Media-icmal 10.02.20

Koronavirus epidemiyasının ehtimal olunan səngiyəcəyi zaman, neftin ucuzlaşmasının Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatına, qeyri-neft sektoruna təsiri və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır...  

“Azərbaycan” qəzeti “Türkiyəli professor: Havaların isinməsi koronavirusun yayılma tempini azaldacaq” sərlövhəli məqalədə Türkiyəli professor Alpay Azapın koronavirus epidemiyasının səngiyə bilməsi fikrini müzakirəyə çıxarır.

Müəllifin sözlərinə görə, bəzi mütəxəssislər koronavirusun (COVID-19) hava temperaturunun artması ilə yox olacağını bildirsələr də, bir çoxları bu mülahizəni təkzib edir.

Müəllif əlavə edir ki, Türkiyə İnfeksion Dərnəyinin rəhbəri, professor Alpay Azap bildirib ki, bu virusun yaxın keçmişdə meydana çıxmış SARS infeksiyası kimi yox olması gözlənilməsə də, hava temperaturunun artması onun yayılma tempinin kəskin azalmasına təsir edəcək.

A.Azap vurğulayır ki, yüksək temperaturda virusun sağalma müddəti azalır və yoluxdurma qabiliyyəti əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşür.

“Xəstəliyin nəfəs yolu ilə insandan-insana ötürüldüyü artıq hamımıza bəllidir. Bu, əsasən qapalı şəraitdə baş verir. Burada havaların isinməsi ilə insanların vaxtlarını daha çox açıq havada keçirmələri də mühüm rol oynayır”, deyə professor bildirir.

A.Azap hesab edir ki, havaların daha çox isti keçdiyi bölgələrdə xəstəliyin azalacağı yaxın günlərdə müşahidə ediləcək.

“Bizimyol.info”da “Ekspert neftin ucuzlaşmasından danışdı: “Təcili Böhran Masası qurulmalıdır” sərlövhəli məqalədə müəllif iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli ilə Azərbaycana da təsiri olacaq “neft böhranı”ndan çıxış yollarını müzakirə edir.

 “Azərbaycanda növbəti devalvasiya qaçılmazdır. İkirəqəmli inflyasiya da olacaq. Bu primitiv iqtisadi model və bacarıqsız hökumət problemləri operativ həll edə bilməyəcək. İlk olaraq hökumətin iştirakı ilə müstəqil mütəxəssislərdən ibarət Böhran Komitəsi, və ya Böhran Masası qurulmalıdır”, deyə iqtisadçı ekspert vurğulayır.

Ekspertin sözlərinə görə, 2016-cı ildə hasilatın azalmasına dair “OPEC və Rusiya anlaşmasında ancaq ABŞ udub.

İqtisadçı deyir ki, bu gün baş verən proseslər barədə hələ 4 il öncə proqnozlar verib, hazırda bu proqnozlar bir-bir təsdiqini tapır.

Ekspertə görə, ilk olaraq hökumətin iştirakı ilə müstəqil mütəxəssislərdən ibarət Böhran Komitəsi və ya Böhran Masası qurulmalıdır və Prezidentin iştirakı ilə o masada həqiqətlər deyilməli, ciddi müzakirələr olmalı, effektiv və işlək qərarlar alınmalıdır”.

N.Cəfərliyə görə, Nazirlər Kanineti alınmış qərarları icra etməli, buna nəzarəti isə Böhran Masası vətəndaş cəmiyyəti və media ilə birlikdə həyata keçirməlidir.

Ekspert hesab edir ki, vəziyyət çox gərgindir, hökumət öz yalan rəqəmlər və pafoslu tezislər üzərində qurduğu iş rejimi ilə ölkəni bu böhrandan çıxara bilməyəcək: “Neft, təbii ki, daim 30-35 dollar olmayacaq, oynamalar baş verəcək. Amma bu ilin orta qiyməti 40 dollar civarında olacaq. Buna ölkə hazır deyil - təcili hazırlaşmaq lazımdır”, deyə o vurğulayıb.

“Azadlıqinfo”da  “Qeyri-neft sektoru ucuzlaşmadan ciddi ziyan çəkəcək” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verilib.

N.Əliyev hesab edir ki, neftin kəskin ucuzlaşması qeyri-neft sektorunu hədəfə gətirib və hökumətin hərəkətsizliyi itkiləri böyütməklə ölkəni daha da geriyə atır: “İlin əvvəlindən bu günədək neftin qiyməti 38 faiz ucuzlaşıb. Hər barrel neftə görə 22 dollar itki yaşanmaqdadır. Paralel şəkildə təbii qazın da qiyməti 18 faiz düşüb. Bu səbəbdən hər iki istiqamət üzrə neftdən asılı ölkə kimi gəlirlərimiz əhəmiyyətli dərəcədə azalıb və azalmaqda davam edir”, deyə N.Əliyev bildirir.

N.Əliyev əlavə edir ki, indiki halda təbii qazın, dizelin, sürtkü yağlarının qiymətlərini dünya bazarlarındakı ucuzlaşma trendinə adekvat olaraq aşağı salmaq hökumətin prioriteti olmalıdır.

Müəllifə görə, istehsal olunan qeyri-neft mallarının rəqabət qabiliyyətini qorumaq, bu sahədə sahibkarlara real dəstək vermək üçün digər enerji daşıyıcıları da ucuzlaşdırılmalıdır: “Əks halda, onsuz da kövrək bazar mövqeləri daha da zəifləyəcək. 2015-1016-cı illərdəki kobud səhvlər bu dəfə təkrar olunmamalıdır”.

N.Əliyev deyir ki, birjalarda neftin qiymətinin kəskin enməsi xarici ölkələrdə (xüsusən də, neft idxal edən ölkələrdə) qeyri-neft məhsullarının maya dəyərini də aşağı salır və salmaqda davam edir.

Müəllif hesab edir ki, bu amil qiymət rəqabətində yerli qeyri-neft mallarını qeyri-bərabər vəziyyətə gətirərək üstünlüyü əcnəbi malların xeyrinə dəyişir, rəqabət müstəvisində mövqelərini kifayət qədər möhkəmləndirən bu cür əcnəbi malların qarşısında duruş gətirmək mümkün olmayacaq.

N.Əliyev deyir ki yerli malların rəqabət qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində lazımi addımlar atılmazsa, itkilər daha da böyüyə bilər.

Müəllifə görə, təkcə iqtisadi deyil, həm də ciddi sosial problemlərin astanasında olmağı fərq etmək, enerji daşıyıcılarının ucuzlaşdırılmasının əhalinin ağır sosial vəziyyətinə yumşaldıcı təsirini də gözdən keçirmək lazımdır.

“Yeni Sabah.az”da “Neftin qiyməti tikintidən,ş göyərti satana qədər təsir edəcək” sərlövhəli məqalədə isə müəllif “Neft” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban ilə dünya bazarında neftin qiymətinin kəskin enəsinin ölkə həyatına təsirini gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

Neftin qiymətinin daha da uculaşa bilməsinə gəlincə, İ.Şaban bunu istisna etmir: “OPEK-lə OPEK+ arasında fundamental qarşıdurma var. Bu, qiymətləri daha da aşağı sala bilər. Ona görə də gün ərzində neftin dəyişkənliyini gözləyirəm. Yəni, qiymət 1 dollar arta da bilər, 3 dollar aşağı da enə bilər”. 

Onun sözlərinə görə, neft tarixində bu qədər aşağı enmə olmayıb, bu səviyyədə düşməsi neftin ticarət edildiyi tarixdə ilk dəfədir.

Amma İ.Şaban deyir ki, adi qaydada 2019-cu il ilə müqayisədə 2020-ci il neftin dəyərinin 3-4 dollar enəcəyi proqnozlaşdırılırdı.

Bundan əlavə, Çinin daxili istehlakı da kifayət qədər azalıb və bu amillər neftin qiymətinin enəcəyini göstərirdi, indi hətta qiymət 42-45 dollar olsa belə, büdcəsi neftə köklənmiş ölkələr üçün gəlirlərinin azalması, büdcə kəsirlərinin artması deməkdir.

İ.Şabana görə, neftin qiymətinin düşməsinə koronavirusun təsiri birbaşadır, belə ki, bir ay ərzində Çindaxili və Çindən xaricə gedən 800 min reys dayandırılıb. Bu, neçə milyon aviakerosen deməkdir. Hər təyyarə 20 tondan 40 tonacan yanacaq götürür, bu enerji istifadə olunmursa, emal azalır, emal azalırsa, hasilat azalır.

Ekspert deyir ki, 2020-ci ilin büdcəsində neftin qiyməti 55 dollardan hesablanırdı. Ondan 10 dollar aşağı olsa, buna müvafiq Azərbaycanda fəaliyyət göstərən əməliyyat şirkətlərinin və Dövlət Neft Şirkətinin büdcəyə köçürmələri azalacaq: “Bizim qeyri-neft sektoru həmişə neft sektorundan qidalanır. Yadımıza 2016-cı ili salaq, büdcədən onlara vəsait azaldılanda hamısı necə qalmışdı. Tikintisindən tutmuş, göyərti satanına qədər…”.