Media-icmal 05.06.19

Milli-mənəvi və dini dəyərlərin əhəmiyyəti, əsl islahat necə olur axtarışı, valyuta məzənnələrinin SOCAR-ın gəlirlərinə təsirləri və s. məsələlər bugünkü (05 iyun, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Dəyərlər: minilliklərdən bu günə kimi

"Azərbaycan" qəzeti "Milli-mənəvi dəyərlər işığında" sərlövhəli məqalədə şəxsiyyətin və cəmiyyətin formalaşmasında dini dəyərlərin rolunu dəyərləndirir.

Müəllif bu gündən qeyd olunan Ramazan bayramı fonunda deyir ki, xalqların özünəməxsusluğunu şərtləndirən amillər sırasında onun milli-mənəvi irsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir, həm də uzaq əsrlərə, minilliklərə istinad edən mənəvi keyfiyyətlərilə fəxr edir.

"Böyük sosial və tarixi hadisə olan islam dini də ümumbəşəri mənəvi dəyərləri özündə ehtiva etdiyi, insanları sülhə, əmin-amanlığa, həmrəyliyə, kamilliyə, düzgünlüyə çağırdığı üçün xalqımızın mental baxışları ilə uzlaşaraq milli-mənəvi dəyərlərimizin mühüm tərkib hissələrindən birinə çevrilib", - müəllif bu dəyərlərin əhəmiyyətini belə qiymətləndirir.

Müəllifə görə, bu baxımdan dünyanın ən kamil dinlərindən olan islam da təkcə din kimi yayılmayıb, təlqin etdiyi dəyərlər əsrlər boyu istər Şərq, istərsə də Qərb mədəniyyətinə ideya-fəlsəfi baxımdan təsir göstərən mənəvi qüvvə kimi aktual olub.

Yazıda vurğulanır ki, bu dəyərlər təkcə dini əhəmiyyətilə yox, ictimai-siyasi düşüncəyə təsiri ilə də fərqlənib, belə ki, istər cəmiyyətin öz inkişafını nəzərdə tutan hürufilik kimi təlimlər, istərsə də Azərbaycanın siyasi yüksəlişini təmin etmiş Qızılbaş hərəkatı kimi cərəyanlar məhz islamdan qaynaqlanıb, ondan ilham alıb.

Müəllifin fikrincə, milli azadlıq uğrunda mübarizələrdə islam amili mühüm rol oynayıb, milli düşüncənin məhsulu olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti də müasirlik və türkçülüyü əsas götürməklə yanaşı, islam dəyərlərinə önəm verirdi.

Müəllifə görə, XX əsrin sonlarında milli müstəqilliyin bərpası ilə milli dəyərlərlə birgə islami dəyərlər də yenidən canlandı: "İndi milli bayramlarla yanaşı, dini bayramlar da dövlət səviyyəsində qeyd olunur. Bunlar xalqımızın islamın mənəvi dəyərlərinə olan hörmət və ehtiramının göstəricisidir" deyə müəllif vurğulayır.

Müəllif deyir ki, dövlət-din münasibətləri baxımından Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən edilən yolu prezident İlham Əliyev davam etdirir, mənəvi dəyərlərin möhkəmləndirilməsinə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşır.

Müəllifə görə, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri sağlam təməllər üzərində formalaşıb, islam dəyərlərinin də daxil olduğu milli-mənəvi dəyərlər bu gün ölkənin yüksəlişində böyük rol oynayır.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Bu gün Azərbaycanda Ramazan bayramı qeyd olunur. Evlərdə bayram süfrəsi açılır, insanlar qonaq gedir, bir-birini təbrik edirlər. Bu bayramda hər bir azərbaycanlının əsas diləyi torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsidir. O gün isə uzaqda deyil və xalqımızın Ramazan sevincinin sədası tezliklə bütün Qarabağda eşidiləcək".

"Gerçək islahat necə olur?" mübahisələri

"Azadlıq.info"da isə "İslahat mübahisələri: gerçək islahatlar necə olur?" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Sayt islahatın mahiyyətilə bağlı iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevin düşüncələrinə yer verib.

İqtisadçı deyir ki, islahat mövzusu son dörd ildə rəsmi təbliğatın gündəliyindən çıxmır və hökumətin informasiya siyasətinin bu prioriteti hələ uzun müddət dəyişməyəcək.

Müəllifə görə, hökumət səhiyyə, təhsil, sosial müdafiə sistemindən vergi, gömrük, aqrar sektoradək bütün sahələrdə köklü islahatlar aparıldığını dönə-dönə vurğulayır: "Amma atılan addımların effektiv olmadığı, real islahatlardan daha çox imitasiya xarakteri daşıdığı ilə bağlı əks arqumentlər də var" deyə müəllif əks arqument də göstərir.

Ekspert daha sonra mətləbi bu islhatların nə dərəcədə institusional xarakter daşıması üzərinə gətirərək deyir ki, bu tip islahatların mahiyyəti təklif olunan yeni mexanizmlərin köhnə ilə müqayisədə daha proqressiv institutların, daha təkmil münasibətlər sisteminin yaranması ilə müşayət edilir.

Bundan da irəli gələrək müəllif Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrinə tələbə qəbulunun mərkəzləşdirilməsi və test sisteminin tətbiqini institusional islahat olaraq dəyərləndirir.

Yazıda vurğulanır ki, əgər planlaşdırılan tibbi sığorta sisteminin tətbiqi uğurla başa çatsa, bu islahat da institusional islahat kimi tarixə düşəcək.

Amma müəllif bu sırada yerli icra hakimiyyətləri haqqında yeni Əsasnamənin qəbulu, bu sistemdə hansısa strukturların yaranması və ya ləğvini institusional islahat saymır, çünki bu addımlar bu qurumların seçkili, xalq qarşısında hesabatlı olmaması, mərkəzdən aslı olması kimi əsasları dəyişdirmir.

Müəllifə görə, yerli idarəçilikdə institusional islahatlar o zaman olacaq ki, icra hakimiyyətlərinin əsas səlahiyyətlərinin bazasında seçkili yerli özünüidarə sistemi yaransın, əks-mərkəzləşmə baş vermiş olsun.

İqtisadçının fikrincə, hökumətin təsdiqlədiyi Yol Xəritəsinə uyğun nəticə əsaslı büdcə sisteminə keçid mümkün olsa, bu, artıq institusional islahat olacaq, amma bu sistemin tam oturuşması və gerçək islahat xarakterli olması üçün tam müstəqil, bütün vəzifəli şəxslərdən büdcə hesabatı tələb edən parlament də olmalıdır, əks halda halda həmin islahatlar da institusional xarakterini itirəcək.

Müəllif hesab edir ki, islahatlarla bağlı daha bir mühüm sual bu institutların nə dərəcədə inkluziv olması ilə bağlıdır, bu mənada cəmiyyətin ümumi rifahına xidmət göstərən və ictimai mənfəət üçün dövlət idarəçiliyində iştirakçılığı təmin edən institutlar inklüziv, hakim elitanın mənfəətinə xidmət edən, cəmiyyətin yoxsullaşmasına rəvac verən institutlar isə ekstraktiv (istismarçı) təsisatlardır.

Ekspertin iddiasına görə, ölkə parlamenti, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrini inhisarda saxlamağa imkan verən təsisatlar ekstraktiv institutlardır.

İqtisadçı deyir ki, son 4-5 ildə Azərbaycanda ictimai resurslardan bəhrələnməklə 40-a yaxın nəhəng aqroholdinq yaradılır, həm də bu təsisatlar oliqarxik qruplara bağlı olan iqtisadi qrupların əhatəsində yaranır.

Müəllifə görə, əgər hökumət 390 minə yaxın ailə təsərrüfatının birləşərək daha iri miqyasda aqrar kooperativlərə çevrilməsinə eyni həcmdə maliyyə və torpaq resursları ayırmış və ya Rəqabət Agentliyi yaradılmış olsa idi inkluziv iqtisadi institutların şahidi ola bilərdik.

Valyuta məzənnələri SOCAR-ı "sıxıb"?

"Marja.az"da isə "Valyuta məzənnələrinin dəyişməsi SOCAR-a böyük ziyan vurub" sərlövhəli yazı oxumaq olar.

Müəllif SOCAR-ın illik hesabatına istinadən xəbər verir ki, bir əvvəlki il ilə müqayisədə 2018-ci ildə dövlət şirkətinin gəlirləri 18 milyard 627 milyon manat və ya 20,1% artaraq 111 milyard 198 milyon manata yüksəlib.

Müəllifin dməsinə görə, eyni zamanda, SOCAR-ın satış xərcləri 18 milyard 113 milyon manat və ya 20,7% artaraq 105 milyard 453 milyon manat təşkil edib.

"Nəticədə, ötən il satışdan xalis gəlir 5 milyard 730 milyon manat təşkil edib. 2017-ci ildə xalis gəlir 5 milyard 219 milyon manat təşkil etmişdi. Qısası, xərclərin artması gəlirin artmasını silib" deyə məllif hesabata istinadən bildirir.

Müəlif vurğulayır ki, 2018-ci ildə SOCAR-ın əməliyyat gəliri (inzibati və digər xərclər çıxıldıqdan sonra qalan gəlir) 3 milyard 595 milyon manat təşkil edib və bu, 2017-ci il ilə müqayisədə 1 milyard 73 milyon manat və ya 42,5% çoxdur.

Amma, valyuta məzənnələrinin dəyişməsi SOCAR-da 698 milyon manat zərər yaratdığından, maliyyə xərcləri 296 milyon manat artdığından və 572 milyon manat daha çox mənfəət vergisi ödənildiyindən xalis mənfəət 2017-ci il ilə müqayisədə 868 milyon manat və ya 41,5% azalaraq 1 milyard 224 milyon manata düşüb" deyə müəllif hesabata istinadən nəticəni diqqətə çatdırır.

Müəllif vurğulayır ki, 2017-ci ildə SOCAR 2 milyard 92 milyon manat xalis mənfəət əldə etmişdi.