Media-icmal 08.07.17

Ölkədə makroiqtisadi sabitlik, yoxsulluğun səviyyəsi, xarici borcun artması bugünkü (08 iyul, 2017-ci il) mediadan seçmələrdir.

Əlverişli biznes mühiti- makroiqtisadi sabitlik

"Azərbaycan" qəzeti "Əlverişli biznes mühiti makroiqtisadi sabitliyin əsas şərtidir" (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=125752) sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın bu sahədə uğurlarından danışır.

Müəllif deyir ki, şaxələndirilmiş və dayanıqlı iqtisadiyyatın əsasını sabit əlverişli makroiqtisadi mühit təşkil edir və bu mənada Dünya İqtisadi Forumunun Qlobal Rəqabətlilik Hesabatında Azərbaycanın adı dünyanın 10 ən sabit makroiqtisadi mühitə malik ölkələr sırasındadır.

Yazıda bu mövqeyin qorunub-saxlanması üçün gələcəkdə də çoxsaylı iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinin vacib olduğu deyilir: "Bu islahatlar ən azı yaxın gələcək üçün ölkəmizdə daha çox şaxələndirilmiş gəlir strukturunun yaradılmasına, daha doğrusu, birbaşa qeyri-neft sektorunun inkişafına xidmət edir. Başqa sözlə desək, onlar ölkəmizin iqtisadiyyatını neft və qazın qiymətindəki dəyişikliklərdən qorumaqla sosial-iqtisadi inkişafı əsasən digər sahələr hesabına təmin etməyə yönəlib".

Müəllif vurğulayır ki, sözügedən məsələ prezident İlham Əliyevin "Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə Strateji Yol Xəritəsinin başlıca istiqamətləri"nin təsdiqi və bundan irəli gələn məsələlər haqqında" ötən ilin martında imzaladığı sərəncamda əksini tapır.

Sənəddə Dövlət Neft Fondundan (ARDNF) transferlər üçün yaxın illərdə "qızıl qayda"nın tətbiqinə başlanacağı deyilir və bu qaydadan istifadə iqtisadiyyata neftin qiymətindəki dəyişiklikləri zərərsizləşdirməyə, Fondun ehtiyat toplamasına, dövlət borcunun aşağı səviyyədə saxlanılmasına, dövlət xərclərinin qeyr-neft sektorunun gəlirləri hesabına ödəmək səviyyəsini artırmağa imkan verəcək.

Müəllifə görə, bütün bunlar nəticə etibarilə Azərbaycanın əsas beynəlxalq reytinq agentliklərindən investisiya dərəcəli kredit reytinqi almasını təmin edəcək.

Məqalədə deyilir ki, ölkədə dəmir, su, hava yolları kimi beynəlxalq tranzit nəqliyyat infrastrukturu yaradılır ki, bu da gələcəkdə ölkəyə yüksək gəlirlər gətirəcək. Müəllif deyir ki, dünya iqtisadiyyatında baş verən çalxalanmalara baxmayaraq, Azərbaycan xarici sərmayədarlar üçün indi də əlverişli ölkədir və bu ilin yanvar-may aylarında xarici şirkətlərin Azərbaycanda əsas kapitala 3,5 milyard manatdan çox vəsait yönəltmələri bunun sübutudur.

Ölkədə nə qədər yoxsul var?

"Exo" qəzeti Azərbaycanda 500 min nəfər yoxsul var?" sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=60625) ölkədə yoxsulluq səviyyəsini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

"Azərbaycanda 1,5 milyon nəfər muzdlu əməkçi var ki, bunun 900 min nəfəri büdcə təşkilatlarında çalışır. Azərbaycan əhalisinin isə 5 milyon nəfərindən çoxu isə əmək qabiliyyətlidir. Belə çıxır ki, təqribən 3,5 milyon nəfər vətəndaş rəsmi olaraq işləmir, amma onların əksəriyyəti qeyri-leqal əmək bazarına cəlb olunublar. Ona görə də ölkədə əhalinin hansı faizinin yardıma ehtiyacı olmasını, yoxsulluq həddindən aşağı yaşamasını demək çətindir, amma onların səviyyəsi yarım milyon nəfərdən dəfələrlə çoxdur". Bunu qəzetə iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli şərh edir.

Ekspert bu sahədə rəsmi statistikanın gerçəkliyi əks etdirmədiyi qənaətindədir və belə hesab edir ki, hazırda rəsmi statistika təkcə itqisadi yox, həm də siyasi göstəricidir.

N.Cəfərli deyir ki, ölkədə yaşayış minimumunun hesablandığı indikatorlar çoxdan köhnəlib, odur ki, Statistika Komitəsi rəsmi göstəriciləri buna uyğun "yonur": "Ölkədə yaşayış minimumu 2017-ci il üçün 155 manat həcmində müəyyən edilib. Amma bu sahədə rəsmi statistika əhalinin real gəlirləri yox, ancaq nominal gəlirləri haqda göstəricilər verir. Ölkədə ikirəqəmli inflyasiyanı da nəzərə alsaq, bu, ərzaq sahəsində 15%, ümumi halda 13% təşkil edir. Bu zaman əhalinin real yox, nominal gəlirlərinin artımı mümkün görünür. Azərbaycanda təəssüf ki, bu cəhət barədə susurlar, amma dünya bunu həmişə nəzərə alır".

Onun sözlərinə görə, əhali anlayır ki, reallıqda yoxsulluq səviyyəsi Azərbaycanda 5% deyil, belə ki, bu hədd ABŞ və Almaniya kimi inkişaf etmiş dövlətlərdə müvafiq olaraq 11% və 9% təşkil edir.

Ekspert deyir ki, Almaniyada ayda 900 avrodan, ABŞ-da isə ildə 20 min dollardan az qazancı olan yoxsul sayılır və dövlət onlara dəstək verir.

N.Cəfərli vurğulayır ki, Avropanın ən kasıb ölkəsi olan Bolqarıstanda ərzaq və bəzi xidmətlərin qiymətləri Azərbaycanla müqayisədə iki dəfə aşağıdır, amma orada yaşayış minimumu 196 avrodur (380 manat).

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda yaşayış minimumu 250-300 manatdan az olmadan müəyyən edilməməlidir, bu halda isə yoxsulluğun səviyyəsi artacaq.

Daha sonra müəllif məqalədə ölkədə əhalinin nominal gəlirlərinin artması haqda informasiyalara yer verib.

Artan xarici borc və çıxış yolu

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Xarici borc artırsa, nə etməli?" sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w97740/.../#.WWBEHIiLTIU) diqqət cəlb edir.

Müəllif indiki iqtisadi böhran şəraitində ölkədə maliyyə resurslarının səmərəli idarə olunmasını müzakirə edir və deyir ki, böhran iri şirkətləri təkcə vəsaitlərə qənaət etməyə yox, həm də düşünülmüş kredit siyasəti yürütməyə vadar etdi, amma buna nə qədər əməl olunur, bu, artıq ayrı bir məsələdir.

Müəllif vurğulayır ki, iri biznesin kredit əməliyyatları olmadan keçinməsi mümkün deyil, amma indiki zamanda yalnız ciddi zərurət yarandıqda beynəlxalq qurumlardan kredit götürmək olar: "Gəlirləri hesabına dövlət büdcəsi formalaşan, infrastruktur və sosial layihələr reallaşdırılan təşkilatların üzərinə daha böyük məsuliyyət düşür və bu mənada Dövlət Neft Şirkəti xüsusi qeyd olunmalıdır".

Daha sonra müəllif şirkətin təkcə bu il 1,378 milyard manat kredit götürdüyünü bildirir və bu kreditlərin dövlətin maliyyə çətinlikləri yaşadığı bir zamanda götürüldüyü, şirkətin depozit portfelinin 1,3 milyard manat azaldığı vurğulanır.

Diqqətçəkən daha bir maraqlı məqam bu kreditlər şirkətin gəlirlərinin artması fonunda götürülür və vurğulanır ki, 2016-cı ildə Dövlət Neft Şirkətinin gəlirləri 51,905 milyard manat olub ki, bu da 2015-ci il ilə müqayisədə 57% çoxdur.

Müəllif ekspertlərə istinadən deyir ki, dövlətin birbaşa götürdüyü xarici kreditlər 11,5 milyard dollardır, şirkətlərin götürdüyü və dövlət nəzarətinə alınan kreditlərlə birgə bu 25 milyard dollara yaxındır: "Fakt olan budur ki, Azərbaycanın xarici borcu artır və Statistika Komitəsi də bunu etiraf edir. Dövlət Neft Şirkətinin 1,4 milyard dollar xarici borcu yeganə kredit deyil, neftin ucuzlaşdıqdan sonra sahəni dəstəkləmək üçün başqa yol qalmayıb. Burada problem nə qədər kreditin götürülməsi yox, bunun necə ödəniləcəyi, iqtisadiyyata və əhalinin sosial durumuna necə təsir edəcəyidir".

Müəllif deyir ki, şirkətlər kreditlər götürür, sahə inkişaf etmirsə, belə ağır xarici borc altında iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunu böhrandan çıxarmaq çətin olacaq və bu kreditlərə rəsmi nəzarət artırılmalıdır, qeyri-neft sektoru bundan sonra da səmərəsizlik göstərsə beynəlxalq maliyyə institutları bura vəsait verməyin məqsədyönlü olmaması qənaətinə gələ bilər: "Göründüyü kimi, hər şey əlaqəlidir, daxili investisiyalara arxalanmaq olmur, neftin indiki qiymətləri sabit olsa da ancaq büdcədəki "yırtıqları" bağlamağa yetir, indiki neft çalxalanması dövründə kotirovkalar 40 dollardan aşağı düşə bilər, odur ki, real islahatlara start verilməlidir".