İşgəncələrə dair şikayətlər artır. Niyə?

Bakı/11.03.21/Turan: Son günlər məhkəmələrdə işgəncələrlə bağlı şikayətlər getdikcə yenidən artır. Dünən, martın 10-da məhkəmə prosesi zamanı Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası sədrinin ictimai əsaslarla mühafizəçisi Niyaməddin Əhmədov istintaq zamanı işgəncələrə məruz qaldığını bildirdi.

AXCP Təşkilat Komitəsinin təlimatçısı Ramid Nağıyev isə bu günlər məhkəməsində hətta deyib ki, bundan əvvəl Nəsimi rayon Məhkəməsində onun haqqında həbs qərarı verən hakim də döyüldüyünü görüb, amma heç bir tədbir görməyib: «Burnum zədələnmişdi, qanı dayanmırdı. Hakimin qarşısında üst-başım qan içində idi».

Hüquq müdafiəçilər Azərbaycan cəzaçəkmə müəssəsilərində də işgəncə faktlarına rast gəlindiyi deyirlər.

Bəs görəsən işgəncələrlə bağlı şikayətlər təsdiqini tapmırmı? Onlar bir qayda olaraq yalana söykənir yoxsa məhkəmələr görməzdən gəlir?

2018-ci ildə Avropa Şurasının İşgəncə, Qeyri-İnsani və Ləyaqəti Alçaldan Rəftarın Qarşısının Alınmasına dair Komitəsi (CPT) Azərbaycanla bağlı o vaxtadək məxfi olmuş altı hesabatını dərc edib.

2004, 2012, 2013, 2015, 2016 və 2017-ci illəri əhatə edən hesabatlarda Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarında zorakı rəftarın geniş yayılaraq adiləşdiyi, işgəncə və digər pis rəftar iddialarının araşdırılması prosesində ciddi problemlər olduğu, bu cür hərəkətlərə məsuliyyət daşıyan şəxslərin cəzasız qaldığı deyilirdi.

Azərbaycanın hesabata rəsmi cavabında isə bildirilirdi ki, 2012-ci ildən başlayaraq 2018-ci ilin ikinci rübünə qədər insan haqları pozuntularına görə, daxili tədbirlər nəticəsində 4 polis işçisinə qarşı cinayət ittihamları irəli sürülüb, 177-si işindən uzaqlaşdırılıb, 168-i tutduqları vəzifədən buraxılıb, 10-nun rütbəsi azaldılıb və 1550 polis əməkdaşına xəbərdarlıq verilib.

Milli Məclisin Hüquq Siyasəti və Dövlət Quruculuğu komitəsinin üzvü Fəzail Ağamalı Turana bildirib ki, Azərbaycanda həbsxanalarda cəzaçəkən insanlara münasibətlərdə bu və ya digər şəkildə təzyiqlərin olması barədə fikirlərin söylənilməsi doğru deyil. «Azərbaycanda həbsxanalarında üstün yanaşmalarını və keyfiyyətlərini özündə əks etdirən vəziyyət mövcuddur».

Deputat qeyd edib ki, ölkədə hər hansı bir dövlət qurumu tərəfindən işgəncələrə yol vermə faktları demək olar ki, yox dərəcəsindədir. «Mən belə faktlara rast gəlməmişəm. Hətta öz radikallığı ilə seçilən daha fərqli, bəzən bu və ya digər faktları şişirdərək cəmiyyətə təqdim edən insanların belə istintaq gedişatında, məhkəmə prosesində və həbsxanalarda incidilməsi ilə bağlı, fiziki və psixoloji təzyiqlərə məruz qalması ilə bağlı hər hansı bir fakt ortalıqda yoxdur. Bu baxımından fərqli fikirləri söyləyənlərin heç bir əsası yoxdur».

Ağamalının sözlərinə görə Azərbaycan qanunvericiliyi kifayət qədər təkmilləşib və dünyanın üst dəyərlərinə uyğun hazırlanaraq qəbul edilib.

Komitə üzvü vurğulayıb ki, ölkədə həbsxanaların müasirləşdirilməsi, orada cəzaçəkənlərin şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı ciddi işlər gedir. «Mən deyərdim ki, Azərbaycan həbsxanalarında ciddi xarakter daşıyan problemin və bu və ya digər şəkildə cəzaçəkənlərin hüququn pozulması ilə, onlara təzyiq göstərilməsilə bağlı fakta hətta KİV-lərdə rast gəlməmişəm».

Ağamalı əlavə edib ki, son illərdə polis orqanları daha yüksək davranış normalarını ortaya qoyurlar. «Eyni zamanda ictimai qaydanı pozan, cinayətə yol verən vətəndaşlarımız lap əvvəl illərdə olan davranışlarla rast gəlmirlər. Azərbaycan qanunları çərçivəsində onlara münasibət ortadadır, onların hüquqları qorunur. Məhkəməyə çıxarılanlar vəkillə təmin edilir və vəkillər öz müvəkkilini qanuna söykənərək müdafiə etməkdə tamamilə sərbəstdir».

Deputat hesab edir ki, bu gün Azərbaycanda həqiqətən də məhkəmə hüquq sahəsində ciddi islahatlar gedir. «Mən deməzdim ki, bu islahatlar başa çatıb. Bu islahatlar daha da dərinləşməlidir. Məhkəmə sistemində özünü bu və ya digər şəkildə göstərən neqativlik aradan qalxmalıdır. Xüsusi olaraq, məhkəmələr dövlət orqanlarının təsiri altından və sifarişlərindən tamam azad olmalıdır, çünki hesab edirəm ki, belə faktlar hələ də var».

Hüquq müdafiəçisi Anar Məmmədli isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, Azərbaycanda işgəncə faktların olması müxtəlif hesabatlarında öz əksini tapmışdı. «Heç kəsə sirr deyil ki, Azərbaycanda saxlanma yerlərində, polisdə bu cür hallar, yəni işgəncələr baş verir».

Ekspert hesab edir ki, bu məsələlərlə bağlı əsas vacib elementlərdən biri hakimiyyətin siyasi iradəsinin olmamasıdır. «Yəni bu cür halların qarşısını alınması üçün hakimiyyət siyasi səyləri nümayiş etdirmir, iradə ortaya qoymur. Yoxsa işğəncələrin qarşısını almaq, bunu edən şəxsləri cəzalandırmaq heç də çətin deyil».

Məmmədli qeyd edir ki, bu məsələdə ictimayyətin təpkisi də bəzi hallarda yetərincə olmur. «Beynəlxalq təşkilatların təpkisi də bəzən yetərli olmur. Yəni biz bu məsələlərə görə ciddi reaksiyaların, sanksiyaların şahidi olmuruq».

Hüquq müdafiəçisi əlavə edib ki, bu illərlə davam edən sistematik problemdir. «İllər ərzində bu məsələ formalaşıb və mövcud hüquq-mühafizə və ədliyyə sistemində sistematik bir problemə çevrilib. İşgəncələr müvəqqəti saxlanma yerlərində də, cəzaçəkmə müəssisələrində də var və sıravi şəxslərə, bəzi siyasi fəallara tədbiq olunur və bununla bağlı Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin qərarları da mövcuddur».

Ekspertin fikrincə, yuxarıda qeyd etdiyi məsələlər həll olunmasa, işgəncə problemi ölkədə qalacaq.—0-