Media-icmal 13.03.20

Azərbaycanın çoxcəhətli inkişafı, ölkədə dollara tələbatın artması, neftin dəyərinin ucuzlaşması fonunda devalvasiyanın olub-olmayacağı ehtimalı, ağciyərin iltihablanması prosesinin səbəbləri və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır...

“Azərbaycan” qəzeti  “Siyasi müstəqillik, davamlı sabitlik, inamlı yüksəliş sərlövhəli məqalədə ölkəninin inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan tam müstəqil siyasət yürüdür, son 25 illik tarixdə bunu görmək olar.

Müəllif iddia edir ki, son 16 ildə isə ölkə tamamilə fərqli siyasi və iqtisadi reallıqlar şəraitində inkişaf edir.

Bu dediklərindən irəli gələrək müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: “Biz öz taleyimizin sahibiyik, biz müstəqil ölkəyik, biz azad xalqıq, dünya miqyasında öz layiqli yerimizi tutmuşuq və müstəqillik, inkişaf yolu ilə bundan sonra da gedəcəyik. Azərbaycan heç vaxt indiki qədər güclü olmayıb”.

Müəllifə görə, indiki Azərbaycanı hətta 20 il əvvəlki Azərbycanla belə müqayisə etmək mümkün deyil.

Müəllif vurğulayır ki, son 16 ildə ölkə iqtisadiyyatı 3,4 dəfə artıb, yoxsulluq təxminən 50 faizdən 4,8 faizə düşüb. Xarici ticarət 6,4 dəfə artıb, valyuta ehtiyatları 51 milyard dollara çatıb, ölkə iqtisadiyyatına 270 milyard dollar investisiya yatırılıb.

  Müəllif deyir ki, ölkədə həyata kexçirilən sosial-iqtisadi və siyasi islahatlara əsasən Dünya Bankı "Doing Business" hesabatında Azərbaycanı ən islahatçı 20 ölkədən biri, İlham Əliyevi isə ən islahatçı dövlət başçısı hesab edir.

Müəllifə görə, bu müddət ərzində iqtisadi sahədə bu uğurlar əldə edilib, sosial sahədə maaşlar, pensiyalar 10 dəfədən çox artıb, ölkə kosmik dövlətə çevrilib.

Yazıda vurğulanır ki, Azərbaycan etibarlı tərəfdaş və tranzit ölkəyə çevrilib, nəqliyyat sektorunun sürətli inkişafını stimullaşdıran Azərbaycan Avrasiyada nəqliyyat qovşağı kimi mövqelərini getdikcə gücləndirir.

Bununla yanaşı, bu ilin sonunda bütün seqmenti fəaliyyətə başlayacaq "Cənub qaz dəhlizi” isə Avropanın enerji xəritəsini dəyişəcək.

Müəllif vurğulayır ki, ölkədə həyata keçirilən uğurlu xarici diplomatiya və tam müstəqil siyasət onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanı qarşıda böyük uğurlar gözləyir.

“Azadlıqinfo” “Bu, panika deyil, hakimiyyətə inamsızlıqdır” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-alim Qubad İbadoğlu son vaxtlar Azərbaycanda dollara artan tələbatın səbəblərinə aydınlıq gətirir.

Alim Azərbaycan hökumətinin dünya bazarında neftin kəskin ucuzlaşması ilə ölkədə dollara artan tələbatı panika adlandırmasına cavab olaraq deyir ki, bu, panika yox, hakimiyyətə inamsızlıq göstəricisidir: “Bunu əhalinin panikaya düşməsi ilə əlaqələndirən baş nazir və baş bankirin açıqlamaları iqtisadçı peşəsinə hörmətsizlik, iqtisadi qanunların isə inkarıdır”.

İqtisadçı hesab edir ki, bu nəzəriyyə istehlakçıların rasional baxışlarına, mövcud məlumat və proqnozlarına, keçmiş təcrübələrinə əsasən qərarı hökümətdən öncə qəbul etdiklərini göstərir.

Alim bəzi “ekspertlər”in əhalini iqtisadi savadsızlıqda qınamasını yersiz sayaraq, əlində olan manatını banklarda dollara dəyişmək istəyənlərin iqtisadi savadlarının bu “ekpertlər” və məsuliyyətsiz açıqlama verən dövlət rəsmilərindən də çox olduğunu vurğulayır.

Q.İbadoğlu deyir ki, əhali əlində olan pulları inandığı valyutada onsuz da  qazanmaq üçün deyil, yığımlarını qorumaq üçün saxlayır.

İqtisadçı hökuməti anti-böhran tədbirlərini dərc etdirməyə çağırır.

Q.İbadoğluna görə, hökumət iqtisadiyyatı elə duruma salıb ki, hazırda devalvasiya olsa da, olmasa da pisdir: “İki pisin arasından seçim etməyə məcbursunuz. Manatı 4 ildir ki, ölü vəziyyətdə saxlayırsınız. Heç bir valyuta tənzimlənməsi aparmırsınız. İndiyə qədər üzən məzənnə rejiminin tətbiqinə dair dəfələrlə danışsanız da, heç nə etmədiniz, daha doğrusu edə bilmədiniz. Çünki, Azərbaycanda neftdən kənar iqtisadiyyat yoxdur”.

Alimə görə, qeyri-neft ixracı inkişaf etdirilmədi, manat az da olsa böhrana hazırlanmadı, adambaşına 450 dollarlıq qeyri-neft ixrac hədəfi qoyulsa da 150 dollara çatdırıldı, ölkə də, iqtisadiyyat da yenidən 2015-ci il səviyyəsinə qaytarıldı.

Q.İbadoğlu vəziyyətin tezliklə düzəlməyəcəyini “mart çıxsa da, dərd çıxmayacaq” kimi ifadə edərək, rəsmiləri təklifləri eşitməyə çağırır, sonra gec olacağı xəbərdarlığı edir.

“Yeniavaz.com”da dərc olunan “Heç kəs normal pnevmaniyadan yolda getdiyi yerdə yıxılıb ölmür” sərlövhəli məqalədə son vaxtlar ağ ciyər xəstəliyindən artan ölümlər barədə tibb professoru Adil Qeybulla danışır.

Müəllif deyir ki, bu günlərdə metronun “28 May” metro stansiyasının yaxınlığında bir nəfərin halı qəfil pisləşib və huşunu itirib, ağ ciyər xəstəlikləri instiututna aparılarkən yolda keçinib, müayinə zamanı ona ağciyərlərin kəskin iltihabı diaqnozu qoyulub.

Müəllifin sözlərinə görə, ağciyərin kəskin iltihablanması yeni növ koronavirusun əsas əlamətlərindəndir, bu da insanlar arasında bəzi şübhəli məqamların yayılmasına səbəb oldu.

Səhiyyə eksperti, professor Adil Qeybulla isə deyir ki, koronavirusun təsiri adi iltihablanmadan fərqlidir: “Yeni növ koronavirus xəstələrində proses birdən-birə alovlanır və insanlar elə küçədə gedən yerdə yıxılıb ölə bilirlər. Koronavirus hər il olur. Biz onu mövsümi soyuqdəymə kimi keçirdirik. Ancaq yeni ortaya çıxan COVİD-19 koronavirusun yeni növüdür. Bu xəstəlik barədə insanlara lazımi informasiyalar verilməlidir: Ona görə biz deyirdik ki, televiziya ekranlarında boş-boş şou verilişləri yerinə bu təhlükəli xəstəlik barədə əhalini məlumatlandırmaq lazım idi. İnsanlara infeksiyadan necə qorunmaq lazım olduğunu, xəstəliklə necə davranmaq lazım olduğunu demək lazım idi”.

Bu gün ağciyərlərin kəskin iltihabı diaqnozu ilə qəfil dünyasını dəyişən şəxs haqda danışan A.Qeybulla həmin şəxs barədə deyir: "Nəzərə alsaq ki, bütün dünyada koronavirusla bağlı hansı proses gedir, Azərbaycan da dünyadan təcrid olunmuş bir formada deyil, belə hadisələrin olması real və mümkündür. İlk ağla gələn də məhz COVİD-19 şübhəsidir. Əgər o şəxsdə adi pnevmaniya olsa idi, onda yüksək hərarət, halsızlıq, ümumi zəiflik olardı və küçədə belə rahat şəkildə gəzə bilməzdi”.

“Bizimyo.info”da isə “Devalvasiya, yoxsa 20 milyard dollarlıq itki: Azərbaycan hökuməti qərar verməlidir” sərlövhəli məqalədə müəllif dünya bazarında neftin ucuzlaşması fonunda Azərbaycan iqtisadiyyatının mövcud durumunu iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə dəyərləndirir.

R.Ağayev deyir ki, ölkədə  büdcənin icrası baxımından fərqli durum var, belə ki, xüsusən də dövlət büdcəsinin təxminən yarısını formalaşdıran Dövlət Neft Fondunun vəsaitlərinin idarəsi baxımından.Yəni, hökumət nəzərdə tutub ki, neftin qiyməti 55 dollar olarsa, Neft Fondu büdcə qarşısında öz öhdəliklərini icra edə biləcək. Amma indiki qiymət nəzərdə tutulandan həddindən artıq aşağıdır.

R.Ağayev deyir ki, neftin qiyməti belə aşağı qalarsa, hökumət büdcə öhdəliklərini, həm də valyuta bazarının ehtiyaclarını qarşılamaq üçün ehtiyatlara əl atacaq.

Ekspert vurğulayır ki, neftin qiyməti 45 dollardan aşağı düşəndə tədiyyə balansı mənfi zonaya keçir, yəni, 45 dollardan nə qədər aşağı olursa, ehtiyatlardan balansın sabitləşdirilməsi üçün bir o qədər pul götürmək lazım gəlir.

Ekspertə görə, bu qiymət ilin sonuna qədər davam edərsə, həm dövlət büdcəsinin öhdəliklərinin icrası, həm də tədiyyə balansının sabitləşdirilməsi baxımından ehtiyatdan 7-10 milyard dollar xərclənə bilər.

İqtisadçıya görə, məsələ bununla bitmir, öllkə daxilində insanlar manat yığımlarını da valyutaya çevirirlər, bank sektorunun, fərdi sahibkarların, bank və biznes sektorunun ehtiyacları var.

R.Ağayev hesab edir ki, neftin cari qiymətində ölkə üçün iki baxımdan tələ var, belə ki Azərbaycanda üzən məzənnə rejimi işləmir, fiks məzənnə rejimidir, odur ki, hamı hökumətin verəcəyi qərarı gözləyir.

Ekspert yada salır ki, 2015-ci il devalvasiyasından sonra ölkə 15 milyard dollar itirmişdi, yalnız 2016-19-cu illərdə bunu bərpa elədi, indi yenidən devalvasiyaya getmək həmin problemləri bir də yaşamaq deməkdir.

İqtisadçı hesab edir ki, problemlərin həlli üçün küli miqdarda vəsait xərclənməlidir, amma bunu sabah qaytarmağın mümkün olmaması da var, üstəlik Azərbaycan idxaldan asılı ölkədir, bu isə o deməkdir ki, devalvasiyaya gedəndə sən o inflyasiyanı idxal edəcəksən. Yəni, aldığın məhsulları manatla daha baha alacaqsan və bu da ölkədə sosial gərginliyi artıracaq”.

R.Ağayev yaxın ərəfədə neftin qiymətinin artacağını düşünmədiyini deyir.