Media-icmal 14.12.18

NATO-Rusiya hərbi komandanlarının Bakı danışıqları, ərəb yatırımlarının gecikmələri, 2018-ci ilin iqtisadi-sosial nəticələri və s. məsələlər bugünkü (14 dekabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Rəqabətə iddialıların seçdiyi məkan

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycana olan yüksək beynəlxalq etimadın nümunəsi" sərlövhəli məqalədə NATO-Rusiya hərbi qüvvələri komandanlarının görüşünün Bakıda keçirilməsini dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayır ki, NATO Müttəfiq Qüvvələrinin Avropadakı baş komandanı Körtis Skaparrotti ilə Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimovun növbəti görüşü dekabrın 12-də yenə Bakıda keçirilib.

"Bundan əvvəl isə bu iki general arasında görüş aprel ayında Bakıda baş tutmuşdu. Valeri Gerasimovun 2017-ci ilin fevralında ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Birləşmiş Qərargah rəisləri Komitəsinin rəhbəri, general Cozef Danford, 2017-ci ilin sentyabrında NATO Hərbi Komitəsinin rəhbəri, general Petr Pavel ilə görüşlərinə də ev sahibliyini Bakı etmişdi".

Müəllif danışıq aparan tərəfləri beynəlxalq münasibətlərdə xüsusi çəkisi və iddiası olan tərəflər, danışıqların özünü isə dünyanın siyasi-hərbi gündəminin kifayət qədər ciddi hadisəsi kimi dəyərləndirir.

Hazırda tərəflər arasında gərginliyin yaşandığını vurğulayan müəllifin iddasına görə, emosiyaların cilovlana bilməməsi səbəbindən müharibə baş verməsi ehtimalı yüksəkdir və bütövlükdə bu danışıqlar risklərin qarşısının alınması, qarşılıqlı etimadın möhkəmlənməsi işinə xidmət edir.

Müəllif deyir ki, NATO və Rusiya arasındakı ziddiyyətlər Azərbaycanı narahat etsə də aparılan danışıqların əslində Azərbaycana aididyyatı yoxdur, amma bütün dünyanın izlədiyi görüş Bakıda keçirildiyi üçün ölkə dünyanın diqqətinə səbəb olur.

Yazı müəllifi hesab edir ki, tərəflər bir-birini təmsil edən ölkələrə getmək istəmədiklərinə görə danışıqlar aparlması üçün məkan seçlməsinin özü də siyasi məna daşıyır.

Danışıqlar üçün Bakının məkan seçilməsinə gəlincə, müəllifə görə, bunun bir səbəbi ilk növbədə Azərbaycanın uğurlu müstəqil siyasətinin, digər səbəbi isə təhlükəsizliyin yüksək dərəcədə təmin edilməsinin nəticəsidir.

Müəllif deyir ki, tərəflərin nümayəndə heyətlərini qəbul edən prezident İlham Əliyev də Rusiya ilə NATO-nun yüksək hərbi rəhbərliyi arasında görüşün keçirilməsi üçün Bakının seçilməsini Azərbaycana hörmətin və etimadının göstəricisi kimi dəyərləndirib.

Gecikən ərəb yatırımları

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Azərbaycana ərəb yatırımları niyə gecikir- səbəblər sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycana ərəb yatırımlarının gecikməsi səbəblərini iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, ərəb ölkələri böyük sərmayə imkanlarına və dünya ticarət və infrastrukturlarında böyük paya sahibdir və ekspertlər hesab edirlər ki, Bakının da ərəb ölkələri ilə son illərdə istiləşən münasibətləri məhz ərəb sərmayəsinin cəlb olunmasına hesablanıb.

Müəllfinin deməsinə görə, artıq Bakıda az da olsa ərəb yatırımları hiss olunur, paytaxtdakı "Monolit Plaza" lüks hotelini Küveytdən olan investor satın alıb.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, ərəb yatırımlarından uzun müddətdir danışılsa da ciddi yatırımlar hiss olunmur.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli bildirdi ki, yatırımçıların milləti olmur: "Harada perspektiv varsa yatırımçı oraya vəsait qoymaqda maraqlıdır. Ona görə də istənilən yatırımçı hansısa ölkəyə gəlmədən öncə həmin ölkənin perspektivlərini, oyun qaydalarını, vergi, gömrük qanunvericiliyini, məhkəmə hakimiyyətinin vəziyyətini öyrənir".

Ekspert deyir ki, problem olduğunu gördükdə ən azı məhkəmələrdə işlərin ədalətli həlli ilə bağlı problemə rast gəldikdə yatırım etmək fikrindən daşınır və xatırladır ki, Azrbaycanda son 2 ildə 2 dəfə vergi qanunları köklü şəkildə dəyişdirilib.

Konkret olaraq ərəb yatırımçılarına gəldikdə isə N.Cəfərli deyir ki, belə təsəvvür var idi ki, bu qərarı ərəb yatırımçıları, fondları özləri veriblər. "Ancaq bu, belə deyil. Ərəbistan yarımadası ölkələrinin yatırım fondlarını öyrəndikdə məlum olur ki, bunların böyük əksəriyyətinin idarə edilməsi Avropa və Amerika mütəxəssislərinin əlindədir".

N.Cəfərliyə görə, ərəblər öz pullarını o fonda yığıblar və Amerika, Avropada böyük fondlarda çalışmış insanları ora rəhbər təyin edirlər. Bu adamlar da eyni məntiqlə düşünürlər. İstənilən ölkəyə yatırım qoyan zaman bu yatırımın öyrənilməsi məsələsi ən azı 1 il çəkir. Bütün sadaladığım məsələləri öyrəndikdən sonra qərarlarını verirlər.

N.Cəfərli deyir ki, Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatının üzvü olmaması və s. qeyri-neft sektoruna olan yatırımların zəif gəlməsinə səbəb olur.

Ekspert bu məsələdə Azərbaycanın Qazaxıstan təcrübəsindən yararlana bilməsini təklif edir.

Onun fikirincə, burada piar kampaniyası aparılması azdır, üstəlik reallıq özü, qanunvericilik, sərmayənin müdafiəsi və s. məsələlər buna imkan verməlidir.

İldən ilə ötürülən problemlər

"Modern.az"da isə "2018-ci ilin iqtisadi hadisələri - uğurlar, problemlər və təkliflər..." sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif 2018-ci ilin sona çatmaqda olduğunu və bu ilin nəticələrinin Azərbaycan vətəndaşlarının həyatına təsiri barədə Milli Məclisin deputatı, İqtisadi və Sosial İnnovasiyalar İnstitutunun (İSİİ) rəhbəri Əli Məsimli ilə söhbətləşir.

Ə.Məsimli uğurlarla yanaşı problemlərdən də danışaraq deyir ki, birinci qrup problemlər ümumi iqtisadi inkişafa bağlıdır, belə ki, hökumət proqnozlarında 2018-ci il üçün 2 faiz artım nəzərdə tutsa da 10 ayda cəmi 0,8 faiz artım olub.

Ə.Məsimli isə hesab edir ki, əhalisi ildə orta hesabla 1,2-1,3 faiz artan Azərbaycana 0,8 faizlik yox, azı 4 faizdən yüksək artım lazımdır ki, əhalinin güzəranını yaxşılaşdırmaq üçün real iqtisadi baza yaransın: "Amma "neft bumu" mərhələsində hər il orta hesabla dünya iqtisadiyyatından 5-6 dəfə, MDB-nin orta göstəricilərindən 2,5-3 dəfə yüksək sürətlə artan Azərbaycanda 2018-ci ildə artım tempi dünya iqtisadiyyatının orta artım tempindən 3 dəfə, MDB-nin orta artım tempindən 2 dəfə aşağıdır".

Deputat xatırladır ki, rəsmi proqnozlara görə, 2019-cu ildə iqtisadiyyatda 3,6 faiz, 2020-2022-ci illərdə isə orta hesabla 3,4 faiz artım gözlənilir: "Bu o deməkdir ki, Azərbaycan hələ 2022-ci ilə qədərki orta perspektivdə də 2011-ci ildən başlanan aşağı artım templəri ilə inkişaf etmə trayektoriyasından çıxa bilməyəcək".

Ə.Məsimli deyir ki, ikinci qrup problemlər sosial xarakterli problemlərdir və xeyli dərəcədə elə iqtisadi artım sürətinin azlığından, milli gəlirin, eləcə də büdcə xərclərinin ədalətsiz bölgüsündən qaynaqlanır.

Deputatın deməsinə görə, Azərbaycanda iqtisadi artım sürəti MDB-nin və regiondakı orta artım sürətindən aşağı düşdüyü üçün orta əməkhaqqının da region ölkələrindəki səviyyədə olması və hətta ondan da aşağı düşməsi riski yaranıb.

Ə.Məsimli hesab edir ki, bu Azərbaycan üçün həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq aləmdə ciddi mənfi fikir yaradan haldır: "Əhalinin gəlirlərində əməkhaqqının payı Rusiyada 66 faiz, Qazaxıstanda 68 faiz, Azərbaycanda cəmi 33 faiz təşkil edir. Büdcənin sırf sosial xərcləri Rusiyada 36 faiz, Qazaxıstanda 44 faiz, Belarusda 46 faiz, Özbəkistanda 54 faiz, Azərbaycanda isə müxtəlif prizmalardan yanaşma üzrə 26-32 faizdir. Deməli, orta əməkhaqqının Rusiyadakından 2 dəfə, Qazaxıstandakından isə 1,3 dəfə az olması, daha çox milli gəlirin və sadaladığımız digər göstəricilərdəki geriliklə bağlıdır".

Ə.Məsimli deyir ki, üçüncü qrup problemlər maliyyə-kredit, pul, bank sahəsində olan problemlərdir.

Deputat vurğulayır ki, Strateji Yol Xəritəsində 2018-ci ildə bankların sağlamlaşdırılması prosesinin başa çatacağı göstərilsə də bu vacib məsələ həll olunmadı.

Ə.Məsimli xatıraldır ki, 2015-2017-ci illərdəki kimi 2018-ci ildə də problemli kreditlər bank sisteminin əsas problemi olaraq qalmaqda davam etdi. "Problemli kreditlər kredit portfelinin 14 faizini ötüb. Ölkə əhalisinin hər 4 nəfərindən birinin banka borcu var. Banklara borcu olanlarla yanaşı, 1 milyon nəfərdən artıq vətəndaş borclara zamin olmaqdan əziyyət çəkir. Xeyli vətəndaş və biznes strukturları bank kreditlərinin girovuna çevriliblər".

Deputat deyir ki, borcu olan insanların çoxu aldığı borcun 2-3 qatını banka çoxdan ödəyib, amma bəzi banklar həmin insanlardan artıq aldığından əlavə faiz, cərimə və sair formada kreditə görə pul tələb edirlər.