Media-icmal 21.09.2016

Gözlənilən Konstitusiya islahatları, dollar kreditlərinin köhnə məzənnə ilə qaytarılması barədə informasiyaların yayılmasına münasibət, uşaq əməyinin istismarı, ölkədə islahatların aparılmaması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İnkişafın sürətlənməsinə mühüm töhhə

“Azərbaycan” qəzeti “Konstitusiya islahatları Azərbaycanın inkişafının sürətlənməsinə və müstəqilliyimizin əbədiliyinə mühüm töhfə olacaq” sərlövhəli (.http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=105621) məqalə ilə çıxış edib. Məqalənin müəllifi ölkənin Ağsaqqallar Şurasının sədri, deputat Fəttah Heydərovdur.

Müəllif artıq iki aya yaxındır ki, ölkədə Konstitusiyaya dəyişikliklərin müzakirə edildiyini deyir. Müəllifin düşüncəsinə görə, bu dəyişikliklər vacibdir və dövlətin gələcəyinə hesablanıb. Müəllifə görə, xalq Konstitusiya islahatını düzgün dəyərləndirir və  dövlət başçısı İlham Əliyevin kursunun düzgünlüyünü qəbul edir. “Ən ali həqiqət budur ki, İlham Əliyev Azərbaycanı doğru yolla irəliyə aparır, dövlətimizi doğru yolla idarə edir, xalqımıza daim doğru yol göstərir. Konstitusiya islahatları da əslində İlham Əliyevin irəlilədiyimiz doğru yolda qarşımıza çıxan maneələri daha asan, itkisiz keçməyə yönələn müdrik təşəbbüsüdür!”.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı 2016-cı ili islahatlar ili elan edib, bundan irəli gələrək qanunculuq sahəsində də islahatlar gedir, amma kompleks yanaşma üçün Əsas Qanunda da dəyişikliklər edilməsi zəruridir. Onun fikrincə,  respublika əsrlər boyu həsrətində olduğu hüquqi və demokratik dövlət modelini son 25 ildə daha da möhkəmləndirib: “Ən əsası bu inkişaf modelinin dayanıqlılığı, sabitliyi və dönməzliyi 1995-ci ilin 12 noyabrında ümumxalq referendumu yolu ilə qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikasının ilk milli Konstitusiyasında əksini tapıb”.

Müəllif deyir ki, Konstitusiyaya təklif olunan əlavə və dəyişikliklər 3 əsas məqsədi daşıyır: insan və vətəndaş hüquqlarına daha etibarlı təminat mexanizmləri formalaşdırmaq, dövlət idarəçiliyi sistemini təkmilləşdirmək, iqtisadi-sosial inkişafın davamlılığını təmin etmək.  Müəllifə görə, təkcə onu demək kifayətdir ki, bu əlavə və dəyişikliklərin üçdə ikisi sırf insan hüquq və azadlıqları ilə bağlıdır.

Müəllif Konstitusiyaya dəyişikliklərdə yaş senzinin götürülməsini, prezdentlik müddətinin 5 ildən 7 ilə qaldırılmasını  dünya təcrübəsindən irəli gələn addımlar adlandırır, vitse-prezidentlik institutunun yaradılmasını dövlət idarəçiliyi mexnizminin təkmilləşdirilməsi kimi dəyərləndirir.

Səbəbkar –hökumətdir

“azadlıq.info” “Hökumət kredit amnistiyası verəcəkmi?” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/157416.html)  problemli kreditlər sahəsində durumu ekspert Nemət Əliyevlə araşdırır.

Müəllif deyir ki, problemli kreditlərin faizinin artdığı bir dönəmdə yenidən kredit amnistiyasının həyata keçirilə biləcəyi ilə bağlı məlumatlar yayılır. Bu məlumatlara görə, nəzərdə tutulan kredit amnistiyasında 10 min  dollara qədər kredit borcu olanların borcları  indiki məzənnə ilə deyil, köhnə məzənnə ilə (1 dollar 1.05 qəpik) ilə hesablanacaq və bu 20 dekabr 2015-ci il tarixə qədər kredit götürənlərə şamil ediləcək.

Müəllif xatırladır ki, ikinci devalvasiyadan da sonra belə təkliflər səslənirdi, amma son anda hökumət bu fikrindən vaz keçdi. Müəllif ekspertlərə istinadən bu fikirlərin yayılmasını belə dəyərləndirir: “Ekspertlərin fikrincə, kredit amnistiyasının veriləcəyi ilə bağlı xəbər referenduma və ondan sonra keçirilməsi gözlənilən prezident seçkisi üçün nəzərdə tutulub. Ona görə bu məlumatdan nəsə gözləməyinə dəyməz”.

Ekspert N.Əliyev bu düşüncədədir ki, məhz hökumətin yanlış siyasətinin üzündən həm maliyyəçilərə, həm də dollarda kredit borcu olan vətəndaşlara xeyli əlavə borc yazılıb. Bu, hökumətin və Mərkəzi Bankın məsuliyyətsizliyi ucbatından baş verib: “Əhaliyə yazılan borc yükünü hazırda guya cürbəcür metodlarla qaytaracaqlarını bəyan edirlər. Guya buna görə günahkar hökumət yox, vətəndaşdır. Kredit amnistiyası adına addım atıb, borcun 1.05 məzənnə ilə qaytarılmasını istəsələr belə, bu, ədalətli qərar olmayacaq. Axı manatın məzənnəsinin bu səviyyədə müəyyənləşməsinin günahkarı vətəndaşlar deyil. Bunun belə olmasının səbəbkarı Azərbaycan hökumətidir. Əgər Azərbaycan hökumətinin belə bir fikri varsa ədalətli qərar qəbul etməlidir”. Ölkədə belə problemin yaranmasına görə eskpert səbəbkar hökuməti görür və xarici valyuta ilə kredit götürənlərin məsuliyyəti olmadığnı deyir

N.Əliyevə görə, belə informasiyaların dövriyyəyə buraxılması da təsadüfi deyil, bu üsulla hakimiyyət referendum öncəsi cəmiyyətdəki narazılığı azaltmaq istəyir: “Sentyabrın 11-də və 17-də keçirilən aksiyaların izdihamlı olması hakimiyyəti narahat edir. Görünür, ona görə hakimiyyət cəmiyyəti narahat edən problemlərlə bağlı müəyyən vədlər verir. Amma əvvəlki vədlər kimi bu vədin də reallaşacağı az inandırıcıdır”.

Uşaq əməyi -ən ucuz istismar

“Exo” qəzeti “Azyaşlı əməkçilər” (http://www.echo.az/article.php?aid=105747) sərlövhəli məqalədə ölkədə uşaq əməyinin istismar olunmasını ekspertlərlə araşdırır.  

“Uşaq əməyi ağır iqtisadi vəziyyət olan ölkələrdə inkişaf edir. Bu, sahibkar üçün faydalı məsələdir. Belə ki, azyaşlı işçiyə böyük yaşlıdan dəfələrlə az pul vermək olar. Uşaq onun bütün dediklərini yerinə yetirir, istənilən zaman da işdən qovula bilir. Təəssüf ki, uşaq əməyi problemi hələ də Azərbaycanda yer alır”.

Bunu “Exo” qəzetinə eskpert Nəriman Ağayev deyir.

Ekspert deyir ki, həddi-büluğa çatmayanlar qeyri-leqal işləyirlər, onlarla əmək müqaviləsi imzalanmır. Onun hesablamalarına görə, 15 yaşlı uşaqların 0,5%, 15-18 yaşlıların 20%-i işləyirlər. Onlar daha çox xidmət, ticarət, kənd təsərrüfatı sahələrində çalışırlar.  

“Xidmət-iş” Həmkarlar Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov deyir ki,  uşaq əməyinin istismarına qadağan qoyulmasına baxmayaraq, bu hala hələ də rast gəlinir. Onun sözlərinə görə, əksər halda valideynlər özləri uşaqları bağlarda məhsul tapmağa vadar edirlər. C.İsmayılov Bakıdakı şadlıq saraylarında uşaqların əməyə cəlb edilməsinin kütləvi olduğunu deyir: “Amma düşüncəmə görə, burada təkcə cərimə etməklə bu biabırçılığa son qoymaq mümkün deyil”.

Müstəqil məhkəmə sistemi olmadan ...

“Novoye Vremya” qəzeti “Pul başlıca deyil” sərlövhəli məqalədə müəllif (http://www.novoye-vremya.com/w66931/.../#.V-GAdih97IU) ölkə iqtisadiyyaındakı xarici borclanma problemini müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, ölkə iqtisadiyyatında ağır durum yaranıb və belə halda bu mövzu aktuallıq kəsb edir. Müəllif  müxtəlif beynəlxalq bankların və qurumların ölkəyə kreditlər  ayırdığını deyir və sırada Avropa İttifaqının (Aİ) da adını çəkir.

Müəllif bildirir ki, Aİ kiçik və orta sahibkarlığın ixrac imkanlarının genişləndirilməsi və biznes mühitinin yaxşılaşdırılması üçün 13.5 milyon avro vəsait ayırıb. Bu vəsaitlərin həm ölkə idarəçiliyinə, həm də vətəndaşlara xeyirli olacağı vurğulanır.

Müəllif bu düşüncədədir ki, bu yardımlar nəyisə dəyişməyə səbəb ola bilməyəcək və bunu belə əsaslandırır: “Birincisi, məbləğ azdır, ikincisi, məsələ heç də pulda deyil, məhkəmə icraatı,  iqtisadiyyat və bütünlükdə siyasi sistem daxil olmaqla, hökumətin köklü islahatlara münasibətdə siyasi iradəsindədir”.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunda bir arzu ilə hansısa irəliləyişə nail olmaq mümkün deyil, odur ki, bu sahədə rəqabət mühiti yaratmaq, ixrac imkanlarını genişləndirmək gerçəyə oxşamır: “Azərbaycan iqtisadiyyatının hadisəsi kimi inhisar, görünür, hələ uzun zaman hökmranlıq edəcək”.

Müəllif Brüsselin Azərbaycanda məhkəmə sisteminin inkişafı üçün yardımlarını xatırladır, amma durumun dəyişmədiyini bildirir: “Bizim məhkəmələr ədalətli oldularmı? Bizim ölkə şəraitində bunları həyata keçirmək çətindir. Bu ayrılan vəsaitlər bir çox məhkəmələrin yerinə yetirdiyi siyasi sifarişləri aradan qaldıra biləcəkmi?”

Müəllifin fikrincə, Azərbaycan məhkəmələrində idarəçilik çoxdan itib, bu sistemdə ancaq qanunsuzluqdur. Müəllif deyir yeni binaların tikilməsi deyil,  demokratik institutların inkişafı Azərbaycanın marağında olmalıdır və müstəqil məhkəmə sistemi olmadan yuxarıdakı problemləri həll etmək mümkün deyil. Məhkəmə islahatı təkcə yeni binaların tikilməsi deyil, bu islahatlar müstəqil və ədalətli olmağı nəzərdə tutur.