Pişəvəri hərəkatının 70 illiyilə bağlı dinləmələr keçirilib

Dünya Azərbaycanlıları Konqresi (DAK) Güney Azərbaycan milli azadlıq hərəkatının 70 illiyinə hazırlıqla bağlı bu günlərdə dinləmələr keçirib. 

1945-ci ilin dekabrında Güney Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatı başlayıb və həmin hərəkat cəmi 1 il mövcud olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ilə başa çatıb. DAK həmsədri, deputat Sabir Rüstəmxanlı dinləmələri Güney Azərbaycan milli-azadlıq hərəkatını unutmamaq çağırışı adlandırıb. Həm də bu tədbiri Güney Azərbaycan milli azadlıq fəallarına bir mesaj kimi dəyərləndirib. “O zaman xalq qalib gələ bimədi deyə Güney Azərbaycan məsələsi arxa plana keçirilə bilməz, hər şey xalqın əlində və əzmindədir”, - deyə S.Rüstməxanlı azadlıq mücadiləsinin davam etdiyini nəzərə çatdırıb. O, müasir dünya düzənində İranın dövlət kimi yerinin və rolunun İrandakı xalqlara, o cümlədən Güney Azərbaycan türklərinə münasibətindən asılı olacağını vurğulayıb. Natiq Güney Azərbaycan məsələsinin “uduzulmuş məsələ” olmamasını xüsusi qeyd edib. Eyni zamanda, Azərbaycan tarix elmində Güney Azərbaycan tarixinin müstəqil dövlət dövrü ilə bağlı araşdırmalar aparılmadığı vurğulanıb. Hətta bəzi hallarda tarixin  əsassız “təftişinə” yol verildiyi iuddia edilib.

1944-1945-ci illər Güney Azərbaycan azadlıq hərəkatının milli əsaslı olmaması baxışları dinləmələrdə fikir fərqliliyi yaradıb. Belə ki, hərəkatın şahidlərindən Əkrəm Bje hərəkatın milli əsaslı olmaması, sovet rejiminin layihəsi olması haqda fikirləri rədd edib. “Əgər xalqımız buna qadir deyildisə, o zaman Səttarxan və Xiyabani hərəkatları kimlərin layihəsi idi?”, - deyə Ə.Bje Pişəvəri hərəkatına qədərki Səttərxan (1905-1911-ci illər) və Xiyabani (1918-20-ci illər) hərəkatlarını yada salıb. Sovet dəstəyinin təsiri olduğu, amma həlledici olmadığı iddia edilib.

Daha sonra Ə.Bje Pişəvəri başda olmaqla milli hökumətin (1945-46-cı illər) süqutuna görə o zamankirini sovet hökumətini ittiham edib. Keçmiş baş nazir Pənah Hüseyn Ə.Bjenin Pişəvəri hökumətinin süqutuna səbəb kimi sovet rejiminin yardım etməməsi haqqında fi hərəkatın sovet rejiminin layihəsi olmasının sübutu sayıb. O zaman böyük güclər arasında maraqların toqquşması üzündən Azərbaycan istiqlalının reallaşmadığı deyilib. P.Hüseyn bu maraqların nə zamansa üst-üstə düşə bilməsini istisna etməyərək xalqı bu mübarizəyə səfərbər etməyin əsaslarını yaratmağı təklif edib. Güney Azərbaycan istiqlalının Azərbaycan dövlətinin güclənməsindən keçdiyi deyilib. Bununla yanaşı, beyənlxalq dəstək məsələsinin də arxa plana keçirilməməsi təklif edilib.

Digər natiqlər mübarizənin mövcud durumuna toxunaraq, hazırki Güney Azərbaycan hərəkatını milli-azadlıq hərəkatı adlandırıblar. Hərəkatın rejimin sərt cəza tədbirlərilə üz-üzə qaldığını bəyan ediblər. Yekun olaraq dinləmə iştirakçıları bu ilin dekabrında 70 illik yublileyi tamam olan hərəkatla bağlı sislilə tədbirlər keçirilməsini önəmli sayıblar.

Pişəvəri hərəkatı 1944-45-ci illərdə Güney Azərbaycanda baş verib. Bu hərəkatın nəticəsində İran ərazisindəki Azərbaycan torpaqlarında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulub. 1946-cı ilin dekabrında şah İranı beynəlxalq güclərin və sovet rejimini razılığını alaraq, müstəqil dövlət üzərinə qoşun yeridib və onu süquta uğradıb. -05C-