Media-icmal 16.12.2016

Azərbaycanın lider olaraq regionda yeri, dolların ucotunun qaldırılmasının manata mümkün təsirləri, yoxsulluğun həllini tapa  bilməməsi, ölkə iqtisadiyyatının problemləri bugünkü medianın aparıcı mövzusudur...

Regional liderlik göstəriciləri

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan Cənubi Qafqazın şəriksiz iqtisadi lideridir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=112104) sərlövhəli məqalədə ölkənin regionda yeri və rolunu  dəyərləndirir.

Müəllif Azərbaycanın dövlət büdcəsinin Ermənistandan 4, Gürcüstandan isə 2,5 dəfə çox olmasını bu liderliyin əsas göstəricisi kimi təqdim edir.

Davamlı iqtisadi inkişaf üçün qarşıda duran strateji hədəflərin düzgün müəyyən olunmasının vacibliyini deyən müəllif son illər ölkədə ictimai həyatın bütün sahələrində uğurlar əldə olunmasını konkret məqsədlərə yönəlik çevik və praqmatik siyasətin nəticəsi hesab edir: “Prezident İlham Əliyev ötən 13 ildə modernləşməyə xidmət edən islahatları uğurla həyata keçirib. Dövlət başçısı    keyfiyyətcə yeni mərhələdə Azərbaycanın müasir dövlətə çevrilməsini, tam müstəqil siyasət yürüdərək inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsinə yüksəlməsini milli ideyanın başlıca hədəfi kimi müəyyənləşdirib”.

Məqalədə dünyanın ayrı-ayrı maliyyə institutlarının Azərbaycanda biznes mühiti, iş adamlarına yaradılan şərait barədə verilən dəyərləndirmələrə toxunulur və bundan irəli gələrək ölkədə əlverişli biznes mühitinin yaradılıdığı önə çəkilir.

Yazı müəllifi dövlət büdcəsini davamlı inkişafın barometri sayaraq buradakı göstəricilərin həm xalqın yaşayış səviyyəsinin, həm də hökumətin fəaliyyətinin səmərəliliyinin aynası olduğuni deyir. Onun fikrincə, ölkənin inkişaf yolunda olması ilk növbədə onun dövlət büdcəsində yer alan makroiqtisadi göstəricilərdə real əksini tapır.  Müəllifə görə, hətta son 10 ilin ən kiçik büdcəsi sayılan 2017-ci il üçün nəzərdə tutulan dövlət büdcəsinin layihəsi də ölkənin qarşıya qoyduğu hədəflərə doğru inamla irəliləməsinin təsdiqidir.

Məqalədə 2017-ci il büdcəsinin də sosialyönlü olduğu deyilir, sosial müdafiə və ona bərabər tutulan vəsaitlər istisna olmaqla bütün qalan xərclərin ixtisar edilməsi buna sübut kimi dəyərləndirilir.  

Yazı müəllifi büdcənin daha bir neçə istiqamətdə dəyərləndirməsindən sonra belə ümumi nəticəyə gəlir ki, büdcənin strukturu ölkənin davamlı inkişaf etdiyini göstərir: “Bütün bunlar həm də onu göstərir ki, prezident İlham Əliyevin yürütdüyü məqsədyönlü islahatlar kursu hər bir vətəndaşın yüksək rifah halının təmin olunmasına yönəlib və bu siyasət  hər bir ölkə vətəndaşı tərəfindən bəyənilir və dəstəklənir”.

Bu qərar ehtiyatlara da təsir göstərəcək

“Azadlıqinfo”  “FED-in qərarı dolların manata təzyiqini artıracaq” sərlövhəli  məqalədə (https://www.azadliq.info/170455.html) bu günlərdə dolların uçot dərəcəsinin 0,50%-0,75% aralığına qaldırılması və bunun manata təsirini ekspert Nemət Əliyevlə dəyərləndirir.

Müəllif Azərbaycan Mərkəzi Bankının FED-in bu qərarının manata elə ciddi təsiri olmayacağı haqda bəyanatını bankın özünəməxsus şərhi sayır. 

Mərkəzi Bank isə bu şərhinə əsas kimi manatın dəyərinin bazar tələb-təklifi əsasında formalaşdığını və buna görə də bu qərarın manatın məzənnəsinə birbaşa təsiri olmayacağını bildirir.

Ekspert isə hesab edir ki, dolların uçot dərəcəsinin artması ilə manata psixoloji təsir yüksələcək, bununla yanaşı həm də daxili valyuta bazarında dollara tələbin daha da artması ilə müşahidə ediləcək.

N.Əliyev bundan irəli gələrək Mərkəzi Bankın bütün potensial ssenarilərə hazır olmasının vacibliyini vurğulayır. Bankın dolların uçot dərəcəsinin qaldırılması ilə bağlı açıqlamasını nəzərdə tutaraq bu şərhləri reallıqdan uzaq adlandırır: “Necə ola bilər ki, dolların sahibi uçot dərəcəsini qaldırsın və bu addım valyutalara təsir etməsin. Bunu düşünmək artıq özü məsuliyyətsizlikdir”.

Ekspert hazırda manatın onsiz da ağır bir dövr yaşadığını bildirərək buna səbəb kimi yürüdülən yanlış iqtisadi siyasəti göstərir. Onun sözlərinə görə, FED-in qəbul etdiyi qərar da dolların manata təzyiqini bir qədər də artıracaq və belə bir vəziyyətdə reallığın özü düzgün qiymətləndirilməli və situasiyanın tələb etdiyi addımlar atılmalıdır. 

Nemət Əliyev hesab edir ki, bu qərar həm də Mərkəzi Bankın ehtiyatlarına ciddi təsir göstərəcək. Azərbaycanın valyuta ehtiyatlarının bir hissəsinin dollar şəklində saxlandığını deyən ekspert bunu da xüsusi vurğulayır ki, dolların dəyər qazanması həm də bu ehtiyatların dəyər qazanması anlamına gəlir və əslində bu, özü bir imkandır.

Nemət Əliyevə görə, indiki halda hökumətin özündə iradə taparaq həmin imkanları Azərbaycan iqtisadiyyatının stimullaşdırılmasına yönəldə bilməsi və bu yöndə istifadə etməsi olduqca vacib məsələdir. Amma ekspert buna o qədər də əmin olmadığını bəyan edərək bütün bunların ancaq bir arzu və istək olduğunu vurğulayır.

Konkret olaraq bu yöndə hökumətin hansı addımları atacağna gəlincə, N.Əliyev bunun görünəcəyinin bir zaman məsələsi olduğunu söyləyir.

Gedən: milyardlar, qalan: yoxsulluq

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Neft dollarları da xərcləndi, amma yoxsulluğun öhdəsindən gələ bilmədik” sərlövhəli məqalə diqqət çəkir. Müəllif ölkəyə milyardlarla vəsait gəlsə də yoxsulluğun aradan qaldırıla bilməməsini müzakirə edir. (http://www.novoye-vremya.com/w75502/.../#.WFLcNBuLTIU)

Müəllif artıq ölkədə bütün sadə vətəndaşların bu və ya digər dərəcədə qənaət rejiminə keçdiyini bildirir.

Məqalədə deyilir ki, bu qənaət prosesi 2015-ci ildən başlayıb, bu il isə kütləvi xarakter alıb.

Yazı müəllifi rəsmi statistik rəqəmlərə istinadən 2016-cı ildə əhalinin ticarət obyektlərindən 26,3 milyard manatlıq istehlak malları aldığını, bunun isə keçən ilin analoji dövrülə müqayisədə 1,7% çox olduğunu bildirir. Yazıda alınan istehlak mallarının 50%-ni ərzaq mallarının təşkil etdiyi xüsusi olaraq vurğulanır.

Bu fonda müəllif 2015-ci ilin analoji dövrülə müqayisədə bu ilin 11 ayında istehlak malları və xidmət tariflərinin 12,1%,  ərzaq mallarının isə 14% bahalaşdığını xatırladır: “Bu bahalaşma fonunda əhalini  daha çox xərclədiyi kimi səhnə görünür, bu, heç də belə deyil, burada əhalinin pulu  nəyə xərcləməsi əsas məsələdir”.

Müəllif bu düşüncədədir ki, bütün rəqəmlər əhalinin həyat səviyyəsinin enməkdə davam etdiyini, bunun isə ilk növbədə əhalinin  aztəminatlı təbəqəsinə ciddi zərbə olduğu deyilir.

“İndi əhali xərclərin 50%-ni ərzaq almağa yönəldib, bu, ölkə əhalisinin yoxsul olmasından xəbər verir. İnkişaf etmiş ölkələrdə ərzaq xərcləri heç bir halda ailənin istehlak xərclərinin 15%-dən çox olmur”.

Müəllif bunu da əlavə edir ki, nə qədər paradoksal olsa da Azərbaycanda ərzaq həmişə baha olub, indiki qiymət artmı da nəzərə alınsa qiymətlər “göy”ə qalxıb.

Məqalədə deyilir ki, iqtisadiyyatın indiki durumu, manatın məzənnəsi onu göstərir ki, bu qiymət artımı son hədd deyil, çünki, pullar ərzaq alınmasına yönəldikcə bu sahədə qiymətlər də artırılır.

Yazı müəllifi ölkəyə milyardlar gəldiyi halda hakimiyyətin nə iqtisadi, nə də sosial sahədə əsas problemləri həll edə bilmədiyini deyir: “İndi ölkədəki böhran real problemlərin inkar edilməsinin real nəticələridir. Hazırda  buna görə əziyyət çəkən ölkəni bu istiqamətə aparanlar yox, sadə vətəndaşlardır.

Bu iqtisadiyyat böyüyənə oxşamır 

“Yeni Müsavat” qəzeti ''Azərbaycan iqtisadiyyatının böyüməyə başlayacağı xeyli çətin görsənir'' sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatının durumu ilə bağlı tanınmış iqtisadçı Qubad İbadoğlunun düşüncələrinə yer verir.

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/qubad-ibadoglu-azerbaycan-iqtisadiyyatinin-boyumeye-bashlayacagi-xeyli-chetin-gorsenir_400373.html)

Q.İbadoğlu Azərbaycan iqtisadiyyatının 4% kiçilmədən sonra böyüməyə başlayacağının xeyli çətin olduğu qənaətindədir. Onun firkincə, son bir ayda iqtisadi tənəzzül daha da dərinləşib, qeyri-neft ÜDM-i 5,6% azalıb. 

Statistika Komitəsinin bu ilin 11 ayı üçün açıqladığı ölkə iqtisadiyyatının  makroiqtisadi göstəricilərinə əsasən Q.İbadoğlu son bir ayda iqtisadiyyatda tənəzzülün dərinləşdiyini, dövlət büdcəsi kəsirinin, inflyasiya və işsizliyin artdığını bildirir.

İqtisadçıya görə, bu dövr üçün ən neqativ tendensiya sənaye istehsalında böhranın başlaması və bu bölmədə tənəzzülün dərinləşməsidir: “Beləliklə, həm ümumi daxili məhsulda (ÜDM), həm də qeyri-neft ÜDM-ində eniş bir az da artaraq müvafiq olaraq mənfi 3,9 və mənfi 5,6 faizdə qərarlaşıb”.

Q.İbadoğluna görə, hələ bu da son deyil, bu ilin sonuna yaxınlaşdıqca makroiqtisadi göstəricilərin daha da pisləşməsi növbəti ildə böhrandan çıxış  imkanlarını daha da azaldır. Elə bu səbəbdən irəli gələrək iqtisadçı Azərbaycan iqtisadiyyatının 4 faizlik kiçilmədən sonra böyüməyə başlaya biləcəyinin xeyli çətin olduöunu deyərək bu inkişafın ola biləcəyini şübhə altına alır.

İqtisadçı ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin dolların uçotunu qaldırmasını, bundan sonra dünya bazarında dolların daha da bahalaşacağı proseslərini də xatırladaraq bu məsələnin də ölkə iqtisadiyyatına  mənfi təsirləri olacağına işarə edir.