Media-icmal, 22 dekabr, 2017-ci il

Azərbaycanın regionda büdcə üstünlüyü, idarəçiliyə münasibət, neftin qiymətinin enə bilməsi təhlükəsi bugünki (22 dekabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Lider dövlət göstəricisi - büdcə

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyev postsovet məkanında inkişafın yeni nümunəsini yaradıb" sərlövhəli məqalədə 2018-ci il üçün Azərbaycanın dövlət büdcəsinin həcmi fonunda ölkənin yerləşdiyi regionda əhəmiyyətini dəyərləndirir.

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=136492).

Müəllif deyir ki, ölkədə həyata keçirilən sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası dinamik inkişafı şərtləndirən əsas amillər sırasında yer alır: "Əlverişli geosiyasi mövqeyə, zəngin təbii-iqtisadi potensiala malik olan ölkəmizdə reallaşdırılan strateji inkişaf kursu hələ qarşıdakı dövrdə də böyük uğurlar vəd edir".

Məqalə müəllifi Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təminatı məsələsində Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş, qlobal və regional enerji, nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin fəal iştirakçısı kimi tanındığını vurğulayır.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın iştirakı olmadan regionda hər hansı strateji layihənin həyata keçirilməsi mümkünsüzdür: "Çünki Azərbaycan mövcud olduğu regionun lider ölkəsi statusunu daşıyır və əsas parametrlər üzrə bütün iqtisadi göstəricilər məhz ölkəmizə məxsusdur. Bunu region ölkələrinin büdcələrinə nəzər salmaqla da aydın görmək olar".

Müəllif xatırladır ki, Azərbaycanın 2018-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 21 milyard 47 milyon manat, gəlirləri 20,127 milyard manat və ya 11,842 milyard ABŞ dolları həcmində proqnozlaşdırılır.

Yazıda deyilir ki, Cənubi Qafqazın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı sayılan Gürcüstanın büdcəsi 2018-i il üçün 4,965 milyard ABŞ dolları təşkil edəcək. Bu, Azərbaycan büdcəsindən 2,4 dəfə azdır.

Ermənistanın büdcə gəlirlərinin təxminən 2,7 milyard dollar olacacağını deyən müəllif bunun Azərbaycan büdcəsindən 4 dəfə az olduğunu bildirir.

Bu müqayisədən sonra müəllif deyir ki, büdcə parametrləri üzrə Azərbaycan regionun digər iki ölkəsindən çox yüksək mövqedədir.

Müəllif isə bu büdcə həcmi müqayisəsini Qırğızıstan, Moldova, Tacikistan Latviya, Özbəkistan, Belarus, Litva, Türkmənistanla davam etdirir.

Müəllif bu ölkələrin çoxunun ərazi, əhali sayına, iqtisadi potensialına və təbii sərvətlərinə görə Azərbaycandan daha üstün mövqeyə malik olduqlarını bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycanın bu ölkələrlə müqayisədə yüksək nəticəli olması Prezident İlham Əliyevin iqtisadi inkişaf strategiyası və islahatlarının uğurlu gedişini göstərir, həqiqət müqayisədə üzə çıxır.

Hanı o islahatçı "komanda"?

"Azadlıqinfo.az" saytında isə "Vaxtilə İlham Əliyevə də "islahatçı" deyirdilər" (https://www.azadliq.info/209455.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, iqtidar ABŞ-da, Avropa ölkələrində ali məktəbləri bitirən "islahatçı komandası" olması, bu komandanın ölkəni xilas edəcəyi kimi fikirləri son zamanlar siyasi dövriyyəyə buraxıb.

Müəllif bu fikirlərin "nağıl və qurama", iqtidarın dövriyyəyə buraxdığı növbəti cəfəngiyat olduğunu iddia edir: "2003-cü il prezident seçkisi ərəfəsində İ.Əliyevin böyük bir siyasətçi, "islahatçı", ölkəni bütün bəlalardan qurtaracaq "xilaskar" kimi təqdim edilməsi, yəqin ki, yadınızdadır. Hətta " O, böyük siyasətə hazırdır" kitabının səsi-sədası ölkədən uzaqlarda da eşidildi. Hakimiyyətinin 14 ili ərzində aydın oldu ki, İ.Əliyevə bəslənilən ümidlər əbəs imiş".

Müəllif iddia edir ki, bu illər ərzində bir problem belə həllini tapmadı, indi də bu "islahatçı komanda" xülyası ilə Azərbaycanı daha 14 il də idarəsiz duruma salmaq istəyirlər.

Müəllif deyir ki, idarəetmə orqanlarında Avropa dövlətlərində təhsil almış məzunlar indi də az deyil, amma bu məzunları o ali məktəblərə istedad və qabiliyyətləri yox, kiminsə doğmaları, yaxınları olmaları aparıb: "Doğrudan da, bu məzunlar istedadlıdırlarsa, niyə diplomlarının, bitirdikləri institutlarının arxasında gizlənirlər? Azərbaycan ictimaiyyəti onların səviyyəsini bilməsi üçün niyə öz ixtisaslarına uyğun, ən azından, məqalələrlə çıxış etmirlər?".

Müəllif deyir ki, ölkəni yerli və ya Avropa təhsillilər yox, bu təhsilə malik olmaqla yanaşı, təfəkkürə malik şəxslər xilas edəcəklər və görüntülərə aldanmaq yetər.

Yazı müəllifi bu yaxınlarda ölkədə keçirilmiş sorğuya və respondentlərin

85,2 faizinin İlham Əiyevin yenidən prezident seçilməsinə tərəfdar çıxmasına da mövqe bildirir: "Bu 85,2 % nəyi ifadə edir? Həqiqətin azərbaycan xalqından 85,2 faiz gizlədilməsini. Deməli, ölkədə 85,2 % ədalət yoxdur, hüquq yoxdur. Deməli, cəmiyyət,vətəndaş kimi 85,2 % özümüz deyilik, sadəcə, saya gələn sıra nəfərləriyik. Bu idarəçilik Azərbaycan ictimaiyyətini ancaq "rəqəmlərdə" xoşbəxt edir".

Müəllif mövcud iqtidarın idarəçiliyi yalan üstündə qurduğunu deyir, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin son 14 ildə ölkədə 1,9 milyon nəfər üçün iş yeri açılması bəyanatını inandırıcı saymır, amma bu iqtidarın son 14 ildə 1,9 milyon dəfə yalan danışmasını müəllif gerçək adlandırır.

Müəllif hesab edir ki, son 14 ildə yürüdülən siyasətin nəticəsi olaraq ölkə təklənib, ölkədə idarəçilik yox, idarəçiliyi təqlid, idarəçilikdən uzaq bir iqtidar var. Müəllifə görə bu iqtidar idarəçilik barədə təsəvvürsüz həyat yaşayır, ölkə isə hələ də bu hakimiyyətin düşüncə dayazlığından əziyyət çəkir.

Neft qiymətinin ümidinə qalan iqtisadiyyat

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Neft-qaz sektoru rentabelliyi itirir?" sərlövhəli məqalə (http://novoye-vremya.com/w115331/.../#.WjvvoN9l_IU) diqqət cəlb edir.

Müəllif Amerikanın məşhur analitik və reytinq qurumları olan "Morningstar" və "Bloomberg"ə istinadən 2020-ci ilə kimi neftin barelinin 10 dollara qədər enəcəyini deyir və bu xəbəri neft hasil edən ölkələrə neft asılılığından qurtarmaları, qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmələri üçün yaxşı stimul adlandırır.

Müəllif vurğulayır ki, bəzi ekspertlərin düşüncələrinə görə, Azərbaycan neft sektoru hətta neftin indiki qiymətlərilə rentabelliyini itirir: "2017-ci ilin 9 ayı ərzində ölkəyə 24 milyard dollar valyuta daxil olub, bunun 16,1 milyard dolları neft-qaz sektorunun payına düşür. Amma elə 9 ay ərzində ölkəyə daxil olan valyutaların 40,5%-ni "udan" da məhz bu sektordur. Odur ki, cəsarətlə demək olar ki, bu sahə heç də qazandığndan az xərcləmir". Bunu isə iqtisadçı Rövşən Ağayev qəzetə bildirib.

Müəllif üstəlik belə bir qorxunu da dilə gətirir ki, bəyan olunduğu kimi neftin qiyməti enərsə, o zaman neft-qaz sektoru qazandığından daha çox xərcləməli olacaq.

Müəllif bu məsələdə daha bir problem kimi qeyri-neft sektorunun səmərəsiz fəaliyyətini göstərir: "Azərbaycandan Rusiyaya kənd təsərrüfatı məhsullarının mövsümi ixracı göstərir ki, bu sahədə səmərəlilik hələ təmin olunmayıb. Deməli, qış fəslində kənd təsərrüfatı birmənalı olaraq indiki kimi gəlir gətirə bilməyəcək və neft-qaz sahəsi ölkəyə az və ya çox valyuta gətirən yeganə mənbə olacaq".

Yazı müəllifi xəbərdarlıq edir ki, hər şey əvvəlki kimi qalsa, bunun iqtisadiyyata xeyri olmayacaq: "Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına yeni impulsu neftin yüksək qiymətə olması yox, hökumətin ölkə iqtisadiyyatını neft bazarındakı istənilən vəziyyətə uyğun qura bilməsi üçün bacarıq və peşəkarlığı verə bilər".

Müəllif bu məsələdə manatın məzənnəsinin sabitləşməsinin də rolunun olduğunu deyir, amma bu sabitləşmənin kökündə isə yenə də sabit olmayan neft qiymətinin durmasını acınacaqlı adlandırır.

Müəllifə görə, bu fakt həm də Nazirlər Kabinetinin başqa cür işləyə bilməməsinin göstəricisidir və beynəlxalq qurumların neftin qiymətilə bağlı proqnozları reallaşsa, ölkə iqtisadiyyatı gözlənilməz nəticələrlə üz-üzə qalacaq.

Müəllif həm də hesab edir ki, hadisələrin belə arzuedilməz şəkildə inkişaf etməməsi üçün Nazirlər Kabineti kadr təmizlənməsi üzərində də düşünməlidir.