Qəbirstanlıq mollası Oyunlar haqqında Qafqaz Müsəlmanları İdarəsindən daha çox bilir

IV İslam Həmrəylik Oyunlarının başlamasına təxminən bir ay qalıb: 12-22 may tarixlərində Bakıda əhalisinin əksəriyyəti İslam dininə etiqad edən ölkələr üçün idman yarışları keçiriləcək.

Bakı-2017 İslam Həmrəylik Oyunlarının Azərbaycan Əməliyyat Komitəsi müntəzəm olaraq ictimaiyyətə yeni məlumatlar verir, Oyunların təfərrüatı ilə tanış edir. Qaliblərə veriləcək medalların təqdimatı olub, könüllülər hazırlanır, məlumdur ki, Oyunlarda dörd qitədən müsəlman ölkələrin idmançıları iştirak edəcəklər, onlar 10 gün ərzində 20 idman növü üzrə yarışacaqlar. Bakı Olimpiya Stadionunda keçiriləcək açılış və bağlanış mərasimləri də daxil olmaqla, İslam Həmrəylik Oyunları yarışlarını 500 min tamaşaçı izləyəcək. Kommunal xidmət tədarükçüsü olan şirkətlərdə Oyunlara hazırlıq qərargahları yaradılıb.

Amma, yəqin ki, ən maraqlı məlumat, gizlədilir, ya da təşkilatçılar idman ictimaiyyətinin bu suallarının cavablarını bilmirlər: Oyunlarda tamaşaçılar və idmançılar necə geyinəcəklər? Axı islamda kişi və qadınlar üçün ciddi geyim qaydaları var. Üzgüçülər hicabla üzməli olacaq? Qadın komandalarının yarışları zamanı kişilər stadionların tribunalarına buraxılacaqlar və qadınlar kişilərin yarışlarını izləyə biləcəklər? İslamda sırf müsəlman idman növləri varmı və ya İslam Avropanın hansı idman növlərini təqdir etmir? İdmana münasibət, qadınların iştirakı, idman geyimi ilə bağlı şiələr və sünnilər arasında fikir ayrılıqları varmı? Əməliyyat Komitəsi bu aktual sualların heç birini cavablandırmayıb.

Martın ortalarından “Turan” agentliyi İslam Oyunlarının Əməliyyat Komitəsinin ictimaiyyətlə əlaqələr xidmətindən müxbirin bu sualları cavablandıra biləcək komitə nümayəndəsi ilə görüşünü təşkil etməyi xahiş edir. Müxbirə telefonda nəzakətlə cavab verir, “tezliklə” belə bir görüş təşkil etməyi vəd edirlər. Hətta konkret müddət təyin edilir. Bir dəfə əməkdaş etiraf edib ki, “Turan”ı başqa suallar maraqlandırsaydı, onlar cavablandırardılar. Amma informasiya agentliyinin verdiyi suallar elədir ki, onları yalnız Təşkilat Komitəsinin yüksək vəzifəli nümayəndəsi cavablandıra bilər. Bu şəxslə görüş baş tutmur.

“Turan”ın Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin nümayəndəsindən cavab almaq cəhdləri də nəticəsiz qalır. Müxbirimizin xidməti otağında söhbət etdiyi İdarənin mətbuat xidmətinin rəisi QMİ nümayəndəsi ilə görüş təşkil etməyə söz verib. Amma həmin görüşdən ötən bir ay ərzində o, bir dəfə də olsun telefonun dəstəyini qaldırmayıb, yalnız bir dəfə “bazar ertəsinə qədər gözləmək” xahişi ilə SMS göndərib, həmin vaxtdan iki nəticəsiz bazar ertəsi keçib.

Agentliyin suallarını Azərbaycanın ictimai xadimləri, din xadimləri cavablandırıblar.

Politoloq, İslam haqqında üç kitabın müəllifi Teymur Atayev hesab edir ki, Oyunlarda idman geyimi ilə bağlı yekrəng tələblər olmamalıdır, belə ki, Bakıya müxtəlif ölkələrin idmançılarından ibarət nümayəndə heyətləri gələcək. Həmin ölkələrdə kişilərin və qadınların geyimləri ilə bağlı müxtəlif qaydalar var. T.Atayev Olimpiya Kəndində idmançılar üçün ibadət otaqları ayrılacağını ehtimal edir.

“Dünyada İslam Oyunlarının mahiyyəti yanlış təsvir olunur. İlk növbədə, bu, Olimpiya Oyunlarında olduğu kimi, sülhə və həmrəyliyə çağıran həmrəylik oyunlarıdır. Texniki heyətin və könüllülərin geyimlərinə baxdıqda görünür ki, o, İslamdan kənardır. Mən Oyunların reqlamentinə baxdıqda geyimlə bağlı məhdudiyyətlərə rast gəlmədim. Oyunların rəsmi rəmzi isə kişi və qadın şəklində Qarabağ atlarıdır. Başqa cür ola bilməz: Qurana əsasən, kişini və qadını Allah yaradıb, buna görə onları bir-birinə qarşı qoymaq olmaz. Quranda idman haqqında hökmlər yoxdur, amma yarışlara çağırış var, insan sağlamlığı haqqında söhbət gedir.

Ötən il Rioda keçirilən Olimpiya Oyunlarında oyun idman növlərində, voleybolda Şimali Afrikanın müsəlman ölkələrinin idmançıları iştirak edirdilər. Onlar adi idman geyimində çıxış edirdilər. ABŞ-ın qılıncoynatma üzrə yığmasının tərkibində isə hicablı qız çıxış edirdi, onun anası isə deyirdi ki, ona görə qılıncoynatmanı seçiblər ki, qız dəbilqə taxacaq, onunla başı örtüləcək. Prinsipcə, İslam Oyunları və Olimpiya Oyunları arasında xüsusi bir fərq yoxdur”, deyə eksert cavabında bildirib.

Sünni-şiə fərqinə toxunan ekspert şiə İranı Bakıya idmançılardan ibarət çox böyük nümayəndə heyəti göndərmək niyyətindədir. İkinci İslam Oyunları Tehranda keçirilməli idi, amma Oyunların rəmzində təsvir olunmuş Fars (Ərəb) körfəzinin adı ilə bağlı İranlılar və ərəblər arasında mübahisə ilə əlaqədar baş tutmayıb.

“Turan”ın suallarını Bakının Yasamal (köhnə) qəbirstanlığının ziyarətçilərinə xidmət edən molla Sıthəli Hüseynov cavablandırıb. O, fəxrlə bildirib ki, imtahan verib, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsindən -*-sertifikat alıb. O, imamların hərbi yürüşlərini və onlara hazırlığı, o cümlədən idman yarışlarını xatırladıb, ilk müsəlman qadınlar onları izləyirdilər. “Əli Əkbər qılıncla təlimçisi Həzrəti Abbası vurduqda, Həzrəti Abbas Əlinin qalxanını tutdu, Əli Əkbərin anası isə ayağa qalxdı və qışqırdı – Əli Əkbər, sən əminə əl qaldırdın? Əlin qurusun”, deyə o, qadının imamların yarışlarını izlədiyinə dəlalət edən hədislərdən nümunə göstərib. Yəni kişilərin idman yarışlarında qadın tamaşaçıların iştirakı pis deyil. Amma sonra Hüseynov belə qənaətə gəlib ki, qadınların kişilərin yarışlarına baxmaması daha yaxşıdır, baxmayaraq ki, kişilər qadınların yarışlarına gəlib tribunalardan onları izləyə bilərlər.

Sünnilərin və şiələrin baxışlarında mümkün fərqlər barədə suala cavabda molla Sıthəli belə deyib:

-  Sünnilər və şiələr din qardaşlarıdır. Sünnilər bizim qardaşımız, dayağımızdır. Biz şiələr isə sünnilərin qardaşları və dayağıyıq. Əcnəbilər müsəlmanları sünnilərə - şiələrə bölməyə çalışır. Əslində isə sünnilərin və şiələrin mövqeləri üst-üstə düşür. Geyimlə bağlı və digər məsələlərdə bizim mövqelərimiz eynidir. Allah qoysa, hər şey yaxşı olacaq.

QMİ-nin ictimaiyyəti maraqlandıran sualları cavablandırmaq istəməməsinə toxunan molla deyib:

-  Bizim dini idarəmizin çox savadlı sədri var, şeyx Allahşükür Paşazadə, o, fitva verməlidir, müxtəlif məsələlərlə bağlı fitva verən savadlı komitəmiz və onun sədri var. Qoy bunu onlar desin.

“İslamda məzhəblər arasında idmanla bağlı prinsipial fərqlər yoxdur. İslam oyunları sünnilərin və şiələrin maksimum birləşməsinə yönəlib. Əlbəttə, islamdaxili məzhəblər var, bu, normaldır, xristian dünyasında da fərqlər var, bundan qorxmaq lazım deyil, çünki bu fərqlə dindarların öz arzularına əsaslanır. Yaxın şərqdə və dünyada baş verən son hadisələr göstərir ki, İslamda fərqlər kənardan, tamah məqsədilə, müsəlmanları kənardan idarə etmək üçün yaradılıb”, deyə “Mənəvi dünya” ictimai təşkilatının sədri Şahin Həsənli “Turan”ın məzhəblər haqqında sualını belə cavablandırıb.

“İslamda idman oyunları haqqında xüsusi hökmlər yoxdur, müsəlman idman növləri deyilən bir şey də yoxdur. Dinimiz sağlam həyat tərzini dəstəkləyir və insanı belə həyat sürməyə həvəsləndirir. Düşünürəm ki, İslam Oyunlarında hansısa spesifik idman növləri üzrə xüsusi yarışlar olmayacaq. Bakıda idman oyunları əhalisi İslama etiqad edən ölkələr arasında həmrəyliyi təbliğ edir. Bu, oyunların adında da əksini tapıb. İslam dünyası belə bir həmrəyliyə ehtiyac duyur”, deyə Ş.Həsənli bildirib.

T.Atayev kimi, o da hesab edir ki, Bakıda keçirilən yarışlarda islam ölkələrinin idmançıları iştirak edəcəyinə və bu ölkələrin hamısında şəriət hökmləri tətbiq edilmədiyinə görə, hər bir komanda, yəqin ki, idman geyimində öz qaydalarına riayət edəcək. “Qaydalarda ibadət otaqları nəzərdə tutula bilər, çünki yarış üçün müsəlmanlar gələcək, amma düşünmürəm ki, müsəlman iştirakçılar üçün mütləq olan digər ümumi qaydalar tətbiq olunsun. Hər bir nümayəndə heyəti öz adətlərini və normalarını yerinə yetirəcək.

İslamın öz idman növləri yoxdur. Peyğəmbərimiz s.a.s. haqqında hədislərdə idman növü kimi güləş təbliğ olunur, həmin dövrün tarixi mənzərəsinə uyğun olaraq, qaçışdan, at yarışlarından, oxçuluqdan söhbət gedir. Müxtəlif müsəlman xalqları öz mədəniyyətlərinə uyğun olaraq öz yarış növlərini icad ediblər, amma bu idman növlərini islam idman növü adlandırmaq doğru deyil, deyə Şahin Həsənli izah edib.