Media-icmal 14.03.18

İqtisadiyyatın inkişafında yol infrastrukturunun rolu, banklara davam edən etimadsızlıq, hökumət-cəmiyyət münasibətləri bugünki (14 mart 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

İqtisadiyyatın "yol"dan keçən inkişafı

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanın iqtisadi potensialı qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmağa imkan verir" sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan sürətli və dinamik sosial-iqtisadi inkişafa nail olaraq özünəməxsus yeni inkişaf modeli ilə uğurlu bir ənənənin əsasını qoyub.

Müəllifə görə, bunu ölkədə ümumi daxili məhsulun artım tempi də təsdiq edir: "Belə ki, artıq 2005-ci ildən üzü bəri Azərbaycanda ÜDM sıçrayışla inkişaf etmiş, qısa bir zaman kəsimində əsas makroiqtisadi göstəricilərlə dünya ölkələrinin reytinq cədvəllərində nüfuzlu yerlərə sahib olmuşdur. III minilliyin birinci 10 illiyində adambaşına düşən ümumi daxili məhsul 7,5 dəfə artmışdır. Azərbaycanın bu uğurunu təmin edən amillərin əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və sonrakı illər davam etdirilən inkişaf strategiyasının nəticəsidir".

Yazı müəllifinə görə, iqtisadiyyatın inkişafı, güclü dövlət olmaq, insanların rifah halını yaxşılaşdırmaq abad yolların salınmasından keçir və üçüncü ölkələrin ən ciddi problemi magistral, şəhər və kəndarası yolların acınacaqlı vəziyyəti ilə bağlıdır.

Müəllif deyir ki, son 15 ildə Azərbaycanda salınan, yenidən qurulan yollar isə təkcə iqtisadi inkişafa təkan verməyib, həm də ölkənin müasir imicini yaradıb: "İndi ən ucqar dağ kəndindən belə, müasir yollardan keçib bir neçə saata paytaxta çatmaq olar. Ölkədə hər il 100 kilometrlərlə yeni yollar salınır, 10-larla körpü tikilir. Təkcə ötən il 1300 kilometr uzunluğunda avtomobil yolu salınmışdır, bu, çox böyük göstəricidir".

Müəllif deyir ki, yolların salınması ölkədə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının artımına təkan verdi və Davos İqtisadi Forumu ərzaq təhlükəsizliyi indeksinə görə, Azərbaycanın 57-ci yerdə olduğunu elan etdi.

Yazı müəllifinə görə, davamlı iqtisadi siyasət Azərbaycanın dayanıqlı və davamlı inkişafını təmin edir, "orta gəlirli" ölkələrlə bir sırada əminliklə addımlamaq imkanı yaradır.

Müəllif deyir ki, ölkənin inkişaf potensialı əldə edilən uğurlardan daha çoxdur və müasir texnologiyanın tətbiqi, istehsalın təkmilləşdirilməsilə bu potensial gerçəkliyə dönəcək.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, atılan addımlar sayəsində Azərbaycanda istehsal edilən qeyri-neft məhsulları yeni bazarlara çıxır, ölkənin nüfuzunun artması, tanınması ilə yanaşı, həm də əhalinin rifahını yüksəldir.

Hələ də davam edən etimadsızlıq

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycanlıların əmanətlərini banklara necə qaytaraq?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif əhalinin əmanətlərini banklara etibar etməməsini, bunun səbəb və nəticələrini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirəyə çıxarıb.

Müəllif deyir ki, son illər ölkənin bank sistemindəki "təlatüm"lərin nəticəsi olaraq əhali pul vəsaitlərini "balış altında" saxlamağa üstünlük verir və ekspertlər bunun bütünlükdə iqtisadiyyatın, o cümlədən bank sektorunun fəaliyyətinə mənfi təsir etdiyini bildirirlər.

Yazı müəllifi deyir ki, bu hal əhalinin hələ də bank sektoruna inamının bərpa edilməməsinin əsas göstəricisidir.

"Hazırda əhali bank sektoruna inamını itirmiş durumdadır, vəziyyəti dəyişmək üçün banklar heç olmasa uzun müddətli depozitlərə görə faizləri yüksəltməlidir. Bütün ölkələrdə banklar depozitləri əhali üçün cəlbedici şəklə salırlar. Bu, banklar üçün də, elə əhali üçün də əlverişlidir. Devalvasiyaya qədər Azərbaycanda depozitlər üzrə faizlər dünyada yüksək səviyyələrdən birində idi.

Sonra böhran, bankların problemi yarandı və o zaman çoxları, o cümlədən xaricilər də depozitlərini banklardan çəkdilər". Ekspert ölkənin bank sistemində depozitlərlə bağlı mövcud durumu qəzetə belə şərh edir.

N.Cəfərli deyir ki, hazırda ölkə banklarında depozitlərə görə aşağı faiz saxlanması risklərdən sığortalanmaq və məzənnənin dəyişə bilməsi ehtimalı ilə bağlıdır: "Banklar necə qazanır? Depozitləri qəbul edir, kreditlər verirlər, son iki ildə isə kreditləşmənin səviyyəsi güclü şəkildə zəifləyib. Beynəlxalq qurumların hesablamalarına görə, hazırda ölkə vətəndaşlarının əlində 6 mliyard dollar pul var ki, banklara qoymaqdan imtina edirlər".

Ekspert aşağı faiz üzündən hazırda Azərbaycanda valyuta əmanətlərinin populyar olmadığını, bankların bu əmanətlərə cəmi 3%, bəzi hallarda 2% verməsinin cəlbedicilik yaratmadığını, ən yaxşı halda əhalinin belə əmanətləri banklara bir il müddətinə qoyduqlarını deyir.

N.Cəfərli vurulayır ki, depozitlərin çox hissəsi hazırda xarici valyutadadır, amma əhalinin az əmanət qoyması həm də banklara etimadın bərpa olunmaması ilə bağlıdır və bu etimadsızlığa səbəb kimi son 2 ildə ölkədə 12 bankın bağlanmasını, bu zaman əhalinin pullarını geri ala bilmək üçün uzun müddət gözləmələrini göstərir.

N.Cəfərli deyir ki, banklar əhalinin etimadını qazanmaq istəyirlərsə, ilk növbədə uzunmüddətli depozitlər üzrə faiz dərəcələrini artırmalıdırlar.

"Xalq birinciliyi" növbəsi

"Azadlıq.info"da isə diqqəti "Biz növbədə neçənciyik?" sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif hakimiyyətin cəmiyyətə qanunsuz davrandığını və cəmiyyətin bu davranışa adekvat reaksiya vermədiyini iddia edir, səbəbini isə Azərbaycanda

həyat axarını hökumətin "öz qəlibi"nə salması ilə əsaslandırır, qəlibin formatını isə belə çərçivələyir: "Ölkədə uzun illərdir ki, milyonlarla insanın "vahid qəlibi" vardır. Bu qəlib "onsuz da düzələn deyil", "belə gəlib, belə gedəcək", "rüşvət bizim qanımızdadır", "mən etiraz etməklə nə dəyişəcək" formasındadır".

Müəllifin iddiasına görə, bu reallıqda hökumət dövlətin bütün sərvətini də bu qəlibin içinə yerləşdirib və bütün saxtakarlıqlar da hökumətin fəaliyyətinin "törəməsidir": "Bizim ölkədə "bütün yollar Romaya aparır" deyimi populyar olmasa da, "bütün yollar hökumət dəhlizlərinə aparır" deyimi populyardır. Nəticə etibarilə bütün pullar da, bütün saxtakarlıqlar da, bütün talançılıq da eyni yerə aparır".

Müəllif ölkənin ağır duruma düşməsini də təsadüf saymır, indiki yaşayışı qismət, alın yazısı yox, xalqın "alın yazısı"nın üzərinə "yeni yazı yazılmasına" fürsət verməsi kimi dəyərləndirir: "Bu yazının mürəkkəbi bizim susmağımız, ümidsizliyimiz, inamsızlığımız, biganəliyimiz oldu. Hətta arzularımızın üstündən də xətt çəkiblər".

Yazı müəllifinə görə, keçiriləcək növbədənkənar prezident seçkiləri də ölkəyə müsbət baxımdan heç nə vəd etmir və bu nəticədən ola biləcək "növbədənkənar" mənfilikləri sıralandırır: "Bunun ardınca növbədənkənar qiymət artımları, işsizlik, saxtakarlıq, hüquqsuzluq bizi əhatə edəcək. Biz xalq olaraq 25 ildir ki, növbəmizi bir qrup adama veririk".

Müəllif deyir ki, xalq vətəndaşlıq növbəsini asanlıqla güzəştə gedib və bu növbəni güzəştə getməklə bütün növbələrin mənasızlığını dərk etməyib.

Müəllif iddia edir ki, hökumət xalqı bütün növbələrdən ədalətisz şəkildə qovub, ancaq saxta uğurlara tamaşa etməyə yönəldib: "Biz bayraq dirəyinin 165 metr olmasıyla təsəlli tapmışıq, amma unutmuşuq ki, ədalətin dirəyinin 1 santimetr olmadığı ölkədə, bayrağın dirəyinin 165 metr olması uğur sayılmaz".

Yazi müəllifinə görə, xalq bütün növbələrdən çıxa-çıxa növbə tutmamağa adət etdi, odur ki, indi, bir qayda olaraq, növbəni eyni adamlar tutur: "150 milyard neft pulunun növbəsindən çıxdıq, ona görə də 10 manatla "mükafat"landırıldıq.

Demokratiya, azadlıqlar, şəffaflıq növbəsində əziyyət çəkmək istəmədik, odur ki, ölkədən qaçmaq, aza qane olmaq məcburiyyəti yaşadıq, bir sözlə, bu ölkədə növbəmizin sıra nömrəsi yoxdur. Heç kim bilmir ki, bu xalq növbədə neçəncidir".

Müəllif hesab edir ki, çıxış yolu xaqlın "növbədənkənar növbəyə" girməsində, hökumətin də, dünyanın da xalqın növbədə birinci olmasını görməsindədir.