Media-icmal 30.03.18

Azərbaycan-İran münasibətləri, iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin durumuna fərqli baxış, problemli kreditlərin həlli yolları və s. bugünki (30 mart, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

İran-Azərbaycan münasibətlərində yeni mərhələ...

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan və İran Xəzərdə tarixi razılaşmalara imza atdılar" sərlövhəli məqalədə İran prezidenti Həsən Ruhaninin martın 29-da Azərbaycana başa çatan səfəri fonunda Azərbaycan-İran əlaqələrini dəyərləndirir.

Müəllifə görə, bu səfər ikitərəfli münasibətlərdə yeni mərhələnin başlanması deməkdir.

Yazı müəllifi iki ölkə başçıları arasındakı çoxsaylı görüşləri, siyasi və iqtisadi sahədəki əməkdaşlığın inkişafını dövlətərarası əlaqələrin sağlam zəmində qurulmasının göstəricisi kimi dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, güclü siyasi əlaqələrə, möhkəm tarixi və mədəni köklərə əsaslanan İran-Azərbaycan münasibətləri həm region, həm də dünya üçün müsbət və bənzərsiz qonşuluq nümunəsidir: "Xalqlarımızı bir-birinə tariximiz, ortaq mədəniyyətimiz, ədəbiyyatımız, musiqimiz, adət və ənənəlimiz möhkəm bağlamışdır. Bu tellər üzərində dövlətlərarası münasibətlər uğurla qurulur, inamla genişlənir və sürətlə inkişaf edir".

Yazı müəllifi hər iki dövlətin bir-birini beynəlxalq arenada, BMT, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində dəstəklədiklərini vurğulayır.

Müəllif xatırladır ki, bu son görüşdə çoxsaylı sənədlər imzalansa da, İranla Azərbaycan arasında Xəzər dənizində müvafiq blokların birgə işlənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu və Astara-Rəşt dəmir yolu hissəsinin tikintisinin maliyyələşdirilməsi haqqında saziş daha böyük əhəmiyyət kəsb edir: "Bu tarixi razılaşma nəticəsində Xəzərdə dondurulmuş və mübahisəli yataqlar birgə işləniləcək, hər iki dövlətə və xalqa fayda gətirən yeni iqtisadi nailiyyətlərə imza atılacaq. Memorandumun imzalanması həm də bütün Xəzəryanı ölkələr üçün ibrətamiz nümunədir. Mübahisəli məsələlərin asan həllini ortaya qoyan müsbət nümunədir".

Müəllif hesab edir ki, Astara-Rəşt dəmir yolu hissəsinin tikintisinin maliyyələşdirilməsi haqqında saziş Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərində mövcud olan yeganə boşluğu aradan qaldıracaq, qitələri birləşdirəcək.

"Problemli kreditlər" seçkilərə qədər həll edilməsə...

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Devalvasiyaya görə kim cavab verəcək?" sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif 2015-ci ildən bu yana ölkə vətəndaşlarının müəyyən qisminin banklara yaranan kredit borcu ilə gündəmə gələrək əsas problemlərdən olan və hələ də həllini tapmayan "problemli kreditlər" məsələsini ekspert Əkrəm Həsənovla gündəmə daşıyır.

Yazı müəllifinə görə, Azərbaycanda seçkiöncəsi mühit ictimaiyyətin diqqətini bir daha banklara xarici valyuta ilə olan bocrlara cəmləyib: "Deputatlar, ekspertlər, bəzi hallarda banklar özləri bu məsələni "üçtərəfli" (vətəndaş-bank-hökumət) şəkildə həll emək yolunu təklif edirlər, amma neçə illərdir danışılsa da, problemin həllində irəliləyiş yoxdur. Ekspertlərə görə, problem seçkilərə kimi həllini tapmalıdır, bundan sonra isə müsbət nəticə əldə olunmasına ümid belə etmək olmaz".

Müəllif deyir ki, məsələnin "üçtərəfli" həllinin özünəməxsusluğu vətəndaşın, bankın və hökumətin "maliyyə ödənişi" ilə yüklənməməsindədir, amma davranışlardan belə görünür ki, bu həll yolu manatın iki devalvasiyası və neft gəlirlərinin azalması ilə bir kənara qoyulub.

Müəllif vurğulayır ki, ekspert Ə.Həsənov da problemin indi gündəmə gəlməsini seçki öncəsi mühitlə əlaqələndirir: "İndi bu məsələ qarşıdakı seçkilərlə bağlı müzakirələrə səbəb olub. Buraya əhalinin Novruz bayramı, müsəlman Şərqində ilk parlamentli respublikanın yaradılmasının 100 illiyi ilə bağlı gözləntiləri də daxildir. Amma, buna əminəm ki, bu məsələ ilə bağlı qərar aprelin 11-nə kimi qəbul edilməsə, sonra çətin ki, həllini tapar".

Ə.Həsənov deyir ki, burada müzakirə obyekti sırf vətəndaşların götürdükləri istehlak kreditləridir, biznes qurumlarının istehlak kreditləri adı ilə götürdükləri buraya daxil deyil.

Ekspert deyir ki, bu kreditlər 5-10 min dollardan yuxarı olmayıb, "üçətərfli" həll prosesində bu, tərəflərə cəmi 1500-3 min dollar ödəniş deməkdir.

Ə.Həsənov deyir ki, banklar belə bir güzəştə getmək istəmədikləri halda prezident səviyyəsində tövsiyə də vermək olar və bu, problemin həllinə müsbət təsir göstərər.

Ekspert hesab edir ki, burada əhaliyə görə, ödəniş edən hökumət vəsaitlərinin bank faizinə hesablana bilməməsi üçün çıxış yolu əhalinin öz üzərinə düşən məbləği ödədikdən sonra hökumətin öz hissəsinə düşən pulu banklara ödəməsindədir.

Müəllif isə deyir ki, problemli kreditlərin həllindən ilk növbədə uduşla çıxan kredit və depozit portfelləri kəskin azalan bank sektoru özü olacaq.

Ölkəni geriyə atan təkan

"Azadlıq.info" saytında isə "İlham Əliyev İranla ticarətdəki 77 faizlik geriləməni inkişaf kimi təqdim etdi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Azərbaycan-İran iqtisadi münasibətlərinə aid olan məqalədə müəllif iddia edir ki, rəsmi bəyanatlara baxmayaraq, tərəflər arasında iqtisadi inkişafdan danışmaq qeyi-mümkündür.

Müəllif iddiasına davam edərək deyir ki, son 4 ildə Azərbaycandan İrana mal ixracı 77 faiz azalıb, odur ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin bu əlaqələrin inkişafa böyük təkan verməsi barədə bəyanatları özünü doğrultmur.

Yazı müəllifi deyir ki, Azərbaycan-İran prezidentlərinin son Bakı görüşündə dövlət başçısı İlham Əliyev son 4 ildə Həsən Ruhani ilə aralarında keçirilən görüşlər zamanı hər iki ölkə arasında əlaqələrin inkişafına böyük təkan verən bir çox önəmli sənədlər imzalanmasını vurğulayıb.

"Doğrudan da, Azərbaycan-İran əlaqələrində son 4 ildə böyük təkan olub, amma bu təkan ölkəmizi iqtisadi cəhətdən çox geri atıb. Belə ki, Azərbaycandan İrana mal ixrac dövriyyəsi son 4 ildə 77 faiz azalıb. Əgər 4 il əvvəl qonşu ölkəyə il ərzində 73 milyon dollarlıq mal sata bilmişdiksə, 2017-ci ildə satış həcmi 16,8 milyon dollara düşüb. İran isə Azərbaycana mal satışını bu dövrdə 15,7 faiz artıra bilib. Buna baxmayaraq, hər iki ölkə arasında ümumi ticarət dövriyyəsi qeyd edilən dövrdə 8,5 faiz düşüb", deyə müəllif iqtisadi inkişaf olmadığıına dair statistik rəqəm göstərir.

Müəllif deyir ki, iki qonşu ölkə arasında son 4 ildə hər il orta hesabla 194 milyon dollardan çox ticarət əməliyyatları həyata keçirilsə də, bu ticarətdən Azərbaycan bir sent belə valyuta qazancı əldə edə bilməyib.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, bu ticarətdə Azərbaycan nəinki qazanc əldə edə bilməyib, hətta İranla həyata keçirilən ticarət əməliyyatlarında valyuta itkiləri son 4 ildə 66 faizdən çox artıb.

Məqalə müəllifi müalicə məqsədi ilə son illərdə İrana axın edən Azərbaycan vətəndaşlarının səhiyyə, mehmanxana, nəqliyyat, yemək-içmək və s. kimi xərcləmələrinin nəzərə alınmasını xüsusi vurğulayır.

Müəllif bu xüsusda yaxın keçmişdə İranın Azərbaycandakı səfirinin mətbuata verdiyi açıqlamalarının birində hər il bir milyon nəfərə yaxın Azərbaycan vətəndaşının İrana səfər etməsi, bu zaman hər qonağın 700-dən 1000 dollara qədər pul xərcləmələri haqda açıqlamasını xatırladır.

Yazı müəllifi isə deyir ki, əgər bu və bunun kimi digər xərcləmələr də nəzərə alınsa, İranla iqtisadi əlaqələrdə Azərbaycanın itkilərinin daha böyük olması anlaşılır.