Media-icmal 10.11.17

Azərbaycanın regionda missiyası, aqrar sahənin problemləri, heyvandarlığın ağır durumu bugünkü (10 noyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Azərbaycanın sülh missiyası

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanın növbəti sülh və inkişaf missiyası" sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=133337) məqalədə müəllif ölkənin regionda mövqeyini dəyərləndirir.

Müəllif Azərbaycanın yerləşdiyi regionda sülh missiyasını yerinə yetirdiyini, bunun kökündə isə 1994-cü ildə Qarabağ cəbhəsində imzalanan "atəşkəs rejimi"nin dayandığını deyir: "Lakin müasir Azərbaycanın memarı, qurucusu Heydər Əliyev ölkəmizin müstəqilliyinin möhkəmlənməsi və regionda sülhün bərqərar olmasında əvəzsiz rolunu oynadı. Onun titanik əməyi, gərgin səyləri nəticəsində Qafqazda müharibə atəşkəslə qandallandı. Prezident İlham Əliyev ulu öndərin siyasi kursunu, iqtisadi islahatlarını daha böyük əzmlə davam etdirməklə ölkənin beynəlxalq nüfuzunu gücləndirdi, Azərbaycanı müasir dünyaya sülhün, əməkdaşlığın, qarşılıqlı əlaqələrin carçısı və tərəfdaşı kimi təqdim etdi".

Müəllifə görə, bu saziş və meqalayihələrlə Azərbaycan Qafqazda qarşılıqlı əməkdaşlığın uğurlu yollarını açıb, yeni diplomatik təfəkkürə söykənərək münaqişələrə rəvac verən maraqları uğurlu iqtisadi layihələrə çevirə bilib.

Müəllif deyir ki, bu il noyabrın əvvəlində Tehranda Azərbaycan, İran və Rusiya prezidentləri İlham Əliyev, Həsən Ruhani və Vladimir Putinin görüşü də Azərbaycanın sülh və iqtisadi əməkdaşlıq missiyasının davamı kimi nəzərdən keçirilməlidir.

Müəllif xatırladır ki, Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı (EKO) vasitəsilə İranla, MDB, ATƏT və Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivələrində isə Rusiya ilə uğurlu əməkdaşlıq edir.

Yazıda vurğulanır ki, bu görüşdə İ.Əliyev Ermənistanın Azərbaycana münasibətdə mövqeyini pisləyib, erməni nəzarətində olan Azərbaycan ərazilərinin boşaldılması ilə bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin yerinə yetirilmədiyini, mövcud status-kvonun qəbuledilməz olmasını xüsusi olaraq nəzərə çatdırıb.

Müəllif deyir ki, hər üç ölkə arasında beynəlxalq və region əhəmiyyətli iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi ilk planda durub, belə görüşlərin baş tutması və layihələrin icrası sülh və əməkdaşlığa töhfə kimi dəyərləndirilib.

İnzibatçılıqla məhsuldarlıq olmaz

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Aqrar sektorda məhsuldarlığı aşağı salan səbəblər" (http://musavat.com/news/aqrar-sektorda-mehsuldarligi-asagi-salan-sebebler_481887.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bu il aqrar sahədə proqnozlaşdırılan bir sıra rəqəmlərin reallaşmaması səbəblərini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, bu il ən çox pambıq və şəkər çuğunduru əkilib, hər iki bitki susevəndir, amma suvarma sistemlərinin normal olmaması və yığım vaxtı yağışın çox düşməsi məhsuldarlığı minimuma endirib.

Müəllifə görə, aqrar sahədə belə durum yaranmasına daha bir səbəb inzibati göstərişlər, fermerin bilik və bacarıqları, torpağın məhsuldarlıq səviyyəsi, ərazinin iqlimi və suvarma sistemi durumunun nəzərə alınmamasıdır.

N.Cəfərli isə problemin daha çox idarəetmə ilə bağlı olduğu düşüncəsindədir və ona görə sovet rejimindən qalan inzibati qayda ilə əmr verməklə iqtisadiyyatı idarə etməyi mümkün saymır: "Kənd təsərrüfatında hər hansı bir ciddi planlaşdırma olmadan, sadəcə, mərkəzdən gələn əmrlərlə sahəni inkişaf etdirmək effektiv yol deyil. Bunu keçdiyimiz 70 illik sovet təcrübəsi də sübut elədi. Bu, həm korrupsiyaya yol açan səbəblərə gətirir, effektivliyi və məhsuldarlığı azaldır".

Ekspertə görə, məhsuldarlıq həcminin azlığı Azərbaycanda aqrar sahənin problemlərindən biridir və bu sahədə Avropadan 3 dəfə geri qalır.

N.Cəfərliyə görə, daha bir səbəb isə suvarma sistemlərinin olmamasıdır: "Azərbaycanda su ehtiyatları kifayət qədər aşağı səviyyədədir, su ehtiyatlarının azlığı suvarma problemini hər zaman aktual edib, sovet vaxtından qalan bəzi suvarma kanalları son 20 ildə dağıdıldı, çünki kənd təsərrüfatının inkişafı müstəqillikdən 20 il keçəndən sonra yada düşdü".

Ekspert hesab edir ki, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün hər sahə üzrə bir əməliyyat planı, istehsal bazası, təbii şərtlərin əlverişliyi, satınalınma qymətlərinin münasibliyi olmalıdır: "Nə qədər ki fermerin maraqlarına cavab verən yanaşma olmayacaq, bu sahədə atılan addımlar da effekt verməyəcək. İndi də biz bunun şahidi oluruq. Bir çox sahələrdən gələn gəlir, o sahələrə dövlət tərəfindən ayrılan vəsaitlərin altında qalır. Dövlət daha çox pul xərcləyir, ancaq daha az gəlir götürür. Bu da ciddi problemlərdən biridir".

N.Cəfərli hesab edir ki, neqativ amillərdən biri də kənd təsərrüfatı ilə bağlı işlərə yerli icra başçılarının müdaxiləsidir, bu isə artıq aqrar sahənin bazar qanunları ilə işləməməsinin göstəricisidir.

Ekspert deyir ki, biznes təfəkkürü önə çıxsa, kəndli ilə kommersiya qurumu arasında əlaqələndiricinin olmasına ehtiyac qalmaz və burada aqrar sahə ilə sənaye emalı müəssisələri arasında birbaşa rabitənin qurulması önəmlidir, amma belə bir model hələ ki yoxdur.

Nisyə gəlir, nağd bahalıq

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Ağ qızıl"ın qiyməti gözləniləndən baha oldu" (http://www.novoye-vremya.com/w110836/.../#.WgR_Xmi0PIU) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif ölkədə heyvandarlığın ağır durumuna ekspertlərlə cavab axtarır.

"Ən acınacaqlısı budur ki, heyvandarlıq üçün təbii otlaq yerlərinə texniki bitkilər əkilib. Azərbaycanda pambıqçılığın inkişafı ilə faktiki olaraq kiçik və orta biznesin əlində cəmləşən heyvandarlıq kimi vacib sahənin "qara günləri" başlayıb". Ekspertlər durumu qəzetə belə şərh edirlər.

Ekspertlər deyirlər ki, bununla ölkədə heyvandarlıq üçün yem bazası azalıb, fermerlər xaricdən yem almağa məcbur olurlar, bu isə ətin maya dəyərinin artması ilə həm də istehlak qiymətinin artmasına səbəb olur: "Yemin bahalanması ət-süd məhsullarının bahalanmasına, onun qıtlığına, idxalın artmasına səbəb olub, başqa sözlə yerli heyvandarlıq böyük valyuta "dividentləri gətirəcəyi" gözlənilən sahəyə qurban verilib. Əhalini isə daha çox narahat edən ixracdan gələcək valyuta həcmi yox, ətin, yağın və südün qiymətinin artmasıdır. Üstəlik, pambıqçılığın da daxil olduğu qeyri-neft sektorunda bu sahədən gələn gəlir dövlət büdcəsində əks olunmur.

Ekspertlər kiçik və orta heyvandarlıq təsərrüfatlarının acınacaqlı durumda olduğunu deyirlər və keçən ilin bu ayı ilə müqayisədə bu ilin 9 ayında ət, süd və heyvan idxalının 35% artdığını bildirirlər.

Ekspertlər rəsmi statistikaya istinadən deyirlər ki, süd idxalı 69%, kərə yağı idxalı 27%, ət idxalı isə 91% artıb.

Ekspertlərə görə, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin endiyi vaxtda idxalın artması yerli məhsulların istehsalının azalmasının göstəricisidir və bununla bağlı bəzi məhsulların dəyəri 40-50% bahalaşıb və səbəb də budur ki, yem hazırlanmasında problemlər var.

Yazıda deyilir ki, 2008-ci ildə hökumət yem bazasının 2 milyon tona qaldırılmasını nəzərdə tutsa da cəmi 12 min ton yem hazırlanıb: "Ölkədə 2 milyon 700 min baş iribuynuzlu, 8 milyon 700 min baş xırdabuynuzlu heyvan var. Bu qədər heyvanı 12 min ton yemlə necə yemləmək olar? Üstəlik, 150 min hektardan çox sahə əkin üçün ayrılıb" .

Ekspertlər deyirlər ki, heyvandarlıq məhsullarına 185 milyon dollar xərclənib və belə alınır ki, pambıqçılıq divident belə gətirməyib.

Ekspertlər xatırladırlar ki, ölkəyə gətirilən yağın qiyməti 30% bahalaşıb, amma dünya bazarında pambığın qiyməti 20% ucuzlaşıb.