Media-icmal

20 yanvar hadisələri şəhidlərinin anım mərasimi, sturktur islahatlarından gözləntilər, ÜTT-yə üzvlüyün yubadılması səbəbləri və s. məsələlər bugünkü (21 yanvar, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

29 ildir davam edən anım-20 yanvar

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan xalqı 20 yanvar şəhidlərinin xatirəsini ehtiramla anır" sərlövhəli məqalədə xalqın 20 yanvar şəhidlərinə ehtiramını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, yanvarın 20-i səhərdən "Şəhidlər Xiyabanı"na ziyarət başlanıb, bu müqəddəs məkanda uyuyan qəhrəmanların xatirəsini ehtiramla yad edir, izdihamın arasında Bakı sakinləri ilə yanaşı, paytaxtın qonaqları və bölgələrdən gələn insanlar da var.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, 20 yanvar hadisələrnin üzərindən 29 il ötsə də unudulmur, dövlət müstəqilliyinin bərpası uğrundakı mübarizədə verilən şəhidlərə şükranlıq borcu olduğunu xatırladır.

Müəllif 20 yanvar hadisələrinin törədilməsinə səbəbkar kimi o zamankı SSRİ rəhbərliyini, şəxsən SSRİ-nin birinci və son prezidenti Mixail Qorbaçovu

bilir: "Həmin gecə sovet qoşunları Azərbaycanda 147 mülki şəxsi qətlə yetirdi, 744 nəfər yaralandı, bir çoxu ömürlük şikəst oldu" deyə yazır.

Müəllif o zaman Moskvada yaşayan Heydər Əliyevin Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək bu hadisələri pisləyən bəyanat verməsini həyatını təhlükə qarşısında qoyması adlandırır.

Yazıda deyilir ki, 20 yanvar faciəsinə dövlət səviyyəsində ilk siyasi-hüquqi qiyməti də Heydər Əliyev verib, şəhidlərin xatirəsinə "Əbədi məşəl" abidə-kompleksi ucaldılıb, 20 Yanvar Ümumxalq Hüzn Günü elan edilib, "20 yanvar şəhidi" fəxri adı təsis olunub, şəhid ailələrinin, 20 yanvar hadisələrində əlil olan şəxslərin sosial müdafiəsi gücləndirilib.

Məqalədə xatırladılır ki, bu siyasəti davam etdirən prezident İlham Əliyevin dövründə Şəhidlər Xiyabanı yenidən qurulub, Bakıda "20 Yanvar" dairəsində abidə kompleksi yaradılıb: "Hazırda 20 yanvar əlilləri və şəhid ailələri dövlətin hərtərəfli qayğısı ilə əhatə olunublar. Əlillərin reabilitasiyası üçün sağlamlıq mərkəzləri yaradılıb, 20 yanvar əlilləri və şəhid ailələri dövlət büdcəsi hesabına mənzillə təmin edilib, onlara prezident təqaüdü təyin olunub".

Müəllif hesab edir ki, bu gün bütün yollar Şəhidlər Xiyabanından keçir, belə ki, bu müqəddəs məkanı ziyarət edənlər arasında hər yaşda insanlar var və hər kəsin üzündə kədər və qürur hissləri görünür.

Müəllif hesab edir ki, burada yaşanan izdiham xalqın qəhrəman Vətən övladlarının əziz xatirəsinə hörmət və ehtiramını bir daha parlaq şəkildə təcəssüm etdirir.

İqtisadi inkişafın yavaş artım səbəbi

"Modern.az"da isə "İdaretmə aparatı çox şişmişdi" - deputat prezidentin son islahatlarını yüksək dəyərləndirdi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə idarəetmə sisteminin "şişməsi" səbəblərini Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Əli Məsimli ilə müzakirə edir.

Yazıda deyilir ki, prezident İlham Əliyev yanvarın 14-də Azərbaycanda dövlət idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında fərman imzalayıb, fərmana əsasən bir neçə dövlət qurumu ləğv edilib, bəziləri yenidən qurulub və s.

Ə. Məsimli "modern.az"-a bildirib ki, 2014-cü ilin ortalarından neftin qiymətinin kəskin düşməsi və 2015-ci ildə iki şok devalvasiya nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatı resessiya və durğunluq halı keçirdikdən sonra 2018-ci ildən yenidən artım mərhələsinə keçib.

Amma Ə.Məsimli bunu da xüsusi qeyd edir ki, bu artım orta perspektivdə dünyanın və inkişaf etməkdə olan, eləcə də region ölkələrinin orta illik artım templərilə müqayisədə yavaşımış iqtisadi artım trayektoriyasına keçir.

Deputata görə, daha sürətli inkişafın qarşısını alan səbəblərdən biri də idarəetmə sisteminin müasir tələblərə cavab verməməsidir.

Ə.Məsimli xatırladır ki, bununla bağlı dövlət başçısı Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasındakı yekun nitqində xüsusi vurğulayıb ki, "... idarəetmədə struktur köhnəlib. Daha çevik, daha yığcam, daha məqsədyönlü yeni idarəetmə strukturu olmalıdır. İndi dünyada əks proses gedir - idarəetmə daha yığcam, çevik, daha da məqsədyönlü və az işçi ilə böyük iş görmək üçün. Amma bizdə idarəetmə sistemi şişir, buna son qoyulmalıdır".

Deputat qeyd edir ki, idaretmə aparatı həqiqətən çox şişib, hazırkı mərhələdə səmərəli işləmək imkanları tükənib:"2019-cu ilin büdcə xərclərində ümumi dövlət xidmətləri üzrə xərclər 3,9 milyard manata çatıb ki, bu da müdafiə xərclərindən 13 faiz, təhsil xərclərindən 70 faiz, sosial müdafiə, sosial təminat xərclərindən 48 faiz, səhiyyə xərclərindən 3,7 dəfə çoxdur".

Ə.Məsimli deyir ki, islahat xarakterli addımlar müsbətdir, idarəçiikdə paralelçilik aradan qaldırılrmalı, büdcə vəsaitlərinə qənaət edilməlidir.

Onun sözlərinə görə, Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi, Bilik Fondu və Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin ləğvi büdcəyə 8 milyon manata yaxın qənaət gətirəcək, optmallaşdırma islahatları davam etdikcə büdcəyə qənaətin həcmi də artacaq.

Deputata görə, struktur islahatlarının səmərəlilik dərəcəsini artırmaq üçün bu addımların cəmiyyət həyatının bütün tərəflərini əhatə etməsi, kompleks xarakter daşıması vacib şərtdir, həm də həmin addımların gözləntiləri daha dolğun və səmərəli olsun deyə, Azərbaycanın yeni iqtisadi modelinə uyğun vahid strategiya əsasında həyata keçirilməsi çox zəruridir.

ÜTT üzvlük -bu, kimə sərf etmir?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə Azərbaycan bu il Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜTT) üzv ola bilər-gözlənti" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanın bu mühüm dünya təşkilatına üzv ola bilməsi gözləntiləri barədə ekspertlərlə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, bu danışıqlar 1997-ci ildən olmaqla 22 ildir ki, aparılır, amma yekun nəticə ilə sonuclanmayıb və 22 il ərzində İşçi Qrupun 14 iclası keçirilib.

Yazıda ÜTT-yə üzvlüklə bağlı komissiyanın məlumatına əsaəsn deyilir ki, Azərbaycan 21 dövlətlə ikitərəfli danışıqlar aparır, bu müddətdə cəmi 5 ölkə ilə (Türkiyə, Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Gürcüstan və Qırğızıstan) ikitərəfli danışıqlar protokolla yekunlaşıb.

Müəllif deyir ki, 2018-ci ilin dekabrında Cenevrədə Azərbaycanla ÜTT arasında danışıqların aparılması nəzərdə tutulurdu, amma danışıqların gedişi barədə hər hansı məlumat açıqlanmayıb.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, ÜTT-yə üzvlük Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında strateji əməkdaşlıq sazişinin imzalanması üçün əsas şərtlərdən biridir.

İqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov "Yeni Müsavat"a bildirir ki, Azərbaycanın bu təşkilata üzvlüyü ilə bağlı danışıqlarda əsas mübahisəli məqam ölkənin hansı statusla üzv qəbul olunmasıdır: "Belə ki, ÜTT Azərbaycanı inkişaf etmiş ölkə statusunda qəbul etmək istəyir. Azərbaycan hökuməti isə inkişaf etməkdə olan ölkə statusunu əldə etməyə çalışır. Çünki bu halda ölkə daha yüngül şərtlərlə üzvlük əldə edəcək. Güman olunur ki, bu məsələdə razılıq əldə olunacaq".

Ekspertə görə, digər məqam aqrar sektora subsidiya ilə bağlıdır, Azərbaycan "yaşıl zənbil"ə iddialıdır, bu isə Azərbaycan üçün aqrar sektora bu sahədə istehsal olunan məhsulun 10 faizi həcmində subsidiya vermək imkanı deməkdir. ÜTT isə Azərbaycana 5 faizə qədər subsidiya imkanı tanıyan "sarı zənbil"i təklif edir.

Ekspert deyir ki, bu məsələdə də tərəflərin razılıq əldə etməsi mümkündür. amma bununla belə hələ də ÜTT-yə üzvlüklə bağlı bir nəticə əldə olunmayıb.

V.Bayramov ÜTT-yə üzvlüklə bağlı məsələnin həllini indiki mərhələ üçün aktual sayır: "Çünki bir tərəfdən qeyri-neft sektorunun inkişafı və ixracın genişləndirilməsi əsas hədəflərdən biridir. ÜTT-yə üzvlük yalnız daxili bazarın xarici məhsullar üçün açılması deyil, həm də yerli istehsalçılar üçün Avropa bazarlarına çıxış imkanlarının genişlənməsidir. Gömrükdə şəffaflaşma prosesi gedir, bu da ÜTT-yə üzvlük üçün əlverişli mühitin yaranması deməkdir".

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli isə 22 illik danışıqlar prosesini "bu təşkilata üzvlüyü 22 illlik yubatma" kimi dəyərləndirir.

N.Cəfərli deyir ki, Azərbaycan hökuməti bu yubatmanı quruma üzv olduqdan sonra kənd təsərrüfatına dövlət dəstəyi və digər məsələlərdə problemlər yarana bilməsi ilə əsaslandırır. " Rusiya 4 ildir ÜTT-nin üzvüdür, kənd təsərrüfatına ən çox subsidiya ayıran ölkələrdən biri olaraq qalır" deyə bu iddianın əsası olmadığını bildirir.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycanla bağlı problem bir tərəfdən üzv olmaq üçün ölkənin daxili qanunvericiliyi,eləcə də vergi və gömrük qanunvericiliyinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmalı, digər bir tərəfdən beynəlxalq iqtisad məhkəmələrinin yurisdiksiyası tanınmalı olması ilə bağlıdır: "ÜTT-nin öz hüquq müstəvisi var və məncə, Azərbaycan hökumətinin bu təşkilata üzvlükdən yayınmasının əsas səbəbləri də bunlardır".

N.Cəfərli bildirir ki, bu üzvlük xalqın, iş adamlarının marağındadır, amma buna maraqlı olmayan qruplar da var: "Kimin marağında deyil?. Əlbəttə, ölkəyə mal gətirən inhisarçıların, daxili bazarı monopoliyada saxlayan yerli istehsalçıların. Məmur oliqarxiyası ilə çulğalaşmış olan bu inhisarçılar marağında deyillər ki, gömrük qanunvericiliyi beynəlxalq standartlara uyğunlaşsın. Çünki bu halda istədikləri məhsulun idxalına əlavə rüsum tətbiq etdirə bilməyəcəklər".

Ekspert deyir ki, üzvlük sahəsində 2019-cu il dönüş ili ola bilər, həm də bu təşkilata üzv olduqdan sonra Avropa İttifaqıilə ikitərəfli əməkdaşlıq sazişinin imzalanması üçün real şərait yaranacaq.