Media-icmal 26.05.2016

Dövlət başçısı İlham Əliyevin “İlin adamı” seçilməsi, amnistiya aktının tənqidi, məhkəmələrin süründürməçiliyi, ölkə iqtisadiyyatının durumu, dövlət vəsaitlərinin xərclənməsi mövzuları bugünkü medianın aparıcı mövzularıdır. 

“Dünyada İlin Adamı”

“Azərbaycan” qəzeti dövlət başçısı İlham Əliyevin “Te Business Year” jurnalı tərəfindən ilin adamı elan edilməsinə dair “Dünyada ilin adamı” sərlövhəli məqalə dərc edib. Məqalədə Azərbaycanda iqtisadi inkişafın, modernləşmənin İ.Əliyevin rəhbərliyi ilə reallaşdırıldığı vurğulanır. Bundan əlavə, beynəlxalq əhəmiyyətli bir neçə enerji layihəsinin reallaşması İ.Əliyevin iradəsinin nəticəsi kimi təqdim edilir. Məqalədə İ.Əliyevin “İlin adamı” seçilməsilə bağlı oxuyuruq: “Ötən illərin mənzərəsi göstərir ki, qlobal enerji və nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin gerçəkləşdirilməsi, beynəlxalq enerji təhlükəsizliyi məsələlərində Azərbaycanın xüsusi rolunun artırılması, qeyri-neft sektorunun ümumi daxili məhsuldakı çəkisinin, əhalinin həyat şəraitinin yüksəldilməsi kimi məsələlər

Prezident İlham Əliyevin iqtisadi siyasətinin əsas hədəfləri olmuşdur. Bütün bunlar beynəlxalq ictimaiyyətin, o cümlədən nüfuzlu “The Business Year” jurnalının diqqətindən yayınmayıb. Belə ki, jurnal ötən il ərzində Azərbaycanın təşəbbüsü və yaxından iştirakı ilə həyata keçirilən iqtisadi və enerji layihələrini, beynəlxalq humanitar və idman tədbirlərini, ən əsası prezident İlham Əliyevin fəaliyyətini dərindən təhlil edib. Hər bir məsələyə obyektiv yanaşan jurnal prezident İlham Əliyevi 2015-ci ildə “Dünyada ilin adamı” seçib”.

Humanizm ədalətdir –varmı?

“Azadlıq” qəzeti deputat Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə bu günlərdə Milli Məclisdə qəbul edilən amnistiya aktını ciddi tənqidə məruz qoyan “Hakimiyyətin mövsümi humanizmi” sərlövhəli məqalə dərc edib.

Tənqidə səbəb isə bu aktın vicdan və siyasi məhbuslara şamil oluna bilməməsıdır. “Yəni, 3500 adamın azadlığını nəzərdə tutan amnistiyaya heç bir siyasi məhbus düşməyəcək. Maddələr elə seçilib ki, dünyanın “vicdan məhbusu” kimi tanıdığı, günahsızlığı sübut olunmuş adamlara şamil edilmir”.

Müəllifin düşüncəsinə görə, bu addımla da hakimiyyət növbəti dəfə siyasi məhbuslara xüsusi münasibət bəslədiyini ortaya qoyub. “Hökumət özünü humanist kimi göstərməyə çalışsa da bu amnistiya aktı düşmənçiliyi, hikkəni açıq şəkildə göstərir”. Bundan irəli gələrək cəmiyyətin müxətlif təbəqələrində aktın tənqid edilməsi ədalətli sayılır.

Müəllifə görə, bu akt həbsxanalarda 24 min məhbus saxlanması səbəbindən yaranan sıxlıq problemini humanizm adı altında həll etmək səyidir. Hətta bu halda da problemin həll edilməyəcəyi deyilir: “Həqiqi humanizm ayda, ildə bir dəfə əfv fəmanı imzalamaq, amnistiya təşəbbüsü ilə çıxış etmək deyil, həqiqi humanizm ədalətli olmaq, ədalətlə idarə etmək, məhkəmələrə müstəqillik vermək, qanunları kağız parçasına çevirməməkdir. Həqiqət budur ki, bu ölkədə hələ ki, humanizmin “h”si gözə dəymir, ədalətsizlik isə göz deşir”. 

Məhkəmə müddətini necə azaldaq?

“Exo ” qəzeti “Uzanan məhkəmələr, azalan pullar” sərlövhəli məqalədə məhkəmə proseslərinin uzanması nəticəsində sahibkarlara dəyən maddi ziyanlar haqda yazır və həm də bundan çıxış yolları göstərir.

Ekspert Nəriman Ağayev konkret rəqəm söyləmədən bu uzanan məhkəmə çəkişmələrinin iş adamlarına hər ay kapitalının 10%-ni itirməsinə başa gəldyini bildirir: “Bundan çıxış sadələşdirilmiş məhkəmə sisteminin tətbiqi ola bilər, amma hələ ki, belə bir tətbiq yoxdur ”.

Ekspert Vüqar Bayramova görə, məhkəmə sisteminin sadələşdirilməsi vəziyyətdən çıxış yolu ola bilər. “Burada iş adamlarının hansı məbləği itirdiklərini demək konkret mümkün olmasa da bunun heç də az vəsait olmadığını demək olar”.

Onun fikrincə, müraciətlərin müəyyən hissəsinin elektron baxış sisteminə keçilməsi də müsbət nəticə verə bilər. Daha bir çıxış yolu kimi ölkədə andlılar məhkəməsinin tətbiq olunması göstərilir. Yeri gəlmişkən, bununla bağlı qanun layihəsi bəzi qurumlar tərəfindən paralamentə də gəndərilib, amma hələ ki, ona hər hansı baxış olmayıb. “Bu da bir çıxış yoludur, iqtisadi inkişafın indiki səviyyəsində bütün dünya belə problemlərlə üz-üzə qalır və odur ki, bu sistemi tətbiq etmək baxış müddətlərini qısaldardı”.

Andlılar məhkəməsində hər iki tərəfin dinlənilməsi, qərara gəlinməsi müşavirəsi, qərarın verilməsi və icrası kimi sadə sistemin olduğu vurğulanır.

Daha bir çıxış yolu kimi mülki əsaslı iqtisadi işlərə baxış üçün yüksək mütəxəssislərdən ibarət ekspertiza yolunun seçilməsi də nəzərə çatdırılır və Avropanın məhz bu yol ilə iqtisadi əsaslı mülki işləri məhkəmə sistemindən kənarda saxladığı vurğulanır. “Əgər Azərbaycan da Avropa biznes birliyinə inteqrasiya etmək istəyirsə, əvvəl-axır bu reallıqları tətbiq etməldir”.

Bütün iqtisadi sahələr böhran içindədir

“Novoye Vremya” qəzeti Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının (AYİB) prezidenti Suma Çakirabatinın Bakıya səfəri fonunda Azərbaycan iqtisadiyyatının problemlərini müzakirə edir.

Müəllif bank rəhbərinin hökumət nümayəndələrilə görüşündə ölkədə bank sisteminin normal fəaliyyətinə şərait yaradılması mövqeyini xüsusi vurğulayır.

“Bank sistemində dəyişiklik olmayana qədər iqtisadi artımın olması mümkün deyil. İqtisadiyyatda artım o zaman mümkün ola bilir ki, bank sisteminin kredit vermək gücü olsun”.

Müəllifə görə, S.Çakirabatinin Azərbaycan banklarında dollarlaşmanın səviyyəsinin yüksəkliyini açıqlaması, bankların manatla kredit verə bilmələri üçün xüsusi mexanizm hazırlanması, milli valyutada istiqraz buraxılması təklifi bankların normal durumda olmamasının göstəricisi kimi dəyərləndirilir. Maliyyə sisteminin fəaliyyətsiz halda olmasının bütün ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərməsi qeyd edilir. “Neft sektorundan başlamış iqtisadiyyatın qalan bütün sahələri maliyyə-monetar, bank sektoru, turizm, ticarət və s. hamısı böhran içindədir”. Bunun arxasınca müəllif SOCAR-ın İsveçrədə 3 ofisini bağlamasını nəzərə çatdıraraq bunu maliyyə sahəsində problemlərin olması ilə əlaqələndirir.

SOCAR-ın xaricdəki ofislərinin taleyi haqda isə deyilir: “Qeyri-rəsmi informasiyalara görə, 2015-ci ilin dekabrından etibarən SOCAR-ın xaricdəki bütün ofisləri ya qapadılıb, ya da ciddi ixtisarlara məruz qalıb”.

İndi hakimiyyətin dünya maliyyə institutlarından kreditlər cəlb etmək yolu ilə iqtisadiyyatı canlandırmaq istəməsi də birmənalı dəstəklənmir. “Hakimiyyət xilas yolu kimi kreditləşməni görür, amma bunlar qaytarılmalıdır, yəni Azərbaycan hökuməti islahatlar əvəzinə gələcək nəsilləri düşünmədən sadəcə kredit almaq yolu seçdi”.

400 milyon manatlıq “uyğunsuz” xərc   

“Bizim Yol” qəzeti Hesablama Palatasının yoxlamalarının nəticəsi olan hesabatlarına isnadən apardığı araşdırmada tikinti sahəsində 400 milyon manatlıq “uyğunsuzluq” aşkarlandığını yazır. Həm də araşdırmada xərclərin, məsrəflərin milli mühasibat uçotu standartlarına cavab vermədiyi deyilir: “Amortizasiya xərcləri artıq hesablanır, əsas vəsaitlərin və s. qalıqları balansdan silinir, bəzi hesablar balansa salınmadan birbaşa silinir, hesabatlarda əksini tapmayan xərclər üzə çıxır”. Daha sonra qeyd edilir ki, bütün bunların nəticəsində bu sektorda nə az, nə çox, 400 milyon manatlıq “uyğunsuzluq” ortaya çıxır.

Hesabata görə, bu da qanunsuzluqların hamısı deyil, vəsaitlərin təyinatı səbəb olmadan dəyişdirilir, tələbatdan çox mal alınır, eyni işlərə dəfələrlə pul xərclənir, dəyərlər şişirdilir. Hesabatda əks edilən rəqəmlərdən biri də 30 milyona yaxın vəsaitin səmərəsiz istifadə edilməsidir.

Son olaraq araşdırmada bütün üzə çıxarılan maliyyə pozuntuları belə dəyərləndirilir: “Palatanın hesabatında “nöqsan” deyərək yumşaltmağa çalışdığı satınalmalar, əməkhaqqı ödənişi, təmir-tikinti işləri üzrə pozuntuların bir hissəsi yoxlanılan qurumların əksəriyyətində müəyyən edilib. Yəni, üç gündür ki, sadalayıb bitirə bilmədiyimiz maliyyə pozuntuları dövlət qurumlarının demək olar ki,  hamısında aşkarlanıb”.