Media-icmal 13.12.17

Bakıətrafı qəsəbələrin sosial-iqtisadi inkişafı, banklarda əmanət və depozitlərin durumu, ölkədə artan qiymət bahalığı bgünkü (13 dekabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Bakı qəsəbələrinin iqtisadi inkişaf "libası"

"Azərbaycan" qəzetində "Bakıətrafı kənd və qəsəbələr yeni ili yeni libasda qarşılayır" (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=135871) sərlövhəli məqalədə Bakıətrafı yaşayış məntəqələrinin inkişafından bəhs olunur.

Müəllif deyir ki, paytaxtətrafı yaşayış məntəqələrinin sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı son 10 ildə 3 dövlət proqramı qəbul edilib və proqramların icrası bu qəsəbələrin abadlaşmasına səbəb olub.

Yazıda vurğulanır ki, 2006-2007-ci illərdə bu istiqamət üzrə sosial-iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsinə dair tədbirlər proqramı qəbul ediləndə həllini gözləyən problemlər çox olub: "İlk baxışdan nə qədər çətin olsa da Azərbaycanda geniş vüsət alan sosial-iqtisadi inkişaf, icra edilən çoxsaylı layihələr və ən önəmlisi, prezident İlham Əliyevin şəxsi nəzarəti aidiyyatı qurumların bu istiqamətdəki fəaliyyətinə ciddi təkan verdi".

Müəllif deyir ki, artıq 2011-2013 və 2014-2016-cı illərdə Bakı şəhəri və qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramları qəbul olunanda hədəflər onların təkcə inkişafı yox, həm də paytaxtın heç bir yaşayış məntəqəsinin bütün sahələr üzrə mərkəzdən geri qalmaması idi: "Belə də oldu. Bir vaxtlar neft tullantıları ilə çirklənmiş ərazilər təmizlənərək abadlaşdırıldı, fiziki və mənən köhnəlmiş infrastruktur tamamilə yenidən quruldu, park və xiyabanlar salındı, müasir tələblərə cavab verən müəssisələr yaradıldı, sosial obyektlər açıldı. Bir sözlə, Bakının qəsəbə və kəndləri günbəgün simasını dəyişərək mərkəzlə ayaqlaşmağa başladı".

Müəllif vurğulayır ki, dövlət proqramları qəbul edilərkən əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması, rifah halının yüksəldilməsi də əsas hədəflərdən idi və buna görə də əhalinin su və kanalizasiya təminatının, elektrik enerjisi, qaz və istilik təchizatının, yol və nəqliyyat, sosial-mədəni infrastrukturu və s. ilə təminatı üzrə konkret addımlar atıldı.

Müəllif deyir ki, artıq nəticə də göz önündədir - bu gün ölkənin hər yerində olduğu kimi, Bakının bütün qəsəbə və kəndlərində infrastruktur layihələri həyata keçirilib, kommunal və sosial xidmətlərin həcmi, keyfiyyəti yaxşılaşıb, yeni iş yerləri açılıb, yol-nəqliyyat sistemi təkmilləşib, əhalinin sosial müdafiəsi və təhlükəsizliyi sahəsində çoxşaxəli işlər görülüb.

Əldə edilən nəticələr ilə bağlı müəllif deyir ki, indi Bakının hər qəsəbəsi kiçik müasir şəhərə bənzəyir və Bakının ətraf yaşayış məntəqələri heç vaxt indiki kimi abad və yaraşıqlı olmayıb.

Yaxşı, bu 8 milyard manat haradadır?

"Azadlıqinfo.az" "Banklardakı əmanət və depozitlərin 40%-nin başı dərddədir? (https://www.azadliq.info/208664.html) sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verib.

N.Əliyev deyir ki, Mərkəzi Bank məlumat yayaraq bu il noyabrın 1-nə banklarda 19 milyard 697 milyon manat əmanət və depozitin olduğunu bildirir:

"Bununla yanaşı Mərkəzi Bank həmin dövrə bank kreditlərinin həcminin 11 milyard 732 milyon manat olduğunu bildirir. Bu iki göstəricinin müqayisəsinə görə, banklar cəlb etdiyi əmanət və depozitlərin 60 faizini kredit verib. Bəs aradakı 40%-lik hissə, 7 milyard 965 milyon manat məbləğində olan əmanət və depozitlər haradadır?".

Ekspert vurğulayır ki, qiymətli kağızlar çap etməklə banklara cəlb olunan 2 milyard manatı və balans hesabatlarında bank kapitalı kimi qeydiyyata düşən 3 milyard manatı bura aid etmir: "Söhbət yalnız bankların əhalidən və hüquqi şəxslərdən cəlb etdiyi əmanət və depozitlərin taleyindən gedir, 8 milyard manata yaxın əmanət və depozitin harada olması və hara xərclənməsi bəlli deyil. Bu qədər vəsait, banklarda və yerindədirsə, niyə kredit vermək üçün istifadə olunmur?"

N.Əliyev deyir ki, izah edə bilərlər ki, faizlər yüksəkdir, o kreditləri alan yoxdur və həqiqətən də yüksək faizlərlə təklif olunan indiki kreditlərə yaxın düşmək olmur.

Amma ekspertə görə, o zaman 8 milyarda yaxın əmanəti və depoziti cəlb edərək "ölü pullar" halına salmaq, bunlara görə faizlər ödəyib milyonlarla əlavə xərcə düşmək, bankların nəyinə lazımdır sualı gündəmə gəlir.

Ekspert hesab edir ki, belə zərərli fəaliyyət çökmüş bankların daha dərin uçuruma atılması deməkdir: "Fikrimcə, cəlb etdiyi əmanət və depozitləri istifadəyə yönəldə bilməyən kommersiya banklarının belə fəalliyyətinə sağlam məntiqlə haqq qazandırmaq mümkün deyil. Bu cür hesabsız-kitabsız fəaliyyətin sonu fəlakətdir".

N.Əliyev deyir ki, bir az biznesmen təfəkkürü olan istənilən bankir belə halda çox aşağı faizlərlə qısamüddətli, kiçikhəcmli kreditlər yerləşdirməklə gəlirləri artırar, depozitlərin saxlanmasına çəkilən xərcləri kompensasiya edə bilərdi.

Ekspert vurğulayır ki, Mərkəzi Bank da daxil Azərbaycanın "bankir-biznesmenlər"i isə hələ də gözləmə mövqeyindədirlər.

N.Əliyevə görə, belə davranışlar haqlı olaraq "8 milyarda yaxın əmanət və depozitin başına bir iş gəlməyib ki?" şübhəsinə yol açır.

Bahalaşma, özü də fasiləsiz

"Novoye Vremya" qəzetində isə "İnflyasiyanın cilovlanması Nazirlər Kabineti üçün çəkilməz yükdür" sərlövhəli məqalə oxumaq olar. (http://novoye-vremya.com/w114228/.../#.WjAbXUpl_IU).

Müəllif ölkədə bahalaşmanın davam etməsini ön plana çəkir və bu bahalaşmanın dayanmadığını bildirir: "Qiymət artımı vətəndaşların çoxunun yan keçdiyi supermarketlərdə və bazarlarda müşahidə edilib və edilir. Yalnız yay aylarında mövsümlə bağlı meyvə-tərəvəzdə ucuzlaşma olub, bundan kənar tariflər fasiləsiz olaraq bahalaşmaqdadır".

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən keçən il ilə müqayisədə inflyasiyanın 13,4% olduğunu, ərzaq mallarının 17,1%, qeyri-ərzaq mallarının 12,1%, xidmətlərin 9,6% bahalaşdığını vurğulayır.

Müəllif deyir ki, bu günlərdə kərə yağının qiymətinin endiriləcəyi ilə bağlı vədlər də özünü doğrultmadı, buna hər hansı əsas da görünmür, amma yeni il öncəsi zəruri ərzaq mallarının qiymətinin bahalaşması davam edir: "İstehlak bazarı bu bazarda qiymətlərə nəzarət edən inhisar qruplarının yaratdığı qaydalarla yaşayır. Maaşlar, pensiya və sosial müavinətlər azlığı üzündən ərzaq alınmasına güclə yetir. Ona görə də inflyasiya səviyyəsini və qiymət artımı ilə bağlı nəticələri ərzaq bazarındakı vəziyyətə uyğun dəyərləndirmək lazımdır. Amma həyat və sağlamlıq üçün zəruri olan ərzaq mallarının bahalaşmasının qarşısını Nazirlər Kabineti də ala bilmir".

Müəllif bundan irəli gələrək xatırladır ki, hökumət inflyasiyanı təkrəqəmli həddə endirmək istəyirdi, görünür, bu vədi unudub, indi isə çalışmalıdır ki, inflyasiya və bahalaşma ilə bağlı rəsmi rəqəmlər 20%-ə yüksəlməsin, çünki qeyri-rəsmi olaraq bu, göstərilən faiz həddini çoxdan aşıb.

Müəllif rəsmi statistikanın təkcə inflyasiya və qiymət bahalaşması ilə bağlı rəqəmlərə yox, işsizliklə bağlı rəqəmlərə də "əl gəzdirdiyini" deyərək bu göstəricilərin real olmasını şübhə altına alır: "Axı necə olur ki, bütün tarif və qiymətlər fasiləsiz artır, amma inflyasiya Statistika Komitəsinin bu ilin sentyabrına bəyan etdiyi səviyyədə qalmaqda davam edir. Statistika Komitəsi elə bununla da inflyasiyanın cilovlanması məsələsinə ziyan vurur".

Müəllif hesab edir ki, əgər inhisarçılar qiyməti öz istədiyi kimi müəyyən edirsə, dövlət də bu bahalaşma məsələsində kənarda qalmamalıdır, vətəndaş, istehlakçı hüquqlarını qorumalı olan rəsmi qurumlar sözünü deməlidir.

Müəllif hesab edir ki, ölkədə iqtisadi durumun ağır olması faktdır, amma bu, hər şeyin öz "axını"nına buraxılmasına əsas vermir, hökumət tərəfdən hər hansı antiböhran tədbirləri görünmür, səs-küylə elan edilən iqtisadi islahatlar isə "axsayır", bu isə hiperinflyasiyanın yüksək qiymət, işsizlik, yüksək səviyyəli korrupsiya və əhalini sosial durumunun pisləşməsi kimi ilkin şərtlərini xatırladır.