Media-icmal 03.04.19

"Formula -1" Azərbaycan "Qran-Pri" yarışlarına hazırlıq, Azərbaycandan İrana tursit axını və İrandan idxalın artmasının səbəbləri, Qəyyumluq komissiyalarının fəaliyyətinə baxış və s. məsələlər bugünkü (03 aprel 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Bakının "Formula-1" sürəti

"Azərbaycan" qəzeti "Sürətin Bakı triumfu" sərlövhəli məqalədə "Formula-1" Azərbaycan "Qran-Pri" yarışlarının ölkəyə qazandırdığı üstünlükləri dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayır ki, aprelin 26-28-də Bakı 4-cü dəfə (ilk yarışlar 2016-cı ildə keçirilib-red.) dünyanın ən mötəbər idman yarışlarından birinə - "Formula-1" Azərbaycan Qran-pri" sinə ev sahibliyi edəcək.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, artıq sürət yarışına sayılı günlər qalıb, Bakı Şəhər Halqasında (BŞH) Bakı trekinə hazırlıq işləri planauyğun həyata keçirilir

Müəllifin deməsinə görə, Bakı trekini əhatə edən tribunaların qurulmasına, asfalt örtüyün yarışa hazır vəziyyətə gətirilməsi məqsədilə təmir-bərpa işlərinə çoxdan start verilib: "Trek ətrafındakı tribunaların sayının hər zamankı kimi 9 olması nəzərdə tutulub. Ümumi tamaşaçı tutumu (ayaqüstü zonalar daxil olmaqla) 30 minə yaxındır. Trekin ən geniş yeri 13 metrdir, ən dar hissəsi isə 7,6 metrdir. Bu hissə trekin "Qoşa Qala" divarlarının yanından keçən qismində yerləşir. Həm start xətti, həm də finiş xətti "Azadlıq" meydanının Abşeron tribunasının qarşısına düşən hissəsindədir. Trekdə 20 döngə var".

Müəllif vurğulayır ki, BŞH-dan bu il yarışlara 3 min könüllü, 1300 marşal cəlb olunacaq, işləri vaxtında çatdırmağı bacaran təcrübəli komanda var və ilbəil artan təcrübə sayəsində daha mükəmməl təşkilatçılıq modeli yaradılmağa çalışılır və buna nail olunur.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan "Qran-pri"si ardıcıl olaraq 2 il beynəlxalq media və "Formula-1" azarkeşləri tərəfindən "İlin ən yaxşı Qran-prisi" adına layiq görülüb. Bu isə, sözsüz ki, həm də pilotların trekdə apardığı möhtəşəm mübarizənin, rəqabətin nəticəsidir.

Yazı müəllifi bildirir ki, yarış təşkilatçıları yerli və xarici azərkeşlər üçün zəngin və fərqli əyləncə proqramı hazırlanıb: "Artıq bulvar ərazisində əyləncə zonası salınır. Burada yeni oyun zonaları, müxtəlif əyləncələr və s. təşkil ediləcək.

Aprelin 25-dən etibarən bulvar ərazisindəki əyləncə zonası azarkeşlərin istifadəsinə veriləcək. Əyləncə zonası dəniz vağzalından "Azneft" meydanına qədər iki kilometrlik bir ərazini əhatə edir".

Müəllif deyir ki, yarışları izləmək üçün bilet satıına ötən ilin noyabrından start verilib, bilet alanlar sırasında Rusiya və Böyük Britaniya vətəndaşları üstünlük təşkil edirlər və yarışların 200-dən çox ölkəyə yayımlanması gözlənilir.

Bu yarışların Azərbaycana qazandırdığı üstünlüklərə gəlincə, müəllif deyir ki, bu, turizmin inkişafı, ölkənin tanıdılması, ölkəyə valyuta gətirilməsi, böyük iqtisadi fayda baxımından (2016-2017-ci illərdə bu istiqamətdə ölkəyə ümumilikdə 277 milyon dollar daxil olub) fürsətlər yaradır.

Sonda isə oxuyuruq: "Bir sözlə, ölkəmizin tanıdılması və iqtisadi faydası baxımından "Formula-1" çox möhtəşəm fürsətlər yaradır. Əminliklə söyləmək olar ki, bir neçə gündən sonra Azərbaycan Qran-prisində sürət həvəskarlarını daha bir mükəmməl yarış gözləyir".

5-10 manata tale "yazanlar"

"Modern.az" saytında isə "İcra hakimiyyətlərində taleyi "qumara qoyulan" uşaqlar" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif ailə münaqişələri yarananda uşaqların da problemlerlə üzləşməsini və bu yöndə İcra Hakimiyyətləri yanında Qəyyumluq və himayəçilik komissiyalarının fəaliyyətini hüquq müdafiəçisi Əliməmməd Nuriyevlə araşdırır.

Müəllif deyir ki, boşanma zamanı uşağın atada, ya anada qalması və ya övladlığa uşaq götürmə prosesində vətəndaşlar bir çox çətinliklərlə qarşılaşır, illərlə davam edən məhkəmə çəkişmələrində uşaqlar psixoloji travma, stress, əsəb gərginliyi yaşayırlar.

Müəllifə görə, bu işdə məhkəmələrlə yanaşı, səlahiyyətli qurum həm də İcra hakimiyyətləri yanında Qəyyumluq və himayəçilik komissiyalarıdır.

Yazı müəllifinə görə, uşağın övladlığa verilməsi barədə məhkəmə qərarı əsas olsa da bununla yanaşı, məhkəməyə RİH-nin Qəyyumluq və himayəçilik orqanı tərəfindən rəy də təqdim olunur.

Müəllif vurğulayır ki, yaxud boşanma hallarından sonra məhkəmələr tərəfindən valideynlik hüququndan məhrumetmə halları olur ki, Qəyyumluq komissiyaları bu işdə tərəflərə müdaxilə edə bilir.

"Bir çox hallarda bu müdaxilələr uşaqların sonrakı taleyinin etibarlı şəkildə qorunmasını təmin etməyən qərarlara gətirib çıxarır. Tərəflərdən birinin komissiya üzvlərilə sövdələşməyə getməsi, uşaqların həyatını alt-üst edir. Bir sözlə, uşaqların taleyi İcra hakimiyyətlərinin Qəyyumluq komissiyalarında "qumara qoyulur".

Hüquq müdafiəçsi Ə.Nuriyev də "modern.az"a açıqlamasında bu komissiyaların uşaqların taleyinə biganə yanaşdılqarı qənaətini deyərək bunu Qəyyumluq komissiyasında çalışanların öz səlahiyyətlərini yetərincə bilməmələrilə izah edir: "Bəzən bu kimi məsələlərə formal yanaşma olur. Ailənin qorunması, saxlanması, uşaqların hüquq və mənafelərinin etibarlı şəkildə müdafiə edilməsində bu qurumun önəmli rolu olmalıdır. İndi də bu rol onlarda var, amma kimin mövqeyindən çıxış edirlər, bu, olduqca qaranlıq məsələdir. Bir çox hallarda isə bu rəylər formal xarakter daşıyır".

Ə.Nuriyev iddia edir ki, uşağın hansı tərəfdə qalması ilə bağlı Qəyyumluq komissiyası ilə sövdələşmələrə də gedilir: "Qəyyumluq orqanlarında 5-10 manata görə uşaqların taleyinə biganə yanaşanlar da var. Bəzi hallarda rəyin formal xarakterli olması məhkəmə qərarlarına da mənfi təsir göstərir. Problem daha sonra icra proseslərində də özünü biruzə verir".

Bundan irəli gələrək hüquq müdafiəçisi hesab edir ki, bu komissiyalar peşəkar və ailə dəyərlərini üstün tutan kadrlar hesabına möhkəmləndirilməlidir.

İrana axın və artan idxal

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "İrana gedənlərin sayında ikiqat artım: səbəb nədir?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif İranla ticarətin həcmində iki dəfədən yuxarı artımın olması və bunun Mərkəzi Bankın 2018-ci ilin ödəmələr balansı ilə bağlı bu günlərdə açıqladığı statistikada da əksini tapmasını iqtisadçı-ekşpert Rövşən Ağayevlə müzakirə edir.

R.Ağayev "Yeni Müsavat"a bildirir ki, 2017-ci il ilə müqayisədə 2018-ci ildə Azərbaycanın turizm gəlirləri 375 milyon dollar (13%-ə yaxın) azalıb, Azərbaycan vətəndaşları isə xaricdə turist kimi 400 miylon dollara yaxın (14,5%-ə yaxın) az vəsait xərcləyiblər.

Ekspert deyir ki, Dövlət Sərhəd Xidmətinin məlumatına əsasən 2018-ci ildə Azərbaycana xaricdən gələnlərin sayında artım baş verib, belə ki, ötən il Azərbaycana dünyanın 196 ölkəsindən 2849,6 min və ya əvvəlki illə müqayisədə 5,7 faiz çox əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxs gəlib.

R.Ağayev bildirir ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2018-ci ildə xarici ölkələrə gedən Azərbaycan vətəndaşlarının sayı əvvəlki illə müqayisədə 19,5 faiz artaraq 4908,1 min nəfər olub.

Ekspertin deməsinə görə, 2018-ci ildə İrana gedən Azərbaycan vətəndaşlarının sayı 71,8% artıb.

R.Ağayev qeyd edir ki, bu ilin 2 ayının nəticələrinə görə xaricə turist kimi gedən Azərbaycan vətəndaşlarının sayı 26 faizə yaxın artıb: "Son illər belə göstərici qeydə alınmayıb. Məsələn, 2018-ci ilin ilk 2 ayında ölkədən xaricə turist axını 3.6 faiz azalmışdı", - iqtisadçı bildirir.

Ekspertin deməsinə görə, 2019-cu ilin yanvar-fevral aylarında ölkəyə gələn xarici turistlərin artımı 3 faiz azalıb, halbuki, 2018-ci ildə 12% artım olub. Ötən il xaricə gedən turist sayı gələn turist sayından 70 faiz çox idi, bu il həmin fərq 2 dəfəni aşıb.

"Gedənlərin sayının kəskin artımı ilə bağlı versiya bu ola bilərdi ki, "görürsünüz, ölkədə iqtisadi fəallıq sürətlə artır, insanlar 2-3 illk böhrandan sonra daha çox qazanmağa və xaricdə daha çox istirahət etməyə imkan qazanıb. Amma kənar turist axınının marşrutu bu versiyanın gerçəklik payını xeyli düşürür. Çünki bizim vətəndaşlarımız istirahət üçün əsasən Türkiyə və Gürcüstana, qismən isə Rusiya və Avropaya üstünlük verir", - ekspert izah edir.

R.Ağayevə görə, İran seçimində isə adətən səhiyyə xidmətləri almaq, xırda ticarət məqsədilə ucuz məhsulların idxalı və ziyarət kimi üç motiv olur və 2019-cu ilin 2 ayındakı ölkə xaricinə kəskin turist axınının başlıca marşrutu İran olub.

Ekspert deyir ki, həmin dövrdə İrana gedən Azərbaycan vətəndaşlarının sayı 80% artıb, bu il İrana gedənlərin sayı 267 min nəfər, 2018-də isə 151 min nəfər olub, bütün ölkə üzrə xaricə turist axını 150 min nəfərə yaxın artıb ki, bu artımın da təxminən 115 min nəfəri İran marşrutunun payına düşür.

Müəllif də təsdiq edir ki, ötən il və bu ilin ilk 2 ayında Azərbaycandan İrana gedənlərin sayında kəskin artım var və bu daha çox İranda milli valyutanın ABŞ sanksiyalarının təsiri ilə sürətlə dəyərsizləşməsi ilə bağlıdır.

Müəllif deyir ki, sanksiyalar səbəbindən İran öz məhsullarını xaricə ixrac edə bilmir və İran valyutasının dəyərsizləşməsi azərbaycanlılar üçün əlverişli bazar formalaşdırır.

Yazı müəllifi Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən deyir ki, 2017-ci ilə nisbətən ötən il İrandan idxal kəskin artıb, əgər 2017-ci ildə idxalın həcmi 240 milyon 273.5 min dollar idisə, ötən il bu 414 milyon 801,03 min dollara yüksəlib.

Müəllif deyir ki, Dövlət Gömrük Komitəsi də bu ilin 2 ayında da İrandan idxalda kəskin artım olduğunu, 2018-ci ilin eyni dövründə 4 milyon 225,92 min dollar təşkil edən idxal, 2019-cu ilin 2 ayında 9 milyon 975,91 min dollara qədər artıb, yəni idxal artımı 2 dəfədən də çoxdur.