Media-icmal 25.05.2016

Dövlər başçısı İlham Əliyevin İstanbulda Humanitar Sammitdə çıxışı, ölkədə tikinti sektorunun durumu, bank sistemindəki vəziyyət, 12 illik təhsilə keçid, manatın dollara nisbətdə cüzi bahalaşmasının mümkün nəticələri bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İ.Əliyevdən Ermənistana sanksiya tələbi “Azərbaycan” qəzeti İstanbulda keçirilən Humanitar Sammitdə dövlət başçısı İlham Əliyevin çıxışı və dünya birliyinə Ermənistana sanksiya tətbiq etməsi çağırışına toxunulur.

Məqalədə Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarının bir hissəsini ələ keçirməsi, işğala son verməməsi, ərazilərin boşaldılması haqda BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsini yerinə yetirməmədiyi haqda danışılır.

İ.Əliyev sammitdəki çıxışında bəzi hallarda BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin bir neçə gün, hətta bir neçə saat ərzində icra olunmasına diqqət çəkib.

Amma Qarabağ münaqişəsinə münasibətdə 20 ildən çoxdur ki, bu qətnamələrin kağız üzərində qaldığını nəzərə çatdırıb.

Bununla bağlı məqalədə oxuyuruq. “Prezident İlham Əliyev tərəfindən son 13 ildə Ermənistana qarşı yürüdülən hücumçu informativ-diplomatik savaşın mühüm nəticələri var. Həm Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı əsl həqiqətlərlə dünya birliyi məlumatlandırılıb, həm də işğalçı dövlətin beynəlxalq təcridi uğurla gedir.

Azərbaycan rəhbəri tərəfindən bu proses Dünya Humanitar Sammitində artıq yeni müstəviyə transfer edildi: Ermənistana qarşı sanksiya tətbiq olunsun!”.

Kapital qoyuluşu 2 milyard azalıb “Azadlıq” qəzeti Statistika Komitəsinin tikinti sahəsində açıqladığı rəqəmlər əsasında tkinit sahəsindəki durumu ekspetlərlə müzakirə edir.

Belə ki, bu ilin yanvar-aprel aylarında sement və armatur istehsalında 32 və 42 faiz azalmalar var. Digər tikinti materiallarının istehsalında da tənəzzül özünü göstərir.

Ekspert Nemət Əliyev istehsaldakı azalmanı belə dəyərləndirir: “Ölkədə tikinti sektoru çökür və ortadakı rəqəmlər isə bir daha bunun təsdiqidir. Ölkədə tikinti sektoru himayədarlıq prinsipilə inkişaf edib və bu sahədə normal sahibkarlıq formalaşmayıb. Vəzifəli şəxslər səlahiyyətlərindən istifadə edərək bu sahəni ələ keçirmişdilər, dövlətin tikinti sektoruna maliyyə axınından sui-istifadə edərək həmin vəsaitləri mənimsədilər”. N.Əliyevə görə, neftin dəyərdən düşməsi, gəlrilərin azalması ilə bu sektorun altı üstünə çevrilib”.  

N.Əlıyev daha bir mühüm məsələyə də toxunub. O, bildirib ki, ölkəyə kapital yatırımında 2 milyard dollardan çox azalma var, üstəlik normal biznes mühiti olmadığı üçün maliyyə sahibləri olan şəxslər hər hansı yatırım etmək fikrində deyil. “Ölkədə normal iqtisadi mühit olmalıdır ki, azad sahibkarlar əllərindəki maliyyə vəsaitlərini ölkə iqtisadiyyatına qoymaqdan çəkinməsin. “Bu açıqlanan göstəricilər, geriləmələr hakimiyyətə xəbərdarlıq olmalıdır ki, bu sahədə artıq sözdən işə keçilməlidir. Ən azı sahibkarlığın inkişafına mane olan əngəllər əməli olaraq aradan qaldırılmalıdır”.

12 iilik təhsilə keçidə hazırıqmı?

“Exo” qəzeti orta məktəb sisteminin təkmilləşdirilməsi və 12 illik tədris modelinə keçidlə bağlı məsələni ekspertlərlə araşdırır. “Bu haqda  çoxdan danışılır, amma bunun zəruriliyinin nədə olması sualına cavab verilməyib. Təhsil sistemi rəhbərliyinin əsas arqumenti tədrisin Avropa standartlarına keçilməsi olub”.

Müəlliflərə görə, bu məsələdə təhsil sistemindəki bir çox problemləri həll etmədən, təkcə Avropa təhsil sisteminə uyğun olmaq adı ilə keçid heç də düzgün  sayılmır. Hətta bir sıra suallar ortaya çıxır: “Əgər bu, geniş bilik vermək həcmini nəzərdə tutursa və  bilik vermək indiki kimi olacaqsa nəyə lazımdır? Əgər bu, oğlanların ordu məsələsilə bağlıdırsa bu məsələ həllini necə tapacaq?”.

Bu, büdcə pullarına bağlı olacaqsa indiki zamanda bu vəsaitlərin haradan əldə ediləcəyi məsələsi önə verilir.

Bu sistemdə qavrama baxımından tədris yükünün azaldılması kimi məqam da var. Ekspertlər 12 illik təhsilə keçid üçün çoxsaylı islahatların lazım olduğunu vurğulayırlar. Təhsil sahəsi üzrə ekspert Etibar Əliyevə görə, 12 illik təhsilə keçid orta məktəblərdə təhsil sistemini təkmilləşdirə bilmək baxımından əlverişli fürsətdir.

Ekspert Məlahət Mürşüdlüyə görə, bunun tətbiqinə 3 ilə yaxın vaxt gedəcək. “Bunun üçün tədric proqramları, dərsliklər dəyişməlidir. Belə ki, indiki proqram 11 illik sistemi əhatə edir”. M.Mürşüdlüyə görə, hələlik Azərbaycan bu keçidə hazır deyil.

Yaxın iki ilə müsbət heç nə görünmür “Novoye Vremya” qəzeti “Moodys”dan proqnozlar” sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın bank sektorundakı durumunu təhlil edir. Özü də bu təhlil “Moodyus” Beynəlxaq Reytinq Agentlyinin Bakıdakı konfransı fonunda edilir.

Məqalədə Agentliyə istinadən qeyd olunur ki, yaxın 12-18 ay ərzində Azərbaycanın bank sektorunda müsbət dəyişikliklər gözlənilmir və bununla bağlı məqalədə deyilir: “Azərbaycan iqtisadi resessiya dövrünə daxil olub. Biz bu ildə ÜDM-in 3,3% azalmasını gözləyirik. Fiksal situasiya pisləşib. Bank kreditləşməsi azalacaq. Problemli kreditlərin həcmi ilin sonuna 20%-ə çatacaq. Birinci rübdə bankların kredit portfeli 9% azalıb. Azərbaycan Beynəlxal Bankı nəzərə alınmadan problemli kreditlər artıq 20% təşkil edir. İlin sonuna isə ABB nəzərə alınmadan problemli kreditlər 25% həddinə çatacaq”.

Məqalədə Agentliyin bu proqnozları qorxulu adlandırılır, amma onlara inanmamağa hər hansı əsasın olmadığı vurğulanır. Bu məsələdə əsas məqam olan bankların kreditləşməsi üçün maliyyə vəsaitlərinin lazımlığı əsas məqam kimi təqdim edilir. Amma ölkənin belə vəsaitlərə malik olmadığı xatırladılır.

Üstəlik məqalədə artıq Neft Fondunun aktivlərinin də azalmasına diqqət çəkilir. Problemli kreditlərin həcminin artmasının isə ölkə bankları üçün yenilik olmadığı vurğulanır. Məqalədə deyilir ki, ölkədə hələ böhrana qədər də real iqitisadiyyat sektoru olmayıb. Az-çox istehsal olubsa da elə şeylər istehsal olunub ki, ixrac üçün nəzərdə tutulmayıb. Müəllifin düşüncəsinə görə, indi həmin iqtisadiyyatı qura bilmək üçün tammiqyaslı islahatlar lazımdır, amma bu islahatı həyata keçirəcək hökumət yoxdur.

Əhalinin alıcılıq qabiliyəti daha da aşağı düşəcək  

“Yeni Müsavat” qəzeti isə son günlər manatın dollara nisbətdə cüzi bahalaşmasının mümkün nəticələrini ekspertlərlə araşdırır. “Dolların “buxovlanması” nə vəd edir?” sərlövhəli məqalədə ekspertlər bu prosesin yekununda manatın  dəyərini kəskin itirəcəyini proqnozlaşdırırlar.

Ekspert Qubad İbadoğluna görə, bu inflyasiyanın aşağı salınmasına təsir etməli idi. “Amma elə olmadı, qiymətlərin artımı müşahidə edilir, bu təsirlə ölkədə bahalıq baş verir, ərzaq mallarının qiymətləri artır”.

Q.İbadoğlu buznes mühitinin sağlamlaşmadığı, manatın məzənnəsini bazarın tələb- təklif sistemi formalaşdırmadığı amili qaldığı üçün ölkəyə investisiya qoyuluşunda tərəddüdlərin olacağı barədə xəbərdarlıq edib. “Alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşəcək, bu baxımdan da aparılan buxovlayıcı siyasət və dövriyyədə manat qıtlığının yaradılması ÜDM-in aşağı düşməsini bir az da sürətləndirəcək. Ona görə də düşünürəm ki, bu, yanlış siyasətdir. Bu siyasətə yenidən baxılmalıdır.