Media-icmal 06.09.2016

Ölkədə iqtisadi inkişaf strategiyası, gözlənilən kəskin bahalaşma, siqaretlərin qiymətinin qalxması, bank sektorundakı durum bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Böhranda inkişaf strategiyası

“Azərbaycan” qəzeti “İham Əliyevin “Qlobal böhranda milli inkişaf” strategiyası” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=104464) sərlövhəli məqaləni təqdim edir.

Müəllif məqaləni hazırda ölkədə davam edən iqtisadi böhrana öz şərhilə başlayır: “ Hər bir böhran həm də sınaqdır, eyni zamanda tənəzzüldən inkişafa keçidi sürətləndirən amildir. Bu yanaşma heç də yalnız nikbin, pozitiv ovqat münasibəti deyil. Əksinə, onilliklərdir sınaqlardan uğurla çıxan mükəmməl təcrübə və müəyyən ölkələrin fövqəldövlətə çevrilməsini şərtləndirən faktordur”. Bu şərhdən sonra müəllif ABŞ, Yaponiya kimi dövlətlərin məhz belə depressiyalardan sonra fövqəldövlətlərə çevrildiklərini bildirir. 

Müəllifə görə, böhranla qaşılaşan dövlət düzgün strategiya seçdikdə, onu maneə və təhdidlərdən qoruduqda, ölkə daxilində səmərəli islahatlar tətbiq etdikdə sosial-iqtisadi rifaha nail olmaq olur.  Müəllif deyir ki, Azərbaycan hazırda məhz bu yolla irəliləyir.

Müəllif Azərbaycanın dünyadakı iqtisadi böhrandan irəli gələrək çətinliklərlə üzləşdiyini, odur ki, bundan kənarda qalmağın mümkün olmadığını bildirir. Həm də bundan çıxış yolunun artıq tapıldığını da bildirir. Yazıda son iki ildə ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdiyi islahatların Azərbaycanın başqa ölkələrdən fərqli olaraq iqtisadi tənəzzüldən qurtuluşunu və ağır sosial fəsadlardan yayınmasını təmin etdiyi deyilir: “Bütün bu islahatlar “Böhran şəraitində inkişaf” strategiyasının tərkib hissəsidir. “İnkişafın Azərbaycan modeli”nin məntiqi davamı olan bu kurs yeni dövrün yüksəliş platformasıdır və prezidentin öz təbirincə desək, üç təmələ - düşünülmüş siyasətə, düzgün aparılan islahatlara, ölkənin gələcəyi ilə bağlı mükəmməl proqramlara söykənir”.

Daha sonra müəllif  bu islahatların tətbiqi kimi iş yerlərinin açılmasına, sahibkarlara kreditlərin verilməsinə statistik rəqəmlər göstərir.

Yazıda dövlət başçısı İlham Əliyevin ölkənin cənub bölgəsinə səfər etməsinə toxunulur və bu səfər böhran şəraitində inkişaf strategiyasının regional yönümünü yerində öyrənmək kimi dəyərləndirilir.  Müəllifə görə, taxılla yanaşı artıq pambıqçılıq, üzümçülük, çayçılıq, baramaçılıq da prioritet sahələrdir və bunların inkişafı vacibdir. Müəllif deyir ki, Salyanda tarlada İlham Əliyevin ilk pambığı şəxsən özünün yığması da bu prioritetə işarədir.

Müəllif dövlət başçısının rayonların inkişaf etdirilməsi üçün rayonların icra hakimiyyətlərinin qarşısına qoyduğu vəzifələri də xatırladır: “Yerli icra orqanları çalışmalıdırlar ki, öz rayonlarına yerli və xarici özəl sərmayə gətirsinlər. Xaricə getmək, orada investorları inandırmaq lazımdır ki, sərmayə qoysunlar. Azərbaycanda kifayət qədər böyük firmalar, şirkətlər var. Onları maraqlandırmaq lazımdır. İndi yerli icra orqanlarının işi bundan ibarətdir”.

Kəskin bahalaşma xəbərdarlığı

“Azadlıq” qəzetində isə “Ölkədə kəskin bahalaşma gözlənilir” sərlövhəli məqaləni (http://www.azadliq.info/155604.html) oxumaq olar. Yazıda məşhur reytinq agentliyi “Mud İnvestor Servis”ə istinadən ölkədən idxalın dayandığı, topdansatış mərkəzlərinin mağazalara mal verə bilmədiyi vurğulanır  bundan irəli gələrək qurum ölkədəki ümumi iqtisadi durumu belə şərh edir: “Keçmiş sovet ölkələri arasında ən böyük maliyyə böhranı Azərbaycandadır”.

Məqalədə “fins.az”a istinadən ölkədə yürüdülən pul-kredit siyasətinin özünü doğrultmadığı, ölkədə dollar qıtlığının yaşandığı, valyuta auksionlarında təklif edilən vəsaitlərin tələbdən qat- qat aşağı olduğu deyilir.

Müəllif deyir ki, manat son dövrlərdə daha çox ucuzlaşmaya məruz qalıb və hazırki “məzənnə tarixçəsi” ilə keçmiş sovet ölkələrinin valyutaları ilə müqayisədə daha pis vəziyyətdədir.

Məqalədə ölkədə dollar ajiotajı yaşandığı, bankların çoxunun dollar satışını dayandırdığı, 100 dollardan artıq dollar satmadığı da xatırladılır. Məqalədə deyilir ki, dollar qıtlığı bahalaşmaya səbəb olub, bir neçə gün ərzində siqaretin qiyməti iki dəfə bahalaşıb, digər malların da qiymətləri qalxır, bu duruma görə iş adamları ölkəyə elektrotexnika avadanlıqları gətirə bilmirlər.

Məqaləyə görə, ekspertlər  bu gedişlə ölkədə qıtlıq və kəskin bahalaşma olacağı barədə xəbərdarlıq edirlər.

Bank sistemini xilas etmək mümkünmü?

“Exo” qəzeti isə “Azərbaycanın bank sektorunu necə xilas edək?” sərlövhəli

(http://www.echo.az/article.php?aid=105131) məqalədə ekspertlərlə bu problemi müzakirə edirlər. 

Müəllifin fikrincə, Azərbaycanın bank sektorunda böhran hələ indi sürət yığır: “Vaxtı keçmiş kreditlərin həcminin artması və xarici valyutanın tamamilə dayandırılmasına səbəb olan ajiotaj bunun sübutudur”.

Müəllif deyir ki, ekspertlər öz ümumi tövsiyələrini verərək bunlar olmadan durumu yaxşılaşdırmağı mümkün saymırlar. Onların fikrincə, xarici valyuta ilə kreditləşmə məhdudlaşdırılmalı, müstəsna olaraq ancaq idxal əməliyyatlarında istifadə edilməlidir, Mərkəzi Bank manat-dollar əməliyyatlarını “üzən məzənnə”yə istinadən aparmalıdır, açıq valyuta limiti bərpa edilməlidir, nəhayət, “qara bazar”ın ləğvi üçün radikal addımlar atılmalıdır: “Burada bankların fəaliyyətinə sərt yanaşılmalıdır, maliyyə müəssisəsi fəaliyyət göstərməlidir, möhtəkirliklə məşğul olmamalıdır”.

Ekspert Əkrəm Həsənova görə, bu tövsiyələr icra edilərsə bank sistemini xilas etmək olar. Ekspertə görə, dollar krediti yalnız idxal ilə məşğul olan iş adamlarına verilməlidir. Bundan irəli gələrək Ə.Həsənov biznesi ölkənin içində hərəkət edən iş adamına xarici valyuta ilə kreditin nəyə lazım gədliyini anlamağın mümkün olmadığını deyir.

Ə.Həsənova görə, 2015-ci il fevralın 21-də Mərkəzi Bank açıq valyuta mövqeyini ləğv etməsi həmin ilin 21 dekabr devalvasiyasına səbəb olub. Ekspertə görə, banklar tam sürətlə xaici valyuta ilə kreditləşməyə keçməklə buna səbəb olublar. Ekspertə görə, odur ki, bu limiti bərpa etmək vacibdir. 

Ekspert deyir ki, “qara bazar”ı ləğv etməkdaha çətindir. Odur ki, burada MB xaricvi valyutanı kredit qurumlarına rəsmi kurs üzrə verməlidir.

Ekspert deyir ki, manatın növbəti devalvasiyasına gedilməsi, yoxsa təxirə salınması sentyabrın sonuna kimi həllini tapacaq.

Böhran, qeyri-sabitlik və bahalaşma

“Novoye Vremya” qəzeti “Tütün bazarı çalxalanır” sərlövhəli məqalədə

(http://www.novoye-vremya.com/w65841/.../#.V84XcSh97IV) ölkədə siqaret satışının səbəblərini araşdırır.

Müəllif hər hansı rəsmi qərar olmadan siqaret satışında qiymətlərin bahalanmasını belə şərh edir: “Görünür, nə Tarif Şurası, nə də digər nəzarətçi orqanlar ölkənin tütün bazarına təsir edə bilmirlər. Tütün məmulatları bir həftədə iki dəfə bahalaşıb. Bu nə deməkdir, inhisarçıların  kartellərin və ya tütün mafiyasının sövdələşməsidir?”.

Müəllif 19 növ siqaret markası üzrə bahalaşmaya toxunaraq bunun səbəbinin hələ də izah edilmədiyini deyir. Müəllif deyir ki, ticarətçilər bunu mal göndərənlərin üstünə atır, mal göndərənlər də konkret dolların manata nisbətdə bahalaşmasını göstərirlər.

Müəllif də manatın dollara nisbətdə ucuzlaşmasını təsdiq edir, amma bu xəbərdarlığı da edir ki, belə bahalaşma ciddi narazılıqlara səbəb ola bilər. Yazıda deyilir ki, böhran əhalinin bütün təbəqələrini vurur, ona görə də kimlərinsə  vətəndaşların hesabına böhrandan çıxmaq istəmələri yolverilməzdir.  

Məqalədə tütün istehsalçılarının bu özbaşına hərəkətinə səssiz qalmasına görə Tarif Şurası tənqid edilir. Müəlifə görə, buna bir səbəb də sağlam rəqabətin olmamasıdır: “Bir qayda olaraq, bazarda rəqabət qiymətlərin enməsinə səbəb olur. Bizdə isə bu, əksinə olur. Bu da ondan irəli gəlir ki, bizdə bir çox sahələrdə rəqabət  yoxdur, inhisar var. Onlar da öz şərtlərini hamıya diqtə edirlər”.

Müəllifin fikrincə, bank sektorundakı durum da bu məsələyə mənfi mənada təsir edir və bu faktı həm müəllif maliyyə bazarlarında sabitliyin olmamasının göstəricisi kimi dəyərləndirir.  

Ölkədə inflyasiyanın sürətləndiyini deyən müəllif bunun səbəbini Nazirlər Kabinetinin müasir tələblərə cavab verə biləcək iş qura bilməməsində görür. Onun fikrincə, baş nazir də, elə nazirlər də nə vaxtsa neftin bahalaşacağına ümid edirlər.

Bu gözləntini əsassız sayan müəllif dövlət qurumlarını ciddi islahatlara başlamağa dəvət edir.