrəmanlı bildirib.

Daha sonra söz bir regiondan olan, altı uşaq anası, nikahda olduğu son üç il ərində ərinin və onun qohumlarının təzyiqinə məruz qalan məişət zorakılığı qurbanına verilib. Nikahda olduğu 10 il ərzində onun 6 övladı olub. Beşinci övladını övladlıq verməyə məcbur ediblər. Qadın hamilə olarkən qaçıb və sonuncu övladını sığınacaqda dünyaya gətirib. Onun sözlərinə görə, ərinin həyatında başqa qadın peyda olub və bu, mübahisələrə səbəb olub. Onun övladları əlindən alınıb, bütün instansiyalara şikayət etməsinə baxmayaraq, uşaqları ona verməyiblər. Hazırda üç qızı ona veriblər, iki oğlunu isə əri özündə saxlayıb və onları məhkəmədə analarından imtina etməyə məcbur edir.

Rasional İnkişaf Uğrunda Qadınlar Cəmiyyətinin sədri Şəhla İsmayıl gender bərabərhüquqluluğunun olmadığını deyib: "Əsas problem cinsiyyətlə bağlı gender məsələsinin qarışıq olmasındadır. Fiziki olaraq biz fərqliyik, amma hüquqlar, azadlıqlar, imkanlar, dəyərlər və hisslər həm kişilər, həm də qadınlar üçün eyni olmalıdır. Qadına qarşı qərəzlilik siyasi, sosial, iqtisadi, mədəni və ideoloji əlamətlərə görə fərqlənir. Məsələn, Azərbaycanda siyasətdə qadın çox azdır. Bundan başqa, ailə qurduqdan, övlad dünyaya gətirdikdən sonra qadınlar çox nadir halda əvvəlki işlərinə qayıdır və cəmiyyətə uyğunlaşır. Qadınların əmək bazarında kişilərlə bərabər iştirakı indiyə qədər təmin edilməyib. Bundan başqa, cəmiyyətimizdə stereotiplər məhz qadınlara qarşı yönəlib".

Hüquq müdafiəçisi KİV-in monitorinqi və DİN-in kriminal xronikası əsasında tərtib edilmiş qadınlara qarşı zorakılıq statistikasını açıqlayıb. Statistikaya əsasən, vəziyyət ildən-ilə pisləşir: "2010-cu ildə 91 qadın öldürülmüşdüsə, 2016-cı ildə bu rəqəm 110-a çatıb. Eyni şey qadınlara qarşı qəsdlərə də aiddir. 2010-cu ildə 74 qəsd, 2016-cı ildə isə 97. Qadınlar arasında intiharların da sayı artıb. 2010-cu ildə 89, 2016-cı ildə 121 intihar törədilib.Qadınların qətlinin 60%-ə yaxınını partyorları, ərləri, 35%-ni isə kişi cinsindən olan digər ailə üzvləri törədir. Qadın qətllərinin cəmi 5%-i təsadüfi insanlar tərəfindən törədilir. Selektiv abortlara görə ölkəmiz dünyada ikinci yeri tutduğu bir halda nə demək olar?" İsmayılın sözlərinə görə, vəziyyət bu statistikada göstərildiyindən xeyli pisdir. Ekspert yaranmış vəziyyətdən çıxışı maariflənmədə görür. -0-