Media-icmal 16.02.2017

Ölkədəki iqtisadi islahatların dəyərləndirilməsi, özbaşınalıqlara susqunluğun nəticələri, banklara etimadsızlığın davam etməsi, dollar-manat nisbətindəki gəlişmələr bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Ölkə islahatlarının beynəlxalq təqdiri

“Azərbaycan” qəzetində “Yeni islahatlar kursu beynəlxalq aləmdə təqdir olunur” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=116016) sərlövhəli məqalədə ölkədəki islahatlar dəyərləndirilir.

Müəllif deyir ki, ölkədə iqtisadi-siyasi liberallaşdırmaya xidmət edən islahatların dərinləşdirilməsi, hər bir vətəndaşın layiqli həyat şəraitinin təmin edilməsi yeni mərhələdə yürüdülən kursun əsas məqsədidir. 

Müəllifə görə,bir çox  dünya ölkələri bank-maliyyə sistemini bürüyən böhrandan hələ də çıxa bilməyib,Azərbaycanda isə sosial-iqtisadi siyasət müsbət nəticələr verir: “Dünyada neftin qiymətinin kəskin şəkildə düşməsi müəyyən çətinliklər yaratsa da, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi yönündə həyata keçirilən islahatlar ölkənin dayanıqlı inkişafını təmin edib. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanı enerji resurslarından asılı olmayan güclü dövlətə çevirmək məqsədini sadəcə bəyanatlarla ifadə etmir, onun icra mexanizmlərinin müəyyən olunması yolunda konkert addımlar atır”.     

Müəllif hesab edir ki, “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq olunması” fərmanı bu yolda əsas sənəddir və islahatların əsas strateji hədəfləri burada əksini tapır.

Məqalədə deyilir ki, Azərbaycanda aparılan islahatlar beynəlxalq qurumların da hesabatlarında əksini tapır. 

Yazı müəllifi rəqabətlilik, biznes mühitinin yaxşılaşdırılması və s. istiqamətlər üzrə  beynəlxalq reytinqlərdə ölkənin irəlilədiyini bildirir. Daha sonra məqalədə beynəlxalq retinqlər üzrə qazanılan uğurları ifadə edən reytinqlər sadalanır. 

Müəllif özəl obyektlərdə yoxlamaların iki illik müddətinə dayandırılmasını iqtisadi sahədə yeni mərhələ adlandırır.

Yazıda vurğulanır ki, qlobal maliyyə böhranı şəraitində Ümumi Daxili Məhsulda, eləcə də qeyri-neft sektorunda irəliləyişə nail olunması ölkənin iqtisadi siyasətinin qlobal miqyasda cərəyan edən neqativlərə müqavimət gücünün nümayişidir: “Respublikanın əldə etdiyi uğurların ən nəhəng reytinq qururmları və maliyyə institutlarının hesabatlarında əksini tapması ölkədə aparılan islahatların uğurlarından xəbər verir”. 

Əgər susmasaydıq...

“Azadlıqinfo” saytı “Bir fərmandan çıxan nəticə” sərlövhəli məqalədə  (https://www.azadliq.info/177558.htmlaytı) məcburi köçkünlərin öz haqları uğrunda dirənişləri və bundan çıxan nəticələri müzakirə edir.

Müəllif xatırladır ki, bu ilin yanvarında ölkə başçısı İlham Əliyev “Məcburi köçkünlər və onlara bərabər tutulan şəxslər üçün vahid  aylıq müavinətin müəyyən edilməsi haqqımda” fərmanına dəyişikliklər edilməsi barədə fərman imzaladı.

Müəllif vurğulayır ki, iki həftə öncə imzalanan fərmana görə, köçkünlərə edilən güzəştlər ləğv olunmuşdu, sayğaclaşmaya start verilmişdi.

Məqalədə bu qərarın məcburi köçkünlər arasında narazılığa səbəb olduğu və insanları hərəkətə keçirdiyi xüsusi vurğulanır: “Amma bu qərar məcburi köçkünlər arasında ciddi narazılığa səbəb oldu, etiraz aksiyaları keçirildi, bir sıra yataqxanalarda sayğaclar quraşdırılmasına imkan verilmədi, narazılığın kütləviləşməsi hökuməti yenidən düşünməyə məcbur etdi”. 

Müəllif bunun nəticəsi olaraq ölkə başçısının yeni fərman imzaladığını və bu sənəddə bəzi köçkün qrupları yeni evlərə köçənə qədər kommunal xidmətə görə ödənişləri dövlətin edəcəyini bildirir.  

Yazıda vurğulanır ki, kütləvi etirazlar hökuməti geri addım atmağa vadar edib və vətəndaşlar yeni qaydalara etiraz sərgiləyiblər. Bundan irəli gələrək, müəllif belə bir nəticə təqdim edir ki, ölkədə bu günə qədər davam edən talana səbəb məhz insanların susqunluğudur: “17000 tələbə təhsil haqqını ödəyə bilmədiyinə görə universitetdən kənarlaşdırılanda, 13500 şəhid ailəsi “qan pulu”nu ala bilməyəndə, seçkilər rüsvayçı şəkildə saxtalaşdırılanda, məmurlar aşırı dərəcədə varlananda, saysız-hesabsız korrupsiya faktları ortaya çıxanda vətəndaşlar etiraz etsəydi, bu gün tamam fərqli bir Azərbaycanı müşahidə edərdik”.

Müəllif  deyir ki, minimum əməkhaqqının 116 manat olduğu ölkədə vətəndaş susursa, yaxud, ölkəyə gətirilən məhsulların inhisar nəticəsində 10 qat baha  satılmasına seyrçi qalırsa, bu zaman məmurların da daha çox qazanmaq hərisliyi işə düşür.

Məqalədə deyilir ki, hökumət qarşısında hesabat verəcəyi qüvvəni görməyəndə çox arxayınlaşır və 140 milyard dolların həzm olunması, da bu arxayınlığın nəticəsidir.

Müəllifə görə, devalvasiyadan sonra insanlar öz haqqını tələb etsəydi, hökuməti məsuliyyətə səsləsəydi, bugünki mənzərə yaranmazdı. Amma hamı susdu və nəticədə vətəndaşa yox, Beynəlxalq Banka yardım edildi.

“Xülasə, ölkə başçısının sərəncamından çıxan nəticə budur ki, problemlərin həlli xaqldan asılıdır, yoxsa, problem yaradanlar “fəaliyyət”lərini davam etdirəcəklər”.

Banklara etimadsızlıq gündəmdə

 “Exo” qəzeti “Azərbaycan vətəndaşları ölkə banklarını ləvğə aparır” sərlövhəli məqalədə  (http://ru.echo.az/?p=56606) ölkə banklarındakı durumu eskpert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

“Baxmayaraq ki, son vaxtlar manatın mövqeyi möhkəmlənib və bankların fəaliyyəti normal məcraya dönüb, bununla belə, Aazərbaycan banklarında depozitlərin həcmi azalmaqda davam edir. Hamı başa düşür ki, bu proseslər qısamüddətlidir və hamı da çalışır ki, əmanətlərini banklardan geri çəksin”. Bunu qəzetə ekspert Əkrəm Həsənov bildirib.

Ekspert deyir ki, ölkə banklarında depozitlərin həcmi azalmaqda davam edir, fiziki şəxslərin əmanətlərini banklardan kütləvi şəkildə geri çəkməsi 2015-ci ilin fevralındakı birinci devalvasiyadan başlayıb və bu gün də davam etməkdədir.

Müəllif bu ilin yanvarına əmanətlərin 7 mlrd. 448 mln. manat təşkil etdiyini, bunun isə 2 milyard manatdan çox azalma demək olduğunu bildirir.

Ekspertin sözlərinə görə, ölkənin aparıcı orqanları kommersiya banklarında depozitlərin azalması faktını gizlətmədiklərini bildirir: “Hökumət bu meyli nə qədər dayandırmağa cəhd etsə də, bu, onun gücü daxilində deyil. Əlbəttə, indki şəraitdə fiziki şəxslər tərəfindən əmanətlərin həcminin artması haqda söhbət gedə bilməz”.   

Ə.Həsənov hesab edir ki, əmanətlərin bundan sonra da banklardan geri çəkilməsi bankların ləğv olunmasına yol açır.

Ekspert Vüqar Bayramova görə isə, Azərbaycan vətəndaşları bu gün əmanətləri banklara etibar edib-etməmək sualı ilə üzbəüz qalıblar: “Statistika göstərir ki, əhali öz bank əmanətlərini geri çəkir, depozit hesablarını bağlayır. Əmanət həcmi 2015-ci ildəki 9 milyard manatdan 7 milyard manata enib. Keçən ilin avqustunda bu əmanətlər daha 300 milyon manat azalıb, ümumi həcmdə isə 500 milyon manat azalma baş verib”.

V.Bayramov deyir ki, bu tendensiya indi də davam edir və 2015-ci ilin dekabr devalvasiyası manata etimadsızlığı və depozit axınının gücləndirib.

Müəllif maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına (MBNP) istinadən deyir ki, hazırda banklarda fiziki yox, hüquqi şəxslərin sərmayələri qalır.

Müəllif deyir ki, ümumi həcmdə  2016-cı ildə bank aktivləri 10%-dən çox azalıb ki, bu da Azərbaycan kimi ölkə üçün yetərincə təsirli rəqəm deməkdir.

Məqalədə Palataya istinadən 2016-cı ildə ölkə banklarının xalis zərəri 1 mlrd. 667,6 mln. manatdan çox olduğu və keçən il ölkədə 10-dan çox bank bağlandığı vurğulanır.

Devalvasiya qaçılmazlığı

 “Müsavat. com” saytında isə  “Manatla bağlı təzadlı gəlişmə” sərlövhəli məqalə (http://musavat.com/news/manatla-bagli-tezadli-gelisme_415967.html) oxumaq olar.

Müəllif bir neçə son hərracda manatın bahalandığını, amma ekspertlərin buna keçici məqam kimi baxdığını və manatın tezliklə bu dəyərdən düşəcəyini bildirir: “Üstəlik, son hərraclarda inzibati yolla bahalaşdırılması gələcəkdə manata daha ciddi problem yarada bilər. Bir çox ekspertlər tezliklə devalvasiyanın olacağını da qaçılmaz hesab edirlər”. 

Müəllif deyir ki, manatın dollara nisbətdə 20 qəpiyə qədər bahalaşması özünü əmtəə satışında göstərmədiyi üçün etirazlara səbəb olur. Bu mənada müəllif bu günlərdə parlamentdə deputatlar Əli Məsimi və Fərəc Quliyevin manatla yanaşı  qiymətlərin də bahalaşmasına etirazlarını xatırladır. 

Ekspert Natiq Cəfərli bu nisbət dəyişikliyini çox kiçik sayır: “Dəyişiklik o qədər cüzidir ki, alqı-atış qiymətlərinə təsir edəcək səviyyədə deyil. Sadəcə oyunun davamı kimi 1,7301-dən 1,7296-ya qədər saldılar. Ciddi bir məzənnə deyişikliyi deyil. Bazardakı məzənnəyə ciddi təsir edəcəyini düşünmürəm. Sadəcə psixoloji amildir, əhalinin bir qismində “manat hələ də daha da bahalaşa bilər”,- gözləntisi üçün atılıb”.

Ekspertə görə, hərracın rəsmi nəticələrinə baxdıqda anormal bir situasiya yaranıb, belə ki, hərraca 35 milyon dollar vəsait çıxarılıb, amma tələb 37 milyon dollar olub.

N.Cəfərli deyir ki, tələb təklifi üstələsə də, məzənnə düşməyib, manat ucuzlaşmayıb, əksinə, bahalaşıb: “Bu, iqtisadi nəzəriyyələri alt-üst edə biləcək bir yanaşmadır, əgər tələb daha çox idisə, bu gün normalda dolların məzənnəsi az da olsa, artmalı idi, amma əks proses baş verirsə, deməli, inzibati qaydada müdaxilələrin davam etməsinə çalışırlar”. 

Ekspert Qubad İbadoğlu isə bildirib ki,Mərkəzi Bank bazarda makroiqtisadi sabitlik yarada bilməyəcək.

Q.İbadoğlu xatırladır ki, Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov hələ iki ay öncə, 2016-cı ilin dekbarında dollara tələbin təklifi üstələməsi barədə açıqlamasını xatırladır və bundan irəli gələrək, son hərraclarda manatın bahalaşmasının anlaşılmaz olduğunu deyir.

Ekspertə görə, Mərkəzi Bank yaxın perspektivləri belə düzgün dəyərləndirə bilmir və odur ki, ölkədə necə makroiqtisadi sabitlik yaradacağı sual altına düşür.

Müəllif 4%-lik marjanın ləğvindən sonra valyuta alqı-satqısında yaranan əsassız fərqi də MB-ın qərarının yanlışlığı ilə izah edir.