Media-icmal 12.08.17

Qeyri-neft sektorunun inkişafındakı uğurlar, ölkə iqtisadiyyatının inkişafına mane olan problemlər, əməkçi hüquqsuzluğu bugünki (12 avqust 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Hədəf və məqsəd - qeyri-neft sektorunun inkişafı

"Azərbaycan" qəzeti "Məqsəd məlum, hədəf bəlli" sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=127893) Azərbaycan rəhbərliyinin ölkə iqtisadiyyatının neft-qazdan asılılığını azaltmaq üçün atdığı addımları dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, bütün hallarda Azərbaycan neft-qaz ölkəsi olaraq qalır, lakin hələlik, ona görə ki, artıq neçə ildir ölkə iqtisadiyyatı qeyri-neft sektorunun, o cümlədən kənd təsərrüfatının inkişafına köklənib.

Daha sonra müəllif diqqəti bu il avqustun 4-də Qaxda Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə barama, tütün və fındıq istehsalının inkişafı ilə bağlı keçirilən respublika müşavirəsinə yönəldir: "Həmin müşavirə Azərbaycanda yaxşı qazanc gətirən sahələrin dirçəldilməsi və neft-qaz ixracından asılılığı azaltmaq yönündə atılan növbəti addım da sayıla bilər".

Məqalədə ölkə rəhbərliyinin qeyri-neft və eləcə də onun aparıcı hissəsi olan aqrar sahənin inkişafında atdığı addımlar dəyərləndirilir, ölkə üzrə qeyri-neft sahəsinin 27%, xüsusi olaraq kənd təsərrüfatının 40%-dən çox artması bu addımların nəticəsi sayılır: "Əgər belə olmasaydı, cəmi 2 ilə barama istehsalı 200 kiloqramdan 244 tona, fındıq bağlarının sahəsi 32 min hektardan 55 min, pambıq əkini sahələri 17 min hektardan 136 min hektara çatmazdı".

Müəllif deyir ki, aqrar sahənin inkişaf etdirilməsi təkcə ərzağa olan daxili tələbatı yerli istehsal hesabına ödəməyə yox, həm də ölkə ixracatında kənd təsərrüfatı məhsullarının çəkisini artırmağa hesablanıb.

Müəllif deyir ki, bütün bu faliyyətlər çox da uzun olmayan bir dövrdə görülmüş işlərin nəticəsidir və bunun sübutu kimi adı çəkilən müşavirədə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: "O ki, qaldı kənd təsərrüfatının ümumi inkişafına, Azərbaycan dövləti müntəzəm olaraq bu sahəyə çox böyük vəsait ayırır, investisiyalar qoyulur. Kənd təsərrüfatının inkişafı üçün çox böyük işlər görülür. Fermerlər bütün vergilərdən azaddırlar. Ölkəmizə xüsusən son illər ərzində ən müasir texnika alınıb gətirilir. Sahibkarlara 2 milyard manat səviyyəsində güzəştli şərtlərlə kreditlər verilir".

Müəllif vurğulayır ki, bütün bu sadalananlar ölkədə aqrar sektorun inkişafı üçün dövlət tərəfindən görülmüş çoxsaylı tədbirlərin ortaya qoyulması deməkdir və bu tədbirlər olan yerdə Azərbaycanın tezliklə kənd təsərrüfatının inkişaf etdiyi ölkəyə çevrilməsi heç bir şübhəyə əsas qoymur, xüsusilə, bu zaman məqsəd məlum, hədəf bəllidirsə...

Dalana dirənmiş "inkişaf"

"Exo" qəzetində "Dalan: birtərəfli iqtisadiyyat, qeyri-sabit manat və əhalinin aşağı olan gəlirləri" (http://ru.echo.az/?p=61758) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkə iqtisadiyyatının gerçək durumunu ekspertlərlə müzakirəyə çıxarır.

"Rəsmi göstəricilərə əsasən, əgər iqtisadiyyat iki rüb davamlı inkişaf edirsə, böhran bitmiş sayılır. Amma bu, belə deyil axı, hələ hökumətin qarşısında təcili qaydada həll etməli olduğu çoxsaylı məsələlər var. İqtisadi şaxələndirmənin olmaması, manatın qeyri-sabitliyi, bank sisteminin problemləri, əhalinin gəlirlərinin aşağı olması ölkənin inkişafını əngəlləyən amillər sırasındadır. Bundan əlavə, korrupsiya və inhisara qarşı mübarizə də "başağrısı"dır". Ekspertlər ölkə iqtisadiyyatının problemlərini qəzetə belə şərh edirlər.

Ekspertlər hesab edirlər ki, iqtisadi artımla bağlı göstəricilər olduqca aşağı səviyyədədir və ölkə iqtisadiyyatının problemləri təkcə neftin qiymətinin kəskin şəkildə aşağı düşməsinə bağlı deyil, üstəlik, ölkənin daxili problemləri durumu daha da ağırlaşdırıb: "Neftin qiymətinin düşməsi ölkə iqtisadiyyatının inkişafına ancaq əlavə neqativ amildir, odur ki, neftin qiymətindəki cüzi artım böhranın adlanmasına və uzun illər boyu toplanmış bütün problemlərin həllinə zəmanət vermir. İqtisadiyyat birtərəfli inkişaf edirdi, odur ki, gec və ya tez dalana dirənməli idi, digər tərəfdən, işsizlik də problem olaraq qalmaqdadır".

Ekspertlər bununla bağlı deyirlər ki, işsizliyi qeyri-neft sahəsi hesabına əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilmək üçün irihəcmli yüngül sənaye müəssisələri qurulmalıdır, bu isə dövlətin dəstəyi olmadan mümkün deyil.

Ekspertlərə görə, bu halda işsizlik problemini aradan qaldırmaq mümkün olmasa da, onu azaltmaq mümkün ola bilər.

Ekspertlərə görə, regionlarda aqrar sahə və yüngül sənaye sahəsi inkişaf edə bilsə bölgələrin özünümaliyyələşdirmə problemi də həllini tapa bilər: "Hazırda regionların əksəriyyəti Bakının himayəsindədir, istəmək azdır, həm də nəsə etmək lazımdır, məmurlar məqsəd və məsələləri kağız üzərində yaxşı göstəriblər, bunun gerçəkdə necə olacağını isə zaman göstərəcək. Bunu da deyək ki, zaman çox deyil, işsizliyin azalmağını istəyiriksə, dərhal fəaliyyətə keçmək lazımdır".

Kütləvi ixtisarlara hazırlıq

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Biznes mühtinin yaxşılaşması əmək məcəlləsini sərtləşdirir" sərlövəhli məqalə cəlb edir. (http://www.novoye-vremya.com/w101750/.../#.WY3QQFGrTIU)

Müəllif Əmək Məcəlləsinin əməkçi hüquqsuzluğunu təsbit etməsi sayaraq, müzakirəyə çıxarır və bununla bağlı deyir: "Bütünlükdə əhalinin gəlirlərlə bağlı durumu pisləşməkdə davam edir, yaxın gələcəkdə pozitiv bir əlamət belə görünmür. Ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı proqramlara inansaq, bu da əməkçilərin tədriclə cəmiyyətin hüquqsuz iştirakçılarına çevrilməsinə aparır. Məcəllə isə birmənalı olaraq sahibkarın hüquqlarının müdafiəsində durur. Burada müsbət meyllər olsa da, mənfi məqamlar da az sayılmaz".

Müəllif nəzərdə tutulan və reallaşdırılan tədbirlərə əsasən iddia edir ki, hökumət yaxın vaxtlarda kütləvi ixtisar proqnozlaşdırır, belə ki, ölkədə biznes mühitin yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər çərçivəsində hökumət ixtisar barədə işçiləri məlumatlandırmaq müddətini azaldır: "Əgər bu əvvəl 2 ay idisə, indi 2 həftəyə qədər endirilir və ya ölkədə mövcud olan orta aylıq əmək haqqının 0,5 və ya 0,9 həcmində birdəfəlik ödənişlə əvəz olunur. Həm də bu məlumatlandırma iş stajından asılı olaraq edilir".

Müəllif deyir ki, işsizliyə görə müavinətin ödənilməsi də iş stajından asılı olacaq və ziddiyyət bundadır ki, pensiya qanunvericiliyində staj anlayışı götürülüb, əmək məcəlləsində isə buna geniş yer verilir.

Müəllif bunu da deyir ki, indiyə kimi işləyən əməkçi 14% gəlir vergisi, 3% sosial fondlara ödənişlər edirdisə, indi əlavə olaraq 2018-ci ildən 0,5% olmaqla işsizlikdən sığorta ilə bağlı ödəniş etməlidir.

Məqalədə deyilir ki, sosial fondlara ödənişlərin strukturlarında da dəyişikliklər edilir, belə ki, indiyə kimi sahibkar 22%, əməkçi isə 3% ödəniş edirdisə, tezliklə bu 17% və 8% nisbətində olacaq.

Müəllifə görə, bu, ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılmasına dəstək ola bilər, amma daha çox kütləvi ixtisarlara hazırlıq, sahibkarların qanunu pozmamaları üçün sərbəst fəaliyyət göstərmələrinə yaradılan şəraitdir.

Yazı müəllifi işsizliyin artmasını narahatedici məqam kimi dəyərləndirir və 2016-cı ildə əmək birjasına iş üçün 204 min nəfərin müraciət etdiyini, 2015-ci il ilə müqayisədə bunun 3,4 dəfə çox olduğunu, hətta rəsmi işsiz status alanların 3,1 dəfə çoxaldığını vurğulayır: "Bu 204 min adamdan yalnız 57 min nəfərə yaxını işə düzələ bilib, qalan 127 min nəfər isə iş axtaran şəxslər kimi qeydə alınıb".

Müəllif əhalinin gəlirlərinin azalmasına da diqqət yetirir və hökumət təmsilçilərinin buna görə həyəcan təbili çalmağa əsas olmaması bəyanatlarını yersiz sayır: "2016-cı ilin nəticələrinə görə, ünvanlı yardım alanlar 112,6 min nəfərdən 163 min nəfərə qalxıb, başqa sözlə, yoxsulluq artımı 50%-dir və görünür, hökumət 50%-lik artımı həyəcan təbili çalmağa yetərli saymır".