Sakinləri köçürərək, torpaqı inanılmaz qiymətə satılar

Bakının mərkəzində, Yasamal rayonunun “Sovetski” yaşayış massivində bu ay köhnə evlərin sökülməsi davam edib, dövlət narazı ev sahiblərinə mənzilin hər kvadrat metri üçün 1500 manat ödəyib.

Elə bu günlərdə Facebook-da “Sovetski”də torpaq satışına dair bir elanın skan edilmiş görüntüsü yayımlanıb (fotoya bax.) Ramal adlı vasitəçi yeni yolun yaxınlığında 20 sot torpaq sahəsini 8 mln. 160 min manata və ya bir kvadrat metri 4080 manata təklif edir. “Sovetski”də ev sahiblərinə ödənilən və satışa çıxarılan eyni torpağın məbləği arasında 2,5 dəfə fərq var. Əlavə etmək lazımdır ki, əslində bu ərazinin keçmiş sakinlərinin bildirdiyinə görə, həyətdəki tikililəri və digər qeyri-yaşayış yerləri üçün qanuni sənədlərin olmamasını əsas gətirərək onlara 1500 manatdan az ödəyiblər. “Sovetski”dən çıxarılmış Sevinc Hüseynova bildirib ki, ona məxsus 100 kvadrat metrlik sahəsi olan ev üçün “qalmaqal” ilə cəmi 130 min manat - hər kvadrat metrə görə 1300- manat alıb

Turan torpaq satışı elanının doğruluğunu yoxlamaq üçün elanın üzərində göstərilən nömrələrə zəng edib. Telefon zənginə cavab verən Ramal deyib ki, elan gerçəkdir, ancaq keçənilki reklam nəşrində yerləşdirilib. Torpaq sahəsi fərdi şəxsə məxsus olub və satılıb, - vasitəçi dəqiqləşdirici suala cavab verib.

“Rüsvayçılıq. Camaata deyirlər ki, hər kv.m. üçün verilən 1500 manat kompensasiya ən yüksəkdir və torpağın bazar qiymətinə uyğundur. Necə olur ki, kimsə 1500-ə alır, dərhal özəlləşdirir və tikilsi olmayan torpağı 4080 manata satır”, - başqa bir oxucu bu elanın altında yazır.

Dəqiqlik üçün bildirək ki, bir kvadrat metrə görə 4080 manat təklifdir. Bu torpağın hansı qiymətə alındığı məlum deyil. Ola bilsin ki, tərəflər daha aşağı qiymətlə razılaşıblar. Belə düşünmək üçün əsas var. Bakılı Səftər Qəzənfəroğlu bildirir ki, ötən il Elmlər Akademiyası metro stansiyası ərazisində “Sovetski”dən 15 dəqiqəlik yol məsafəsində bir sot torpaq 391 min  manata satılıb,   yəni 1 kv. m. üçün 3900 manata.  4080 manatla aradakı fərq cüzidir.

S.Qəzənfəroğlu əmindir ki, “Sovetski”də torpağın fiziki şəxsin adından satılması o demək deyil ki, sahib həqiqətən torpağın alqı-satqısını həyata keçirən hansısa biznesmendir. Bakının mərkəzi rayonlarında yalnız böyük məmurlar icraçı missiyasını fərdi şəxslərə həvalə edərək bu cür əməliyyatları həyata keçirə bilir.

İqtisadçı Şahmar Ağabalayev Turan-a müsahibəsində qeyd edib ki, kommersiya strukturları tərəfindən torpaq satışının bu cür fərqlə bazar qiymətinə satılması əhali arasında sosial narazılıq yaradır.  İkinci mənfi məqam odur ki, son alıcının ərazidən necə istifadə etdiyi ictimaiyyətə məlum deyil. Onun layihəsi şəhərimizi gözəlləşdirəcəkmi? Belə hallarda torpağın dövlət tərəfindən müəyyən layihə üçün tender yolu ilə satılması daha rasionaldır.

İqtisadçı köhnə yaşayış sahələrinin əhalidən pulla alınmasını düzgün hesab etmir, belə ki, bu münasibətlər modelində əhali həmişə təklif olunan məbləğ (indiki halda hər kvadrat metrə görə 1500 manat) və daşınmaz əmlakın qiymətləndirilməsindən narazıdır. İkincisi, yaş və xəstəlik səbəbilə kimsə ödənilən pula başqa mənzil ala bilmir, pulu digər zəruri ehtiyaclara xərcləyir və evsiz qala bilir. Ən yaxşı halda insanlar aldıqları pulları başqa mənzillərin təmirinə xərcləyirlər ki, bu da vətəndaşların əsəbini pozur  və enerjisini alır,   yenidən kütləvi narazılığa səbəb olur.

Ş.Ağabalaev, sovet modelini xatırlamağı təklif edir. Dövlət həmin  “Sovetski”də evləri sökülən sakinlərə ayrıca mənzillər təklif edirdi. Köhnə birmərtəbəli həyət məhəllələrində qonşuluqda yaşayan ailələr eyni binada mənzillər alırdılar. Yəni, əgər köhnə üçotaqlı evdə üç ailə yaşayırdısa, yeni yerdə hər bir ailə yaşamaq üçün hazır olan  ayrıca mənzil alırdı və qohumluq əlaqələri də pozulmurdu. Reallıqda qiymət ifadəsində kompensasiya bu insanların əvvəlki yerlərinin qiymətindən iki və ya üç dəfə çox olurdu. Adamlar doğma şəhər ərazisindən uzaq düşmürdülər, yeni evdə qohumlar bir-birinə yaxın yaşamağa davam edirdilər.

“Bugünkü Moskvanın təcrübəsindən daha bir müsbət nümunə göstərə bilərik. Orada da şəhərin abadlaşdırılması ilə bağlı innovativ layihə həyata keçirilir. Bundan ötrü köhnə “Xruşovka”lar sökülür və yeni çoxmərtəbəli binalar tikilir. Mənzil sahibinə onun evinin bir kilometr radiusunda yeni mənzil təklif olunur. Vətəndaş köhnə evinin yerində tikiləcək yeni  evə köçmək hüququnu özündə saxlayır”, - ekspert əlavə edib.

Dövlətin təhvil verilən yaşayış sahəsinin bir kv. metri üçün müəyyən etdiyi şərti 1500 manat həcmində minimal məbləğ  haqda ayrıca danışmaq lazımdır. Bu məbləği dövlət ödəyir, özəl tikinti şirkətləri də bu rəqəmi əsas kimi götürürlər. Məlum olur ki, sonra bu torpaq sahəsi bazar qiymətindən iki dəfə çox qiymətə satışa çıxarılır. Bu, dövlətin kiçildilmiş hədd müəyyən edərək daşınmaz əmlak sahiblərini aldatması deməkdirmi?

Şahmar Ağabalayev belə cavab verib: “Mən təhvil verilən yaşayış sahəsinin dəyərinin imperativ qaydada müəyyən olunmasının əleyhinəyəm. Orta qiymət xəttini tapmaq çox çətindir. Bazarda vəziyyət sürətlə dəyişir. Bugünkü qiymət sabah sərfəli olmayacaq. Mənzilin vəziyyətindən və şəhərdəki yerindən asılı olaraq qiymət variantında spekulyasiya üçün çox boşluq var. Ona görə də Moskva variantını seçmək daha yaxşıdır”.